World Art Studies, Interview met Kitty Zijlmans

Cover World Art Studies, Amsterdam 2008

Sinds 26 juni ligt het boek World Art Studies in de winkel. In het boek, onder redactie van Prof.dr. Kitty Zijlmans en Dr. Wilfried van Damme (beide van de Universiteit Leiden), presenteert een keur aan internationale wetenschappers uit een veelheid aan academische disciplines nieuwe gezichtspunten op de wereld-kunstgeschiedenis. Metropolis M interviewde Prof.dr. Kitty Zijlmans over de noodzaak van en toekomstperspectieven voor de nieuwe invalshoeken die World Art Studies voorstaat.

—Erik van TuijnHoe is World Art Studies ontstaan?

—Kitty ZijlmansWe zijn vertrokken vanuit het standpunt dat de mens één enkele ‘soort’ is en dat de behoefte zich artistiek of creatief uit te drukken een panmenselijk fenomeen is. Een andere belangrijke impuls is onze behoefte ons te verhouden tot de wereldwijde ontwikkelingen. Demografisch verandert er veel, in de kunst verandert er veel, wij moeten ons in de 21e eeuw als vakgebied [kunstgeschiedenis, red] verhouden tot deze al deze ontwikkelingen. Alle auteurs in het boek hielden zich al met deze problematiek bezig. Het woord history hebben we willen ontwijken, vandaar de naam World Art Studies. Het is een neutrale term, die wat ons betreft niets anders wil voorstaan dan dat er kunstvoorwerpen en artefacten op aarde zijn die bestudeerd kunnen worden en dat zoiets niet tot een bepaald geografisch terrein afgebakend hoeft te worden. Het idee voor de titel werd geopperd door emeritus professor John Onians (University of East Anglia, Norwich), die de School of World Art Studies and Museology heeft gevestigd. Hij heeft contact met een grote groep mensen die bezig zijn met de antropologie van de kunst, world esthetics en vraagstukken die te maken hebben met het ontstaan van de kunst. Ikzelf cover het discours in de kunstgeschiedenis van nu. We hebben onze uitgangspunten verbonden en toen is het boek gaan groeien. We hebben een aantal workshops en gesprekken georganiseerd en drie hoofdthema’s aangewezen, die het conceptuele kader aangeven. Ten eerste het ontstaan van kunst vanuit het idee van shared humanity, ten tweede het vergelijken van culturen en cultuuruitingen en ten derde interculturalisatie of cultuuruitwisselingen.

John Onians: 'Stel je voor dat je vanaf een andere planeet naar de aarde kijkt, waarom wordt er dan maar zo’n klein segment van de aardse kunst bestudeerd?'

—Erik van Tuijn Om deze thema’s aan te kunnen snijden staan er in het boek dus niet alleen bijdragen van kunsthistorici, maar ook van antropologen, archeologen, geografen, evolutionair biologen en neuro-wetenschappers. Ondanks deze brede opzet lijkt het lijstje me nog niet compleet. Welke invalshoek had je eigenlijk nog willen toevoegen aan het boek?

—Kitty Zijlmans Eigenlijk was het boek nog veel dikker bedoeld en we pretenderen ook niet dat we alles afgedekt hebben. Er is bijvoorbeeld nog een baaierd aan ander invalshoeken denkbaar: geschiedenis, politiek, sociologie... Ik zou graag de visie van wetenschappers uit India en Afrika willen weten over hoe een discipline als kunstgeschiedenis zich verder moet ontwikkelen. Hoe we nader tot elkaar kunnen komen, want linksom of rechtsom: de Westerse traditie heeft wel veel invloed gehad, maar heeft niet het monopolie op benaderingswijzen.

—Erik van Tuijn Het viel mij inderdaad op dat de overgrote meerderheid van de aan het boek deelnemende wetenschappers geworteld zijn in de Westerse traditie, waardoor het boek toch weer een poging tot mondialisering vanuit Westers perspectief lijkt...

—Kitty ZijlmansEr staan teksten in het boek van een Israëliër, een Australiër en een Chinees, maar het is best een beetje een frustratie geweest dat het daarbij gebleven is. We hebben namelijk wel geprobeerd allerlei contacten te leggen, maar dat is ons op dit punt nog niet gelukt. Wat mij betreft is dat de eerste vervolgopgave van het project.

—Erik van Tuijn Een langere termijn project dus.

—Kitty ZijlmansZeker, alle standpunten heeft het niet, het zijn enkele stappen in een langer proces. Het is in ieder geval het eerste boek dat probeert te overdenken wat de bruikbare concepten zijn en hoe de historiografie van het onderwerp in elkaar zit. Want World Art Studies is natuurlijk niet helemaal een eigentijdse gedachte. Als je kijkt naar het ontstaan van kunstgeschiedenis als vakgebied, als academische discipline, dan zie dat er aanvankelijk ook in Duitsland een hele discussie gaande was over ‘kunst van de wereld’. Het is eigenlijk grappig om te zien dat dit na ruim een eeuw weer hernomen wordt. Het boek is een startpunt en we hopen dat het meer ideeën genereert.

—Erik van TuijnVoor wie is het boek bedoeld?

—Kitty ZijlmansHet is bedoeld als een boek voor de intellectuele wereld: studenten, collega’s, mensen uit de kunstwereld, maar ik hoop dat het verder reikt dan alleen de kunstgeschiedenis. Het is geen boek voor het grote publiek, het wil een academische discussie in gang zetten. Er zijn natuurlijk al verschillende boeken over ‘wereldkunstgeschiedenis’ gevuld met plaatjes van over de hele wereld, maar wij hebben daar niet naar gestreefd. Ik geloof ook niet in zo’n geïntegreerde aanpak. Ik hoop dat het een ontdekkingsreis voor mensen zal zijn, dat men er iets uit oppikt en dat het de blik verruimt. Het boek wil laten zien dat er wereldwijd zoveel parallellen en analogieën zijn, die nu vaak nog buiten beeld blijven. We kunnen niet blijven steken in een 19e eeuwse kunstgeschiedenis. Ik denk dat de huidige manier van periodisering van voorbijgaande aard is en dat we op een andere manier naar de dingen moeten gaan kijken. De samenhang tussen die grote perioden en lijnen zoals we die nu gebruiken zijn niet houdbaar, omdat de complexiteit daarin niet gevangen kan worden. Ik denk dat het goed is om te streven naar een aanpak waarin die complexiteit wel een plaats heeft.

World Art Studies. Exploring Concepts and Approaches, redactie: Kitty Zijlmans en Wilfried van Damme (Amsterdam, Valiz 2008)

Auteurs: Richard L. Anderson, Jean M. Borgatti, Donald E. Brown, Cao Yiqiang, John Clark, Elisabeth de Bièvre, Ellen Dissanayake, James Elkins, Paula D. Girshick, Marlite Halbertsma, Thomas DaCosta Kaufmann, John Onians, Ulrich Pfisterer, Colin Rhodes, Ben-Ami Scharfstein, Wilfried van Damme, Kitty Zijlmans.