metropolis m

Ik ben er totaal blanco ingegaan. Ik heb mij niet ingelezen of mij eerst in de psychiatrie verdiept, helemaal niets. Dat doe ik altijd. Ik wil er zo onbevangen mogelijk aan beginnen. Je moet natuurlijk wel eerst een plan schrijven voor het Mondriaan fonds, daar ben ik ook op uitgekozen, maar ik weet eigenlijk van te voren al dat dit plan ingehaald wordt door een ander plan omdat ik er dan gewoon ben en dingen zie die ik van te voren nooit had kunnen bedenken. Alle antennes gaan helemaal open voor wat ik daar ter plekke zie. Zo werk ik het liefst. Ik zou mijzelf ook niet een echte galeriekunstenaar noemen maar eerder een veldwerker of locatiekunstenaar. Ik werk heel graag in de wereld om mijn heen, op andere plekken en met andere mensen, kunstenaar of geen kunstenaar, in een kwetsbare positie of niet. Het maakt mij eigenlijk niets uit.

Ik hou heel erg van netten die onder een circus trapeze hangen. Ik deed daar onderzoek naar en keek hoe die draden precies in elkaar steken en hoe bij het losschieten van één draadje eigenlijk het hele net in elkaar valt. Ik moest daaraan denken omdat zo’n psychiatrische instelling eigenlijk een maatschappelijk vangnet is. Dus ik wilde letterlijk vangnetten als een soort hangmatten om mijn paviljoen heen maken zodat de patiënten daar even een moment voor zichzelf konden nemen. Even weg van alle therapieën, en gewoon daar in de natuur liggen en naar de lucht staren en naar de bladeren van de bomen. Die netten zijn er wel gekomen, maar het is meer een zij-ding geworden.

In de eerste twee maanden heb ik eigenlijk vooral veel therapieën bijgewoond. Tijdens die therapieën werd ik vooral geraakt door de muziektherapie. Dat was geweldig. Het werkt gewoon. Dat wat ik eigenlijk voor ogen had met die vangnetten, de mensen naar het nu brengen, dat deden zij daar gewoon. Je hoort vijf jongens ‘Keep your head up, keep your heart strong’ van Ben Howard zingen, en die tekst komt meteen binnen. Die jongens zitten misschien wel in de moeilijkste periode van hun leven waardoor het heel echt is. Ik krijg er nu weer kippenvel van. Ik heb altijd al gevonden dat muziek net een treetje boven de beeldende kunst staat. Muziek heeft een enorme reikwijdte en komt meteen binnen. Ik wilde iets maken met de patiënten wat hetzelfde effect heeft. Kunst als een liedje.

Een vriend kwam over vanuit Amerika en had een boek bij zich met heel abstracte tekeningen uit de zeventiende eeuw uit India. Tekeningen met honderden verschillende patronen die in India gekopieerd worden door tantrische families. Het is een eeuwenoude kopieertraditie waar vrij weinig over bekend is (De tekeningen waren ook op de Biënnale van Venetië te zien dit jaar). Het maken ervan heeft een meditatief element in zich door de precisie van het werk. Ik werd meteen verliefd op die tekeningen en de puzzelstukjes vielen op hun plek. Ik zag namelijk dat de patiënten erg nerveus werden wanneer ik ze in mijn atelier uitnodigde en ze een leeg blad voorschotelde waar ze dan zelf iets mee moeten. Dat levert stress. Vaak is alle creativiteit ook verdrongen door de medicijnen die ze nemen.

Toen bedacht ik me dat als wij nu ook die tekeningen gaan kopiëren zoals de Tantrica’s dat doen dat niet uit jezelf hoeft te komen maar je bent wel heel erg in het nu bezig. In het boek staat dat je drie categorieën tekeningen hebt: ‘subliem en sereen’, ‘dynamisch en actief’ en ‘afschrikwekkend’. Ik heb de categorie afschrikwekkend maar even weggelaten en dus twee afbeeldingen als uitgangspunt genomen. Het ging vanaf toen vanzelf. Het werd net zoals bij de Tantrica’s een groepswerk doordat bijvoorbeeld de één de ondergrond verzorgde, de andere de rode stippen, en weer een ander er nog een paar groene stippen bij verfde.

Het is een liedje van Rihanna die tijdens de muziektherapie gezongen werd door een aantal meiden. De tekst ‘Shine bright like a diamond, like diamonds in the sky’ sloeg in als een bom. Bovendien symboliseert één van de twee tekeningen, de populairste onder de patiënten, een kosmos met sterren. De vorm van de tekening komt van de Shiva Lingam, een hindoeïstisch voorwerp dat staat voor de schepping. Het bestaat uit de lingam, het mannelijke, en de yoni, het vrouwelijke. De gebruikte afbeelding heeft de vorm van de yoni.

Voor mij gaat het niet om de tentoonstelling of de publicatie. Wat voor mij het belangrijkst is, is het moment dat ik daar heb weten te creëren met de patiënten tijdens het tekenen en schilderen. Het nu. De tentoonstelling en de publicatie zijn natuurlijk een mooie manier om andere mensen daar ook iets van mee te geven.

Met sommigen creëer je zeker een band en hen zou ik nog wel eens willen opzoeken. Maar dat doe ik waarschijnlijk niet. Ik heb inmiddels wel geleerd dat het belangrijk is duidelijk je grenzen aan te geven doordat ik ook veel andere maatschappelijke projecten heb gedaan en nog steeds doe. Er ontstaat vaak wel een soort vriendschap maar het moet niet zo zijn dat er straks een patiënt op de stoep staat die mij om onderdak vraagt. Maar ze mogen best langs komen voor een kop koffie.