metropolis m

Demonstranten verbranden een beeltenis van aftredend president Vaclav Klaus. Presentatie Florian Göttke. Foto: AFP/Michal Cizek 

In het iconische ovale paviljoen op het Binnengasthuisterrein te Amsterdam vond de aftrap plaats van alweer het vierde seizoen van Café Chercher. Elke laatste dinsdag van de maand biedt Cafe Chercher, een initiatief van Edgar M. Caramaño en Emily Huurdeman, destijds studenten Artistic Research aan de Universiteit van Amsterdam, in samenwerking met professor Sher Doruff, en momenteel georganiseerd door Emily Huurdeman en Dalida Georgiou-Achmet, een podium voor zowel beginnende als gevestigde kunstenaars en academici om in een informele setting hun onvoltooide onderzoeksprojecten te presenteren. Dit alles onder het genot van een drankje en een portie heerlijke vers gemaakte soep. De nadruk ligt op artistic research, een vorm van onderzoek die zich kenmerkt door zijn combinatie van discursieve en non-discursieve onderzoeksmethodologieën. Het streven van artistic research is om wat verstaan kan worden onder de noemer “kennis” uit te breiden en zodoende een brug te slaan tussen kunst en wetenschap, twee onderzoeksvelden die in de afgelopen twee eeuwen lijnrecht tegenover elkaar zijn komen te staan, maar die recentelijk weer toenadering tot elkaar lijken te zoeken.

Affiche Café Chercher

Elke editie van Café Chercher kent zijn eigen thema. Hoewel voor deze editie de slagzin luidt: ‘our mind a soundscape, our body a laughable slogan’, een stelling die ruimte biedt aan een brede invulling, staat deze avond voornamelijk in het teken van de nieuwe samenwerking tussen Café Chercher en ARIAS (Amsterdam Research Institute of the Arts and Sciences). Dit platform, dat een jaar geleden in het leven geroepen is namens een samenwerkingsverband tussen vijf vooraanstaande onderwijsinstellingen in Amsterdam, heeft als doel collaboratieve onderzoeksprojecten te stimuleren en te faciliteren tussen kunstacademies, hoge scholen en universiteiten.

Het publiek van zo’n dertig personen wordt getrakteerd op een breed scala aan onderzoeken. Na enkele korte inleidende woorden van moderator Huurdeman is het woord aan Curdin Tones. Tones presenteert een lopend project waarin hij in een klein dorpje in Zwitserland een collectief sticht, bestaande uit kunstenaars, wetenschappers en de plaatselijke bevolking. De nadruk ligt op het gezamenlijke scheppingsproces en dit jaar ontfermen zij zich over het thema “de ontmoeting.”

Tones wordt opgevolgd door de kunstenaar Florian Göttke die in zijn werk de beeldvorming rondom het verbranden van beeltenissen (effigies) onderzoekt. Beeltenissen zijn popachtige figuren die bekende personen, politiek leiders of gemarginaliseerde bevolkingsgroepen personificeren en worden gebruikt in protesten of politieke acties. In dit onderzoek gebruikt Göttke een traditionele methode van academisch onderzoek gecombineerd met “visual mapping,” een onderzoeksstrategie gebaseerd op Aby Warburg’s Mnemosyne Atlas waarbij afbeeldingen geordend worden op basis van hun visuele gelijkenissen, wat resulteert in een non-lineair narratief. Vervolgens wordt er door Diederik Oostdijk een historisch onderzoek geschetst van het Netherlands Carillon. Dit monument werd na de Tweede Wereldoorlog door Nederland aan Amerika geschonken als blijk van dank voor de bevrijding van de Duitse bezetting. Het etsen van het carillon bracht Oostdijk uiteindelijk een nieuw perspectief op zijn historisch onderzoek.

Impressie Café Chercher - Foto Vox-Pop

Na een korte pauze is het de beurt aan mediatheoreticus Geert Lovink die een oproep doet voor zijn onderzoeksgroep MoneyLab. Dit initiatief, bestaande uit een groep kunstenaars, critici en activisten, doet onderzoek naar alternatieve en potentierijke verdienmodellen voor de kunsten. Volgens Lovink is het een kwestie van tijd voordat nieuwe verdienmodellen, zoals Patreon, de fiscale architectuur van de culturele sector zullen doen omvormen, waardoor kunstenaars niet langer als liefdadigheidsinstellingen behandeld zullen worden. De avond wordt afgerond met een presentatie van choreograaf en danser Suzan Tunca. In haar onderzoek probeert zij methodes en instrumenten te ontwikkelen om dans als “kennis” te kunnen documenteren, zodat deze overgedragen kan worden aan volgende generaties. De nadruk ligt hierbij niet enkel op het registreren van lichamenlijke houdinging, maar ook op het indexeren van de subjectieve ervaringen die hiermee gepaard gaan.

Concept afbeelding voor de "processie van het oor", copyright Curdin Tones 

Twee van de onderzoeken zijn duidelijk nog work in progress. Voor zowel Tones als Tunca is de uiteindelijke vorm die hun project zal aannemen nog niet volledig in zicht. Beiden tasten nog in het rond en staan open voor suggesties vanuit het publiek. Deze twee presentaties zijn daarom exemplarisch voor wat Café Chercher wil bieden: een podium voor onvoltooid onderzoek. Helaas geldt dat niet voor de overige presentaties. Die van Lovink klinkt als een promotiepraatje voor zijn initiatief MoneyLab, die van Oostdijk en Göttke zijn zo goed als af. Tekenend is Oostdijk’s opmerking dat hij het aankomende weekend de laatste versie van zijn manuscript naar de drukker moet brengen.

Volgens organisator Emily Huurdeman is dit iets waar zij keer op keer weer tegen aanloopt. Hoe duidelijk zij sprekers van tevoren ook op het hart drukt dat het hier om onvoltooide onderzoeksprojecten gaat, lijkt het gros van de sprekers deze boodschap in de wind te slaan. Café Chercher lijkt hiermee onbedoeld een dieper gelegen probleem bloot te leggen in de huidige academische gemeenschap. Een onderzoek presenteren waarbij de spreker nog niet een volledige grip heeft op zijn stof en nog geen concreet idee heeft hoe het project zich verder zal ontwikkelen en dit, bovendien, ten overstaan van een kritisch publiek, vergt van de spreker dat hij zich kwetsbaar opstelt. In een wereld waar er voor elke kunstenaar en academicus honderden anderen klaar staan is het niet gek dat men huiverig is dit te doen. Het gebrek aan daadwerkelijk onvoltooid onderzoek bij Café Chercher lijkt daarom een symptoom te zijn van een onderliggende onzekerheid die hedendaagse kunstenaars en academici kwelt en waar meer aandacht naar uit dient te gaan. Want zoals alom bekend is, laten angst en creativiteit zich doorgaans niet mengen.

Collage Café Chercher

Huurdeman deelt na afloop een anekdote met mij. Tijdens één van de voorgaande edities sprak er iemand die kampte met een writer’s block. Ook tijdens zijn presentatie klapte hij volledig dicht. Voor Huurdeman was dit een bijzonder moment. Dit is precies waarvoor ze Café Chercher in het leven wilde roepen, om mensen die in hun onderzoek een dood spoor bereikt hebben weer op weg te helpen. Wat deze spreker gepresteerd heeft, geeft blijk van ongelooflijke moed volgens Huurdeman en ze hoopt dat anderen zijn voorbeeld zullen volgen. Elke kunstenaar of academicus heeft wel eens een writer’s block ervaren (of een creative block in meer algemene zin) en weet hoe waardevol die ene juiste suggestie of bemoediging kan zijn. Een creatief proces verloopt nu eenmaal niet zonder horten en stoten.

Er is echter meer dan alleen lef nodig om een concept als Café Chercher te laten werken. Het vraagt ook om een zekere mate van vertrouwen. Gezien de moordende concurrentie in de culturele sector is het van belang dat jij als kunstenaar of academicus jouw intellectueel eigendom behoed voor eventuele kapers. Als jij jouw originele ideeën op een vroeg stadium met anderen deelt, loop jij het risico dat iemand anders er met deze ideeën vandoor gaat en deze publiceert voordat jij daar de kans toe krijgt. Het is erg lastig om deze vorm van intellectuele diefstal achteraf hard te maken. De vragen die zich opdringen zijn: hoe zorg je er als organisatoren van Café Chercher voor dat sprekers zich daadwerkelijk kwetsbaar durven opstellen? Vraagt dit welicht een andere aanpak van de moderator, of ligt het misschien aan de wat formeel ogende setting? Hoe zorg je er daarbij voor dat je een veilig intellectueel klimaat creëert waarin onvoldragen ideeën gedeeld kunnen worden zonder risico te lopen op oneigenlijke toe-eigening door derden? En is dit überhaupt mogelijk? Dit zijn vragen waar de organisatoren zich de komende tijd verder over zullen moeten buigen. Ook Café Chercher is tevens een work in progress.

De volgende editie van Café Chercher vind plaats op 31 oktober 2017 in de Binnengasthuisstraat 9 te Amsterdam. Het thema van deze editie is “het onconventionele.”

HIER meer informatie over Café Chercher en ARIAS

Nim Goede

is promovendus bij ASCA (Amsterdam School for Cultural Analysis, UvA)

Recente artikelen