Still uit Final Portrait, 2017, courtesy Benelux Cinemien
De mens achter de kunstenaar
Kunsthistoricus Sandra Kisters, hoofd Collecties en Onderzoek bij Museum Boijmans Van Beuningen, onderzocht aan de hand van enkele voorbeelden de aantrekkingskracht van de biografische benadering in de kunst en stelt zich de vraag of die het begrip van kunst vergroot.
‘Goede kunst overstijgt het leven, maar hoe beter de kunst, des te groter de interesse voor de maker’. Kunstenaar Arnoud Holleman slaat met deze uitspraak de spijker op zijn kop tijdens de boekpresentatie van Sandra Kisters’ The Lure of the Biographical – On the (Self-)Representation of Modern Artists in Museum Boijmans Van Beuningen te Rotterdam. De publicatie gaat over de veronderstelde relatie tussen het artistieke werk en het persoonlijke leven van kunstenaars. Kennis over het leven van een kunstenaar kan het begrip van het werk, de stijl en de onderwerpkeuze vergroten, maar te veel nadruk op biografische details kan leiden tot stereotyperingen en de aandacht afleiden van het werk zelf. Op methodologische wijze onderzocht Kisters welke strategieën en mechanismen kunstenaars, critici, biografen, filmmakers en historici tot hun beschikking hebben om de beeldvorming te sturen.
Debbie Broekers Wat is zo aantrekkelijk aan biografieën? Je spreekt over the lure of the biographical. Waar zit die aantrekkingskracht volgens jou in?
Sandra Kisters ‘Ik ben vooral geïnteresseerd in de aantrekkingskracht om leven en werk van kunstenaars met elkaar te verbinden, in de eerste plaats door het publiek, maar ook door anderen die bij het interpreteren van kunst kennis over het leven van de maker meenemen in hun interpretatie. Mensen zijn vaak geïnteresseerd in de persoon achter het werk. Als daar een bijzonder of dramatisch verhaal achter zit, dan wordt het extra spannend. Ik heb uitgezocht waar deze fascinatie vandaan komt, want het is niet altijd zo geweest dat de maker zo belangrijk was. In de middeleeuwen ging het bij de versiering van een kerk bijvoorbeeld veel meer om de boodschap van het geloof. Wie de maker was, was niet van belang.’
Wat zijn de valkuilen van een biografische benadering bij het interpreteren van kunst?
‘De valkuil is dat je te ver gaat met interpreteren of gaat psychologiseren. Dat gebeurt vaak op het gebied van stijl of vorm, zoals bij een schilder die met donkere kleuren werkt, of een grove, wilde penseelstreek heeft en daarom gezien wordt als een getormenteerde ziel. Dan wordt het gevoelsleven van een kunstenaar in zijn kunst gelegd, maar die vergelijking gaat niet automatisch op. Het is heel gevaarlijk om de conclusie te trekken dat een kunstenaar een wild karakter of problemen heeft, alleen maar omdat hij wild schildert. Je kunt ook prachtige bloemen of weilanden schilderen en het tegelijkertijd heel moeilijk hebben. Het zegt niets en dat is een risico. Tenzij een kunstenaar er bewust mee speelt.’
Het tot museum omgebouwde woonhuis van Georgia O'Keeffe in Abiquiu, Arizona
Het tot museum omgebouwde woonhuis van Georgia O'Keeffe in Abiquiu, Arizona
In je boek besteed je expliciet aandacht aan kunstenaars die de beeldvorming zelf zijn gaan sturen, zoals Auguste Rodin, Georgia O’Keeffe en Francis Bacon. Waarom heb je voor dit type kunstenaar gekozen?
‘Je hebt enerzijds kunstenaars die vanaf het begin van hun loopbaan bewust omgaan met beeldvorming, als een soort branding, zoals Andy Warhol of Joseph Beuys, die zichzelf heel centraal stelden in hun werk. Daarnaast heb je het soort kunstenaar dat ik heb gekozen als casestudies voor mijn onderzoek, dat er gaandeweg achter komt dat beeldvorming en representatie naar buiten toe belangrijk zijn. Deze kunstenaars reageren op de beeldvorming rond hun persoon en werk, ze hebben haar niet zelf gecreëerd. Bij Georgia O’Keeffe ontstond er wel een beeld waaraan ze zelf heeft meegewerkt, dat van een uit vrouwelijke seksualiteit scheppende kunstenaar. Maar ze kon zich daar uiteindelijk toch niet helemaal in vinden en heeft vervolgens geprobeerd daar een ander imago tegenover te stellen, zodat haar werk anders zou worden geïnterpreteerd.
LEES VERDER IN METROPOLIS M NR 1-2018 LIFE & WORK. NU IN DE WINKEL. ALS JE NU EEN JAARABONNEMENT AFSLUIT STUREN WE JE DIT NUMMER GRATIS TOE. MAIL JE NAAM EN ADRES NAAR [email protected] (ovv actie nr 1)
Debbie Broekers
is kunstcriticus en kunsthistoricus
