metropolis m

Bernice Nauta

Ze begint haar werkdag vaak met een van de prachtige vragen uit Paul Theks Teaching Notes. Bernice Nauta, kunstenaar, minimalistische fantast. Momenteel is ze bezig met het maken van een kopie van zichzelf voor een tentoonstelling bij 1646. Jorik Galama zocht haar op in haar studio in Den Haag.  

Na een ijsbrekende tosti neemt Bernice Nauta (1991, Deventer) me mee naar haar studio in het Haagse Billytown. Aan de muren hangen schilderijen in verschillende stadia van voltooiing, op een klomp bakstenen liggen munten en in haar boekenhoekje staan middeleeuwse titels zoals Van den vos Reynaerde en Lazarillo van Tormes. Aan een pilaar hangen uitgeprinte A4’tjes met de Teaching Notes: 4-Dimensional Design van Paul Thek, verslavend mooie vragen en opdrachten die Nauta soms uitvoert om aan de gang te raken, zoals: ‘What do you do to make yourself more attractive sexually? Why do you do this?’ en ‘Design a feminist crucifixion scene.’ We gaan aan tafel zitten. 

Bernice Nauta

Lijst met vragen van Paul Thek

Jorik Galama

Vertel, waar ben je nu mee bezig?

Bernice Nauta

Op dit moment werk ik voor 1646 aan een solotentoonstelling die Hello Echo gaat heten. Wat ik daar ga doen, is een kopie van mezelf maken. In de voorruimte van 1646 ga ik een tentoonstelling maken en in de achterruimte maak ik hiervan een deelsgespiegelde kopie. Op dit moment ben ik daarom mijn eigen werk aan het dupliceren. In mijn werk stel ik de instabiliteit van mijn eigen identiteit centraal. Voorheen heb ik veel met karakters gewerkt, die ik zag als heteroniemen, waarmee ik vanuit een soort fictie naar de realiteit keek. Op een gegeven moment wilde ik stoppen met het hanteren van dezelfde methode. Er blokkeerde iets als ik iets wilde maken dat geen plek kon krijgen in de zelfverzonnen logica van zo’n karakter. Voor de serie Im Wald ben ik dit gevoel gaan tekenen: ik op de vlucht voor de karakters. Ik werd steeds radicaler en wilde op een gegeven moment eigenlijk al die karakters, waar ik vijf jaar mee had gewerkt, overboord gooien. Een vriendin die hier ook een studio heeft, zei dat dat eigenlijk best gewelddadig is naar mezelf, maar ook naar de karakters – als je ze serieus neemt als realiteiten. Daaruit kwam het idee, misschien een soort schijnbeweging, om ook mezelf als geheel tot zo’n karakter te reduceren. Een middel om dat te doen, dacht ik, is door een kopie te maken. Eerst een oprechte tentoonstelling te maken met oud en nieuw werk en er daarna van buitenaf naar te kijken. 

Bernice Nauta

Bernice Nauta

Jorik Galama

 Het klinkt ook als een (heel) vroeg retrospectief. 

Bernice Nauta

Ja, ik was nu ook een boek aan het lezen, The Lure of the Biographical (Sandra Kisters, red.) over hoe de biografie van een kunstenaar altijd een element van fictie in zich draagt. Het is een bepaalde blik, maar veel kunstenaars zijn zelf ook erg gefocust op hun representatie. Ik vind het wel humoristisch om dat op een overdreven manier ook te doen. Ik denk veel na over authentiek zijn. Dat is iets wat ik op de academie meekreeg, je auteurschap, dat je je voordoet als een soort afgesloten individu. Ik heb dat altijd een heel gek idee gevonden. Je staat niet los van je omgeving. Ik wil mijn eigen biografie inzetten, omdat dat iets is wat vaak in de kunstgeschiedenis wordt gebruikt om over kunstenaars te praten en te verklaren waarom ze hun werk maken. Zoals bij Joseph Beuys, die door zijn verhaal over een bijna dodelijke val uit een vliegtuig en het vet en vilt waarin hij daarna werd gewikkeld, een soort bezieling aan zijn oeuvre heeft gegeven. Ik dacht: dat soort narratieven werken goed in de kunstgeschiedenis, die ga ik onderzoeken. 

Jorik Galama

 Hoe maak je die biografie overdrachtelijk?

Bernice Nauta

 Ik schrijf op dit moment korte tekstjes, voornamelijk jeugdherinneringen, die betekenis aan de dingen geven. Daarnaast werk ik aan een publicatie met foto’s. Er zullen bijvoorbeeld mallen te zien zijn die ik op de academie maakte toen mijn kat overleed. Het is een soort ‘aanwezige afwezigheid’, omdat het slechts een schil is. Die ben ik opnieuw aan het maken en daaraan voeg ik dan tekst toe. 

Jorik Galama

 Los van die fragmenten, is er ook een mythisch verhaal, misschien zoals Beuys, dat je vertelt?

Bernice Nauta

Dat vind ik wel een moeilijke vraag, ik ben vooral een van die enkelingen die na de kindertijd niet is gestopt met het maken van dingen. Het is een neiging die aanzet tot ontologische vragen: wie ben je? waar besta je uit? Het idee dat ik als individu instabiel ben, verander door de tijd, staat hierin centraal. Door die karakters, door mezelf te fragmenteren in meerdere individuen, gaf ik daar vorm aan. Al die karakters zijn in een staat van transformatie, richtingloos aan het dwalen of juist op zoek, naar betekenis, de eigen natuur of een nieuwe vorm. Wat ik interessant vind, is dat die karakters in andere gedaantes eigenlijk al heel lang bestaan. Aby Warburg laat dat bijvoorbeeld zien in Mnemosyne. Hierin bracht hij via beelden uit de oudheid verschillende archetypes in kaart. Ook met karakters let ik daarop. Mijn karakters Schelm en Skia zijn bijvoorbeeld allebei makkelijk te herleiden tot Narcissus. Daarnaast vind ik ze ook terug in de realiteit. Laatste ontmoette ik Claudia, een vrouw uit Mexico. Zij vertelde dat zij de keuzes in haar leven op basis van een munt maakt, wat precies het verhaal van het karakter Schelm was. Ook vertelde ze dat ze op een gegeven moment begon te rebelleren tegen de munt, wat ik een typische trickster eigenschap vond – wat ik herkende in het karakter Schelm. In dezelfde periode ontmoette ik een jongeman uit Madrid. Die leek voor mij een soort Lazarillo de Tormes in levenden lijve. Toen ik hem dat vertelde, bleek zijn familie hem ook zo te noemen. Deze personen hebben mij twee belangrijke dingen geleerd. Ten eerste, om mijzelf meer als een karakter te gaan zien, door bestaande ficties te relateren aan mijn eigen biografie. Ten tweede, om mijzelf dus meer zo te gaan gedragen en echt zo te gaan denken, in plaats van zulke karaktereigenschappen alleen te portretteren. 

Bernice Nauta

Bernice Nauta

Jorik Galama

 Hoe heeft dat je veranderd?

Bernice Nauta

 Misschien ben ik wel comfortabeler geworden met liegen. Ik heb in ieder geval een soort interesse in liegen gekregen. Vorig jaar ben ik in heel dure kleding naar Brussel Gallery Weekend gegaan en heb daar gezegd dat ik een verzamelaar was, waardoor iedereen het werk heel goed ging uitleggen. Daarnaast heb ik het werk Monument for Walter gemaakt. Ik had bedacht dat ik iemand in een bar in Scheveningen had ontmoet die Walter heet. Dat ik de hele avond met hem heb gedronken en tegen hem aan heb gepraat, zonder dat hij iets terug zei. Toen hij uiteindelijk wegging vroeg ik aan de barman waarom Walter niet sprak en wie hij was. De barman vertelde dat Walter besloten had om de rest van zijn leven niet meer te spreken en zoveel mogelijk tijd door te brengen op internationale wateren. Soms heb ik dat verteld alsof het echt is gebeurd, ook als een test, soms vertel ik dat het een verzonnen verhaal is. Wanneer ik het als een echt verhaal vertelde vonden mensen het romantisch of pathetisch, de hele aart veranderde wanneer ik het als fictie vertelde. Door de tussenschakel van de fictie werden mensen eigenlijk ontvankelijker. Ik zit in een performance collectief The Self Luminous Society, met David Bernstein, Juan Pablo Plazas en Marianne Theunissen, waarin we allemaal een alter ego spelen. Ze hebben mij erbij gevraagd vanwege Benny Snauta. Iemand schreef een keer een mail over mij aan een vriendin en schreef mijn naam zo, omdat het bijna hetzelfde klinkt als Bernice Nauta. Toen ben ik posters gaan maken voor fictieve tentoonstellingen van Benny Snouta, wat een soort persiflage op mijzelf is. David is The Self Luminous Society begonnen vanuit een reactie op de Cosmic Cowboy Movement uit Texas, die combineerde de cowboy esthetiek met kosmische gedachtegoed uit de jaren zeventig. We doen vaak dingen met taal. Zo maakten we gezamenlijk pain-things, paintings over painful things. Het laatste wat we met het collectief hebben gedaan was bij A Tale of a Tub. Op de opening hebben we chachacha muziek gespeeld en drie soorten Japanse thee geserveerd, omdat thee bijna hetzelfde klinkt als ‘cha’ in het Japans.

Bernice Nauta

Bernice Nauta

Jorik Galama

 Ik ga nog naar Der Rausch in Arti, kan je iets over het werk dat je daar toont vertellen? 

Bernice Nauta

Frank Koolen heeft allemaal houten hekken geplaatst die een onder en een bovenwereld van elkaar scheiden. Dus er hangen eigenlijk allemaal werken laag en werken daarboven. Ik heb een werk boven en een werk beneden. Dat de muurschildering een omkering van de tekening is. The Formation of Figure T through the Acting of Earthworms, is een lichaam bedekt met allemaal wormen waardoor alleen de ‘t’ op zijn t-shirt zichtbaar is. Boven op de muur is een worm te zien met mensen die op het wormenlichaam zitten, als een soort engel. Ik heb het samen met Derk Thijs gemaakt en het is geïnspireerd op het laatste boek van Darwin, The Formation of Vegetable Mould through the Action of Worms. Hij probeert de evolutietheorie daarin uit te leggen aan de hand van de worm. De worm verplaatst de aarde heel erg langzaam en op kleine schaal, maar alle vormen tezamen veranderen het landschap. Dat karakter veranderd door die wormen en het karakter is ook een lichaam die een letter wil worden, in taal lijkt te willen opgaan. Deze informatie is overigens niet beschikbaar in de tentoonstelling. Ondanks dat ik altijd veel verhalen heb, vind ik dat het beeld ook voor zich moet kunnen spreken. 

Werk van Bernice Nauta is te zien in de tentoonstelling Der Rausch, Arti, Amsterdam t/m 6.10.2019

Jorik Amit Galama

is filmmaker en schrijver

Recente artikelen