metropolis m

Details van Materials – Mistik, Hana Miletic, 2020. Courtesy en copyright de kunstenaar en La Loge. Foto’s: Lola Pertsowsky

Hoe een gevoel van samenzijn en samenwerken creëren in tijden waarin samenkomen niet tot de opties behoort? First Sight, de steungemeenschap (vrienden) van de Brusselse ruimte La Loge, vroeg het aan kunstenaar Hana Miletić. Het resultaat is Mistik, een intieme tentoonstelling van unieke geweven stukken textiel die elkaar overlappen en ondersteunen.

Bij het betreden van de tempelzaal van La Loge word ik meteen bevangen door de intieme sfeer die in de ruimte hangt. Mijn oog valt al snel op geweven stukken textiel die links aan de muur hangen. Het blijkt Materials – Mistik, het centrale werk van de tentoonstelling. Milétic maakte een geheel van afzonderlijke stukken textiel waarin elk lid, maar ook La Loge en Miletić, een eigen onderdeel heeft en dat ook bewaart en zorg voor draagt. Materials – Mistik is zo een uniek en gedeeld werk dat alleen maar kan bestaan als iedereen zich verenigt en samenkomt. ”Ik wilde een werk maken dat benadrukt wat samenwerken en samen zorgen voor iets betekent”, vertelt Miletić.

Zoals wel vaker liet ze zich inspireren door een reparatie die ze vond in de openbare ruimte: “Zodra ik wist uit hoeveel leden de steungemeenschap bestond, ben ik op zoek gegaan naar een reparatie die dat aantal bevatte en die bovendien een zekere diversiteit in zich droeg want de steungroep zelf is ook divers. Uiteindelijk vond ik een reparatie op een uitstalraam van een iets wat vroeger een bar moet zijn geweest”. De foto hangt bij de ingang van La Loge en toont een raam in een bakstenen muur die vrijwel helemaal witgeschilderd is –een klein vierkantje uitgezonderd. Het witte, doffige papier waarmee het raam aan de binnenkant is afgeplakt wekt de indruk dat er weinig te beleven valt in de voormalige bar. Aan het woord ‘Mistik’ dat in rode letters op het raam staat ontleende Miletić de titel voor haar tentoonstelling. Het woord is een toevallige maar mooie knipoog naar La Loge, dat vroeger een vrijmetselaarstempel was, zo legt Miletić uit. 

[blockquote]”Ik wilde een werk maken dat benadrukt wat samenwerken en samen zorgen voor iets betekent”

Tentoonstellingsoverzicht van Mistik door Hana Miletic bij La Loge Brussels. Courtesy en copyright de kunstenaar en La Loge. Foto: Lola Pertsowsky

Het raam heeft schade opgelopen. Verschillende stukken over elkaar geplakte oranje tape moeten ervoor zorgen dat het niet verder gaat barsten. Met Materials – Mistik reproduceert Miletić de reparatie. Ik herken de beige, transparante, witte en oranje kleuren van de foto die ik eerder zag. Uit die kern lijken kleinere grijze fragmenten en een gele, op de muur geprikte en opgevouwen gele strook te zijn ontsprongen. Elk onderdeel bestaat uit een handgeweven textiel. Stilaan valt me op dat elke strook anders is. De lengte, kleur en het gebruikte materiaal variëren: elk onderdeel staat op zichzelf, als een singulier, uniek iets. 

Het geheel geeft beeld aan hoe volgens Miletić een gemeenschap begrepen kan worden, namelijk als een pluraliteit waarin verschil bestaat en bovendien optreedt als een kracht. Ze vertelt: “De diversiteit van de groep komt naar voren in het werk doordat niet iedereens deel dezelfde lengte en kleur heeft of uit hetzelfde materiaal bestaat. Elke groep, elke gemeenschap heeft verschillen en wordt verrijkt door en dankzij die verschillen. ” 

Miletić laat de individuele delen samen verschijnen en behoudt daarbij ruimte voor het onderlinge verschil 

Detail van Materials - Mistik, Hana Miletic, 2020. Courtesy en copyright de kunstenaar en La Loge. Foto's: Lola Pertsowsky

Details van Materials - Mistik, Hana Miletic, 2020. Courtesy en copyright de kunstenaar en La Loge. Foto: Lola Pertsowsky

Detail van Materials - Mistik, Hana Miletic, 2020. Courtesy en copyright de kunstenaar en La Loge. Foto: Lola Pertsowsky

Het geheel van de verschillende textielfragmenten doet me denken aan een muziekconcert waarin de vele verschillende instrumenten elk hun eigenheid bewaren zonder elkaar te overstemmen. Het resultaat is een geheel nieuwe klank, vol subtiele nuances en schakeringen.

Hier zijn de afzonderlijke geweven stukken op de muur aangebracht en met elkaar verbonden op een manier die intiem maar tegelijk precair aanvoelt. Miletić: “Normaal als ik een herstelling reproduceer dan naai ik de stukken die ik geweven heb aan elkaar, maar hier is elk stuk apart geïnstalleerd met kleine nageltjes. Zo kan je nog beter zien hoe alles overlapt, ondersteunt en samenhangt”. Ik zie hoe verschillende stukken textiel naast, op of over elkaar lopen. Het voelt alsof elk onderdeel de andere rond zich nodig heeft als houvast, maar tegelijkertijd ook steun geeft aan al die andere delen. Elke stuk draagt bij en zorgt voor de andere delen en het geheel. Deze ogenschijnlijk onschuldige ingreep toont hoe onzeker en kwetsbaar de samenhang van en in een gemeenschap steeds is. Haal één of twee nageltjes weg en het voorheen met elkaar verbonden geheel valt uiteen in losse, onafhankelijke stukken die elkaar niet langer kunnen ondersteunen en dragen. 

Naast Materials – Mistik bestaat deze tentoonstelling uit twee andere werken die context voorzien. Ze tonen de voedingsbodem van het denken van Miletić rond gemeenschap en gemeenschapszin. Zo is er het essay The Carrier Bag Theory of Fiction (1986) van de Amerikaanse schrijfster Ursula K. Le Guin [1], vooral bekend door haar speculatieve fictie. In dat essay reflecteert de schrijfster over hoe verhalen, en dan vooral andere verhalen die niet of te weinig verteld worden, worden verteld. In plaats van de speer stelt ze de draagzak om voedsel te verzamelen voor als de eerste vorm van technologie en wetenschap. Deze manier van nadenken inspireert Miletić: “Door te vertrekken vanuit objecten als een geweven tas of een gevlochten mand krijg je een andere vorm van geschiedschrijving. Door een voorwerp dat dient om te verzamelen in plaats van om te overheersen als uitgangspunt te nemen krijg je een minder heroïsche, zachtere blik op de geschiedenis”. Zo ontstaat ruimte voor andere verhalen en perspectieven waarin zorg en samenwerken centraal staan.

Tentoonstellingsoverzicht van Mistik door Hana Miletic bij La Loge Brussels. Courtesy en copyright de kunstenaar en La Loge. Foto: Lola Pertsowsky

Tentoonstellingsoverzicht van Mistik door Hana Miletic bij La Loge Brussels. Courtesy en copyright de kunstenaar en La Loge. Foto: Lola Pertsowsky

Een mooi voorbeeld hiervan is te zien in de documentaire Najbolji muž (‘de beste echtgenoot’) (1968) van de Joegoslavisch-Servische Vera Jocić  [2], ook tentoongesteld in Mistik. Te zien zijn de voorbereidingen van de verkiezing en prijsuitreiking van de ‘beste echtgenoot’ georganiseerd door een weverscoöperatie van vrouwen uit een dorp ergens op de grens tussen Bosnië en Servië, de streek waar ook Miletić zelf vandaan komt. De film laat zien hoe de coöperatie werkt, hoe die de emancipatie van de vrouwen toelaat en zekerheid biedt aan henzelf en hun familie, maar zonder dat de leden hun eigen onafhankelijkheid verliezen. Het illustreert mooi het denken van Miletić: “Ik versta commons en gemeenschappelijkheid als een gemeengoed waar je samen aan bijdraagt om er samen gebruik van te kunnen maken”. 

Gemeenschappelijkheid is nooit een afgewerkt product, laat Miletić zien. Het ‘is’ iets dat zich elke keer op nieuw manifesteert

De aanvullende werken maken het werk van Miletić en de boodschap die daarvanuit gaat alleen maar sterker. Materials – Mistik toont dat samenleven en samenwerken als gemeenschap niet begrepen moet worden als versmelting of fusie. Integendeel, er kan alleen sprake zijn van een gemeenschap als de verscheidenheid van elk individu, elk lid bewaard wordt. Het doet me denken aan het werk van de Franse filosoof Jean-Luc Nancy [3]. Hij spreekt in dit verband over com-paraître of ‘samen verschijnen’. Gemeenschap is geen samensmelting van singuliere individuen in een allesomvattend en extensief geheel, maar een exposition waarin mensen de kans krijgen om zich in hun eigenheid en gelijkheid aan elkaar bloot te geven. Miletić laat de individuele delen samen verschijnen en behoudt daarbij ruimte voor het onderlinge verschil. Deze gedeelde ruimte is niemands bezit maar in common, gemeengoed waar ieder toe bijdraagt en voor zorgt. Bovendien toont Miletić met Materials – Mistik dat gemeenschappelijkheid nooit een afgewerkt product is. Het ‘is’ iets dat zich elke keer op nieuw manifesteert.

[1] Ursula K. Le Guin, The Carrier Bag Theory of Fiction, https://www.la-loge.be/nl/broadcasts/the-carrier-bag-theory-of-fiction

[2] Vera Jocić, Najbolji muž, https://www.la-loge.be/nl/broadcasts/the-best-husband-by-vera-jocic

[3] Jean-Luc Nancy, La communauté désoeuvrée, p. 68-73

 

Mistik van Hana Miletić is nog t/m 27 februari te bezoeken in La Loge, Brussel: http://la-loge.be/nl/broadcasts/mistik-by-hana-miletic

Jasper Delva

is socioloog en schrijft over kunst en cultuur

Recente artikelen