metropolis m

De Duitse kunstenaar die zich bij een rechtbank in Kassel moest verantwoorden voor het brengen van de Hitlergroet, is door de rechter vrijgesproken.

Jonathan Meese was aangeklaagd wegens het brengen van de Hitlergroet zomer 2012 in Kassel, tijdens een interview met journalisten van Der Spiegel, gewijd aan grootheidswaan in de kunst. Na een procesgang van drie dagen was de rechter bereid het in Duitsland strafbare vergrijp te zien als onderdeel van een performance. In Art Das Kunstmagazin staat opgetekend dat ze meende dat mocht er in Meese’s betoog een historische verwijzing zitten wel duidelijk was dat die spottend bedoeld was. Wel blijft het volgens haar de vraag of hier de vrijheid van de kunst prevaleert boven het strafrecht.

Meese, die het grootste deel van het proces heeft moeten zwijgen, reageerde euforisch. Scheldend en tierend op de documenta en de berlin biennale was hij de rechtszaal binnengekomen, jubelend dat een Duitse rechtbank hem ‘Jonathan Meese als kunst zag’ verliet hij hem. Zijn hoornhouten-bril verving hij door een verguld exemplaar: ‘Die Brille de Sieges’, zei hij trots. Vol hernieuwd zelfvertrouwen stelde hij tegenover de ART-verslaggever: ‘Ich bin in der Ideologielosigkeit und in der Diktatur der Kunst zuhause und da will ich nicht mehr gestört werden.’

Het meest interessante commentaar op de zaak valt te lezen in Die Zeit waar Maximilian Probst zich verwondert over Duitsland als wereldkampioen Vergangenheitsbewältigung. Je kunt je afvragen wat de Duitsers ermee opschieten. Enerzijds is er de hardnekkige poging weg te raken uit de duistere schaduw van het Derde Rijk, anderzijds een eindeloos rond woelen in de Nazi-shit, stelt hij. Het heeft iets van een vicieuze cirkel, die ook in geval van Meese duidelijk opspeelt.

Probst: ‘Warum stand Meese in Kassel vor Gericht? Weil er den Hitlergruß bei einer Performance gezeigt hat. Warum hat Meese den Hitlergruß gezeigt? Weil er verboten ist. Warum ist der Hitlergruß verboten? Weil er als Störung, als Verletzung, als Bedrohung der Normalität empfunden wird. Warum muss die Normalität gesetzlich vor dem Hitlergruß geschützt werden? Weil es Typen gibt, die vom Hitlergruß und all den Nazi-Symbolen nicht loskommen. Warum kommt Meese nicht von Hitler los? Weil er damit die Normalität stören, verletzen, bedrohen kann. Und wenn ihn die Normalität, also das Gesetz, dafür jetzt zur Rechenschaft zieht? Dann wird Meese erst Recht im Glauben bestärkt, richtig gehandelt zu haben, gezeigt zu haben, wie verkrampft die Normalität doch sei, dann wird Meese sich erst recht krampfhaft ins alte Nazi-Deutschland krallen.’

Probst meent dat Meese maar weinig weet bij te dragen aan de Vergangenheitsbewältigung en blijft hangen in loze provocaties. Beter was het als hij, en niet in de laatste plaats ook de media en de in dit geval doorgeschoten rechtsspraak, met enige bezonnenheid op het verleden zouden terugblikken. De tijd die tot een Shoa heeft geleid zal zich nooit helemaal laten begrijpen en voortdurend nieuwe vragen oproepen.