metropolis m

Luc Tuymans, Foundations (2008), op zaal in Wiels
Luc Tuymans, Foundations (2008), op zaal in Wiels

Een betere locatie om zijn bevreemdende en vage doeken op te hangen had hij niet kunnen verzinnen. Met de zon die onderging en de smog die de witte kale industriële ruimte van Wiels binnensloop, kregen de anders nogal kille tableaus zelfs iets warms. Eerst begreep ik die hetze rond Luc Tuymans’ oeuvre niet zo. Eerlijk gezegd had ik ook helemaal geen zin om er een recensie over te schrijven. Tot ik me na de opening uit de drukte terugtrok en de werken in hun stilte op me af liet komen. Ken je dat gevoel van een roman, die bij tweede lezing plots in andere gelaagdheden tot je doordringt?

De beelden zijn esthetisch perfect, maar de onder¬werpen zelf zijn verre van esthetisch schoon. Dat hangt nauw samen met Tuymans’ werkwijze, waarbinnen het fotografische aspect van zijn schilderijen niet valt te ontkennen. Dankzij zijn achtergrond als cineast weet hij ook verdomd goed te spelen met filmische kaders. Eerst stoort het je als het ware: het vervalst het schilderij-zijn van zijn werk. Voor Against the Day heeft Tuymans gebruik gemaakt van foto’s uit archieven, Reality TV en zelfs shockerende oorlogsfoto’s. Het schilderij Sniper bijvoorbeeld, stelt de voltreffer van een sluipschutter in Bagdad voor. Tuymans kreeg die foto per ongeluk toegestuurd op zijn iPhone en werd zich er daardoor van bewust dat die afschuwelijke werkelijkheid gebanaliseerd wordt in de vorm van videospelletjes. Het is een werkelijkheid die fictie geworden is, een ambiguïteit die je vaak terugvindt in zijn werk.

Luc Tuymans Sniper , 2009 Oil on canvas 186 x 233 cm

Against the day is eveneens de titel van de recente roman van Thomas Pynchon, in wiens paranoïde wereld Tuymans zich blijkbaar thuis voelt. De tentoonstelling staat niet los van Tuymans’ vorige werk, maar is het derde deel van een drieluik. Het eerste luik van de serie heette Les Revenants (in Zeno X Antwerpen, 2007) en had als thema de maatschappelijke invloed van de Jezuïeten in het onderwijs. Het tweede luik Forever, The Management of Magic (galerie David Zwirner, New York 2008) onderzocht de Disneyficatie van onze consumptiemaatschappij. Tuymans: "Gaandeweg ontstond bij mij het idee, als reactie op mijn voorgaande tentoonstellingen, om de utopie weg te laten, te ontruimen. Eigenlijk vond de teloorgang van de utopie geleidelijk plaats in de loop van de tijd en doorheen de geschiedenis. Door de ontruiming van de utopie overstijgt een schilderij het niveau van banaliteit. En hoewel een schilderij slechts een beperkt, specifiek gebied omhelst, namelijk het terrein van de beeldende kunst, gaat een schilderij voor mij in de richting van een virtuele realiteit." [bron: persdocumentatie Wiels]. Het drieluik manifesteert zich als een verzet tegen de representatie. Of anders gezegd: tegen de werkelijkheid zoals zij ons voorgeschoteld wordt door de massamedia. Een werkelijkheid die door velen klakkeloos voor waar aangenomen wordt, ook al kijken we naar Canvas en niet naar Big Brother.

Luc Tuymans Instant , 2009 Oil on canvas 103,5 x 70 cm

Lopend door de Against the Day tref ik het haast verdwijnende en schimmige zelfportret van Luc Tuymans,, terwijl in het schilderij daarnaast een vrouw een foto neemt; de cameraflits verdringt haar gelaatstrekken. Of neem nu dat doek met die pornografische internetborsten die in close-up in je gezicht geworpen worden. Onvermijdelijk dreunt “Boys Boys Boys” door me heen. Dat vreselijke deuntje van Sabrina achtervolgt me vervolgens sarcastisch: I’m looking for a good time.” Ik zet me even neer. Ik walg.

Luc Tuymans, Against the Day I en II (2008), op zaal in Wiels

Tuymans geeft weinig zekerheden, hooguit één: deze banale beelden maken een alledaagse terreur tastbaar. Ze doen je draaien rond je as; wekken een soort suspense op, maar zonder de bevrediging van een plot; maken je bang. Door die zorgvuldig vage, grijze lagen heen grijnst het absurde je aan. Terwijl een man in zijn tuin het gazon aan het omspitten, is kun jij als een voyeur even binnengluren in zijn kleinburgerlijk binnenkoertje. Je blijft in het ongewisse over wat er in die man schuil gaat. Hij staat daar zonder enige reden. Het ergert je omdat je gewezen wordt op je onmacht om er ook maar iets van te begrijpen. En toch is het er, afwachtend; de ene voyeur die de andere aanstaart.

Tuymans’ werk is in eerste instantie verschrikkelijk vervelend om je doorheen te worstelen, maar omdat je ergens misleid wordt door dat banale – in die typische, vage maar precieze Tuymansstijl – kruipt het toch onder je huid. Luc, alvast bedankt voor de existentiële angst die je door me heen deed huiveren bij het kijken naar en denken over je werk. Een reactie die nog versterkt werd door de overwegend lege zalen van je tentoonstelling.

Recente artikelen