Prins Claus Fonds toont werk van laureaat Liang Shaoji

Natural Series (No. 10), courtesy of Liang Shaoji

Sinds 1997 reikt het Prins Claus Fonds ieder jaar haar awards uit: elf geldprijzen voor kunstenaars, groepen, organisaties of instituten die een uitzonderlijke bijdrage hebben geleverd aan de cultuur en ontwikkeling van een aan het fonds gelieerd interesseveld. Dit jaar staat de relatie tussen 'Culture and Nature' centraal.

Hoewel de prijzen in principe naar gegadigden uit de hele wereld kunnen gaan, geeft het fonds aan vooral initiatieven uit Afrika, Azie, Latijns-Amerika en het Caribisch gebied te belonen. De Grote Prins Claus Prijs van € 100,000 wordt op 16 december uitgereikt aan de Colombiaanse architect Simón Vélez, voor zijn vernieuwende gebruik van bamboe als bouwmateriaal. De overige tien prijzen van € 25.000 worden binnenkort - op de Nederlandse ambassades in hun eigen land - uitgereikt aan onder meer de Nigeriaanse beeldhouwer El Anatsuï, de Indiase kunstenaar Jivya Soma Mashe en de Peruaanse chefkok Gastón Acurio. In de galerie van het Prins Claus Fonds is het werk van de Chinese laureaat Liang Shaoiji (1945, Shanghai) te zien, die in zijn installaties en films 'samenwerkt' met door hem gekweekte zijderupsen. Hij verdient de prijs volgens het juryrapport vanwege 'zijn evocatieve kunstwerken waarin door zijn meditatieve benadering kunst natuur en natuur kunst wordt, zijn artistieke integriteit in het werken buiten de gangbare orde en voor zijn inzichtelijke verkenning van de menselijke gesteldheid en relatie met de natuur.'

Natural Series (No. 10), courtesy of Liang Shaoji

Nadat het werk van Liang Shaoji werd getoond op de biënnales van Venetië (1999), Istanbul (1999) en Shanghai (2000, 2006), is het nu voor het eerst te zien in Nederland en is een bijna letterlijke interpretatie van het thema 'Culture and Nature'. Shaoji’s samenwerking met levende zijderupsen is gebaseerd op de Chinese filosofie dat mens en dier gelijkwaardig zijn en in harmonie samen moeten leven. Shaoji brengt dit tot uitdrukking door stalen objecten te nemen, als representant van de kille, door mensen gemaakte industrie en ze door rupsen te laten omwinden met zijde, als representant van de elegante en zachte natuur. Een mooi voorbeeld zijn de Helmets (Nature Serie No.102), een serie uit staal gemaakte contouren van mijnwerkershelmen, ter herinnering aan de omgekomen mijnarbeiders, waaromheen de zijderupsen minutieus een troostende en verzachtende omhulsel van zijdedraadjes weven.

Dat Shaoji zijn overtuiging serieus neemt, is te zien in de video Nature Series No. 25, waarin hij zijn blote voeten tot bloedens toe bezeerd door over staal te lopen, om te ervaren wat hij zijn rupsen voor hem laat doen. Op de opening van zijn tentoonstelling in de Prins Claus galerie in Amsterdam, legt hij uit hoe hij op het idee van samenwerking met levende rupsen kwam: 'De oprukkende industrie bedreigt de veilige plek die de zijderups in de natuur heeft. Door mijn samenvoegingen kan de industrie zich ontwikkelen en kan de zijderups overleven. Vanuit die gedachte is een onafgebroken reeks van onderzoek en nieuwe ideeën ontstaan.'

Natural Series (No. 10), courtesy of Liang Shaoji

Op de vraag of een werk dat met levende wezens wordt gemaakt ooit af is, antwoordt Shaoji: 'Mijn werken zijn altijd in een tussenfase. Voor dit moment verklaar ik ze als af, omdat ze tentoongesteld worden. Maar zodra ze weer terug zijn in China, worden er nieuwe dingen aan toegevoegd. Zo kan een werk jaren in beslag nemen. Ik heb nauwelijks controle over wat de rupsen doen, behalve dan dat ik ze door middel van warmtelampen een bepaalde kant op kan laten lopen – en zo de zijdeproductie stuur. Maar wat betreft tempo ben ik van hen afhankelijk.'

Wat betekent het voor Shaoji om deze Nederlandse prijs te krijgen? Ziet hij nu meer mogelijkheden tot het vergroten van zijn publiek in het Westen? 'Ik ben zeer vereerd en dankbaar voor de prijs. Het is voor mij een enorme stimulans om met deze werkwijze door te gaan. Chinese kunstenaars zijn emotioneler ingesteld, ze baseren zich op gevoel, terwijl veel van de Westerse kunstenaars zich baseren op logica, en wetenschappelijker te werk gaan. Mijn concepten zijn emotioneel, maar de uitvoering is sterk gebaseerd op onderzoek en ervaring. Mijn werk is dus een mix, die in meerdere werelddelen kan overleven. Het is waardevol om zoveel mogelijk kritiek te krijgen, zodat ik als kunstenaar kan groeien. Verder ben ik niet zo bezig met de tegenstelling tussen Oost en West, maar volg ik mijn eigen interesse. Ik pas ook niet in het rijtje jonge Chinese moderne kunstenaars die nu in het Westen zoveel succes hebben. Door de opkomst van internet is het makkelijker voor een Chinese kunstenaar om zichzelf te promoten in het Westen, maar tegelijkertijd belemmert het veel jonge Chinese kunstenaars: ze kopiëren concepten uit de Westerse kunstgeschiedenis, zonder dat ze hun eigen persoonlijkheid er in leggen. Op dat vlak is er nog een lange weg te gaan voor de Chinese moderne kunst. Toch heb ik zelf ook mijn westerse inspiratiebronnen. Toen ik hoorde dat ik naar Nederland zou gaan, dacht ik meteen aan allerlei kunstenaars die ik bewonder: Rembrandt, van Hals, Mondriaan. Alleen jammer dat de grote musea van Amsterdam dicht zijn.'

De werken van Liang Shaoji zijn nog tot 14 maart 2010 te bezichtigen in de Prins Claus galerie.
www.prinsclausfund.org