metropolis m

Opening of Colonial Institute in Amsterdam HM Queen Wilhelmina, 9 October 1926 © KIT, Amsterdam.
Opening of Colonial Institute in Amsterdam HM Queen Wilhelmina, 9 October 1926 © KIT, Amsterdam.

‘The past is never dead. It’s not even past’. Met deze beroemde quote uit William Faulkner’s roman Requiem for a nun (1951) begint de video Instruction van de Nederlandse kunstenaar Wendelien van Oldenborgh. Instruction (2009) maakt deel uit van een film- en discussieprogramma over kolonialisme in beeldende kunst en film, gedurende vier maanden in het Tropentheater, Amsterdam.

Tijdens de eerste avond van Duet for Cannibals worden ook twee films vertoond van de tussen Europa en Zuid-Amerika heen en weer pendelende kunstenaars Jose Alejandro Restrepo en Dominique Gonzalez-Foerster. De avond is samengesteld door de in Amsterdam woonachtige curator en criticus Inti Guerrero. Volgens hem vergroten de drie videowerken onze conceptie van kolonialisme.

Waarom een reeks avonden over kolonialisme in beeldende kunst en film? Guerrero mocht een programma samenstellen in het Tropentheater, en dan is kolonialisme een voor de hand liggend thema. De drie video’s worden voorgegaan door een korte documentaire over een oude Nederlandse missionaris die vertelt over kannibalistische stammen in Nieuw-Guinea.

Wendelien van Oldenborgh, Instruction, 2009, video 30 min., still. Courtesy Wilfried Lentz Rotterdam

Hoewel zeer interessant en humoristisch door de nuchtere blik van de oud-missionaris, schept de documentaire verkeerde verwachtingen. De letterlijke kannibalen komen later niet meer terug.

Het programma is duidelijk bedoeld voor een klein publiek van insiders. Over het kader wordt nauwelijks informatie gegeven. Een goed voorbeeld daarvan is de 30 minuten durende video Instruction van Wendelien van Oldenborgh. We zien een groep jonge soldaten een rollenspel spelen met verschillende historische documenten (dagboeken, brieven en verklaringen) waarmee ze de traumatische gebeurtenissen van de Nederlandse militaire interventie in Indonesië (1945-1948) ontrafelen. Een soldaat vertolkt de omstreden kapitein Westerling, die een Indonesische spion doodschoot in een drukke sociëteit. ‘Je kunt niet voor eigen rechter spelen,’ merkt de soldaat op.

Terwijl de in schutkleuren uitgedoste soldaten door de Militaire Academie in Breda wandelen, blijven ze voorlezen uit de documenten en commentaar leveren. ‘Wat kan je doen als soldaat?’ vraagt een ander. ‘Wat is zijn verantwoordelijkheid? Moord blijft nog steeds moord, en de burger blijft nog steeds een burger.’ Hoewel door de veelheid aan standpunten duidelijk wordt dat niemand de waarheid in pacht heeft, zijn de discussies van de soldaten niet interessant genoeg om de hele film aan op te hangen. Mensen lopen weg uit de zaal.

Wendelien van Oldenborgh, Instruction, 2009, video 30 min., still. Courtesy Wilfried Lentz Rotterdam

Van Oldenborgh heeft met deze film een brug proberen te slaan tussen het heden en het verleden, maar het verleden wordt nergens tot de verbeelding gebracht. De kunstenaar heeft een persoonlijke band met het onderwerp, want haar moeder zat tijdens de Japanse bezetting vast in een interneringskamp. Haar onafhankelijke en menselijke positie komt slechts in enkele dagboekfragmenten tot uiting. Bovendien staat het hele onderwerp zo ver af van jonge generaties dat enige achtergrondinformatie wel gewenst was. Nu komt de hele discussie uit de lucht vallen.

De andere twee video’s, van Jose Ajendro Restrepo en Dominique Gonzalez-Foerster, zijn van zeer verschillend karakter maar hebben de verhouding tussen de Europese en Zuid-Amerikaanse cultuur gemeen. Restrepo’s video Traveler’s Diary (1992) is een interpretatie van het dagboek dat de Duitse natuuronderzoeker en ontdekkingsreiziger Alexander von Humboldt (1769-1859) bijhield op een van zijn expedities naar de Andes. Met beeld- en geluidseffecten wordt een beklemmend en gefragmenteerd beeld geschetst van de Tropenervaring van de westerling, die nachtmerrieachtige confrontaties aangaat met malariamuggen en ratelslangen.

Gonzalez-Foersters video van een door inheemse planten overwoekerde Franse tuin in Rio de Janeiro (Gloria, 2008) vormt een groot contrast met de andere video’s door zijn sereniteit. Het statische beeld drukt de clash uit tussen de twee culturen en naturen. De Franse tuin houdt geen stand en ver-Zuid-Amerikaanst.

Door zijn symboliek sluit deze film het beste aan bij het thema van de avond, die verder getekend wordt door vertraging, een slechte kwaliteit van beeld en geluid en een gebrek aan praktische informatie.


Duet for Cannibals is een maandelijks film en videoprogramma over kolonialisme en kannibalisme als vormen van culturele appropriation. Het brengt werk bijeen van hedendaagse kunstenaars en filmmakers alsmede materiaal uit het archief van het Tropenmuseum. Er zijn videos, films, slideshows en performative talks van Raimond Chaves, Dominique Gonzalez-Foerster, Ossama Mohammed, Wendelien van Oldenborgh, Christodoulos Panayiotou, Jose Alejandro Restrepo, Andy Warhol en Ming Wong . Curator Inti Guerrero

Volgende avond: 18 februari, in Tropentheater Amsterdam.

Thomas van Lier

Recente artikelen