metropolis m

Het kunst en mediafestival Gogbot is dit jaar gewijd aan de leer van de ‘meme’, met alle digitale virale besmettingen die daarbij horen.

Op het plein nabij de Grote kerk in Enschede, waar Gogbot zijn grootste tentoonstelling heeft ingericht, lijkt er niet veel nieuws onder de zon. Knarsende en piepende robots vermaken het voorbijgaande publiek, dat er gezien de massale belangstelling niet op uitgekeken raakt.

De voor dit Enschedese festival zo typische robotica dienen als lokkertje om de kerk binnen te gaan. Eenmaal in de kerk toont de editie van dit jaar een ander gezicht. De tentoonstelling in de geheel verduisterde ruimte staat in het teken van de ‘meme’, die in het programmaboekje beschreven wordt als ‘symptoom en aanjager van belangrijke culturele veranderingen’.

De meme, ooit gemunt als breder cultureel concept door Richard Dawkins in 1976 in zijn boek The Selfish Gene, is, als ik het goed begrijp, in zijn internetvariant een digitale gen, die zich via internet verspreidt en daar allerlei communicatie kleurt en naar zijn hand zet.

Iedereen kan een meme maken, door een ideetje, een commentaar, een verspreking of parodie in woord of beeld op internet te posten, in de hoop dat het zich vervolgens, in lijn met de wetten van het internet, liefst in razende vaart over de hele wereld spreidt en overal mensen aanspreekt, amuseert of fascineert.

Veel meme’s, zoals de geprojecteerde tekstposters/advertenties van Anne Jan Reijn, zou je kunnen betitelen als mediakritisch, maar ander werk gaat verder dan dat. De op mediafestivals onvermijdelijke Jodi verzamelde dit keer Youtube-filmpjes van manieren waarop mensen computerhardware te lijf gaan in zelf geproduceerde filmpjes die op internet zijn gepost: meme op meme.

De Nederlandse keizer van de meme is Floris Kaayk die in zijn alias van ingenieur Jarno Smeet een complete internet-campagne in elkaar zette, die vele miljoenen mensen wijs maakte dat hij met zelfgemaakte vleugels al klapwiekend daadwerkelijk een eindje is gevlogen.

Kaayks filmpje van zijn vlucht is 9 miljoen keer bekeken en hij heeft er talrijke gerespecteerde nieuwsoprogramma’s op televisie mee gehaald. Uiteindelijk bleek het een hoax (in de tentoonstelling zijn ook zeer teleurgestelde Japanners te zien die via Skype hun beklag doen). Bij DWDD mocht Kaayk uitgebreid vertellen over zijn hyper-meme.

Enigszins problematisch is de kunstenaarsgroep 100% FAT die beelden van twitterfeeds van gevallen Amerikaanse soldaten in Irak plukte. Ze plakten de beelden achter elkaar en zetten er een interface tussen zodat je als toeschouwer de beelden kunt vervormen in knotsgekke patroontjes. Hoewel de kunstenaars zeggen juist de ethische vraag te stellen naar het gebruik van beelden op internet, hebben ze die voor zichzelf al beantwoord: het mag van 100% FAT. Ik weet niet of de nabestaanden van de Amerikaanse soldaten daar ook zo over denken.

Gogbot ontpopt zich op de afsluitende zondag als een familietentoonstelling, met een hoog DIY-karakter waar hele gezinnen enthousiast eigengemaakte memes het net opsturen. Vermoedelijk vertoont het internet nog jaren de sporen van deze Enschedese creativiteitsexplosie.


Gogbot festival, Enschede
6-9 september

Human Birdwings van Floris Kaayk bij 21 Rozendaal is not t/m 16 september te zien

Domeniek Ruyters

is hoofdredacteur van Metropolis M

Recente artikelen