metropolis m

La Loge in Brussel is een bijzondere particulier gefinancierde tentoonstellingsruimte, gevestigd in een voormalig loge van de vrijmetselaars. Zoë Gray richtte er een tentoonstelling in, gewijd aan sculptuur.

Niet zo lang geleden hoorde ik een vrijmetselaar vertellen over dit sterk tot mijn verbeelding sprekende genootschap. Hij sprak wervelend over mensen als ruwe stenen, over de Loge als plek om jezelf, die ruwe steen, te bewerken tot een perfecte bouwsteen. Daarmee bouwde je mee aan een betere wereld. Het riep bij mij een sculpturaal beeld op, van stenen – hij gebruikte zelf het woord kubussen – die samen een steeds steviger bouwwerk vormden.

Emmanuelle Lainé

Toevallig of niet, de week erna ging ik voor het eerst naar de kunstruimte La Loge in Brussel, die gevestigd is, de naam zegt het al, in een voormalige vrijmetselaars Loge. De tentoonstelling die er nu te zien is heet misschien ook niet geheel toevallig Six Possibilities for a Sculpture en is samengesteld door Zoë Gray (die lange tijd bij Witte de With in Rotterdam werkte).

La Loge is om meerdere redenen een bijzondere plek. Er is de bijzondere, ietwat sacrale sfeer van de plek. Van op de eerste verdieping kijk je bijvoorbeeld via een Seal of Solomon patroon (een stervormig patroon waarvan de ster Koning Solomon de kracht zou hebben gegeven om duivels, demonen en boze geesten te temmen maar ook met dieren te praten) naar beneden in de tempel. Het is een soort Eyes Wide Shut-gevoel, of het gevoel dat je in kloosters kunt hebben wanneer je via de roosters de kapel ingluurt. Mag je hier wel zijn? Mag je dit wel zien?

Emmanuelle Lainé

Het gebouw waar La Loge in gevestigd is werd in 1934-35 gebouwd door de modernistische architecten Fernand Bodson en Louis Van Hooveld in opdracht van de vrijmetselaars Le Droit Humain die zich in 1912 in België vestigden (deze orde heeft nog steeds vele actieve Loges in België, maar ook in Nederland waar ze zich in 1904 vestigden. Kenmerkend voor Le Droit Humain is dat de Bijbel niet centraal staat en vrouwen ook tot de orde mogen toetreden). Le Droit Humain was actief in dit gebouw tot 1976, tussen 1984 en 2011 was het AAM (Archives d’Architecture Moderne) hier gevestigd. En nu dus La Loge.

Wat La Loge ook bijzonder maakt is dat het een privé-gefinancierde organisatie is zonder winstoogmerk. De ruimte werd opgericht op initiatief van de Belgische architect Philippe Rotthier. Op de website staat dat La Loge een ruimte wil zijn waar ideeën, discussie en presentatie samen komen, waar kunst, architectuur en vormgeving elkaar kunnen ontmoeten, waar tentoonstellingen en discursieve activiteiten plaatsvinden. La Loge nodigt hedendaagse kunstenaars uit om projecten te ontwikkelen rondom vraagstukken van ruimte, leefomgeving en gebruik. La Loge onderzoekt specifieke kwesties uit de beeldende kunst, architectuur en design door middel van een technische, theoretische en / of subjectieve benadering.

Robert Orchardson

De kwestie die door Gray wordt onderzocht in Six Possibilities for a Sculpture is de hedendaagse herwaardering of heropleving van beeldhouwkunst, niet als een statisch object maar als een actieve kracht. Ze heeft werk gekozen van kunstenaars die sculpturen niet louter statisch inzetten maar het sculpturale theatraal maken, het tot onderdeel van een performance maken bijvoorbeeld of het op andere manieren activeren. Ze heeft vijf kunstenaars geselecteerd: Caroline Achaintre, Hedwig Houben, Emmanuelle Lainé, Robert Orchardson en Jennifer Tee. Geen zes dus. De titel van de tentoonstelling is ontleend aan een werk van Houben.

De tentoonstellingsbrochure opent met de vraag of we ‘in een kunstwereld van eindeloze mogelijkheden wel kunnen spreken over slechts zes mogelijkheden voor een sculptuur’. Inderdaad, want zijn er niet schier eindeloos veel mogelijkheden voor sculpturen? Het sterke aan deze tentoonstelling is dat Gray niet probeert een overzicht of catalogustentoonstelling te maken van alle denkbare vormen van hedendaagse sculpturen. Want er is inderdaad sprake van een, om met Rosalind Krauss te spreken, expanded field van de sculptuur. Het is eigenlijk een beetje zoals met muziekstromingen, waarbij sub sub sub stromingen zich mengen met aftakkingen van andere substromingen wat dan kan leiden tot een muziekgenre als Electronicore (samengaan van Post-hardcore met Metalcore en Electronic music). Wat is überhaupt nog een sculptuur tegenwoordig?

Er is door Gray niet mediumspecifiek gekozen maar voor praktijken waarbij het beeldhouwen, het fysiek vormgeven van ideeën, centraal staat. Hier is werk gemaakt, in de ambachtelijke zin van het woord. Gray zegt hierover dat bij deze kunstenaars de ‘terugkeer naar traditionele technieken wordt gecombineerd met conceptuele snuggerheid, lichtheid van toets en een dosis humor’.

Neem bijvoorbeeld de video van Houben die in de gewelfde ‘kelder’ wordt getoond. Je hoort haar al van op de eerste verdieping hijgen en zuchten en je weet dat ze beneden weer aan het worstelen zal zijn met de vraag wat een sculptuur is, met haar gekleurde kleitafels en soms ietwat hoge stem. Al krabbend en redenerend baant ze zich een weg door de taaie materie van het kunstenaarschap. Houben maakte ook een lied voor deze tentoonstelling, Soundtrack for a Sculpture, dat op de bovenste verdieping is te horen. Het is een perfecte soundtrack voor deze tentoonstelling, het geluid neemt je mee en bespeelt je emoties. De ervaring van de plek, de werken wordt er nog dieper door.

In de tempel van La Loge heeft Emmanuelle Lainé een waanzinnige trompe- l’oeil installatie. Ze werkte enkele weken in La Loge aan een locatie specifieke installatie voor het podium in de tempel. Daarna vroeg ze fotograaf André Morin om de installatie te fotograferen voor ze deze weer uit de ruimte zou verwijderen. Ze verdubbelt de ruimte en toont een verfijnt spel tussen fotografie en materiële installatie.

Jennifer Tee

Voor het podium liggen drie vloerwerken van Jennifer Tee, gemaakt van gebreide, handgeverfde wol. De vormen doen aan kristallen denken en zijn ook het podium voor performances. Op 25 mei wordt een nieuwe choreografie op de vloerwerken gedanst. De vormen van de drie werken doen ook iets met de zichtlijnen, duwen je bepaalde kanten op en hebben in deze context onvermijdelijk ook iets van gebedskleden.

Zowel in de entree op de benedenverdieping als in een fnuik-vormige gang op de eerste verdieping zijn minimale sculpturen van Robert Orchardson geplaatst: een koperen kubus, een helgele railing, een blauwe staaf en roze disc. Orchardson laat zich inspireren door materialen uit toneeldecors en de manieren waarop die multi-inzetbaar zijn en dus van betekenissen kunnen veranderen (een gele cirkel die bijvoorbeeld de ene keer dienst doet als zon en dan weer als maan). Voor La Loge heeft hij ontwerpen van de befaamde Japans-Amerikaanse kunstenaar Isamu Noguchi opnieuw geïnterpreteerd. Het gaat om ontwerpen die Noguchi in 1955 maakte voor een avant-gardistische (denk weinig decor, helle kleuren, abstracte vormen) King Lear voorstelling van de Royal Shakespeare Company.

Net als op de benedenverdieping waar de zwoegende stem van Houben je uit de kelder tegemoetkomt, hoor je haar onderweg naar boven zingen. De stem volgend kom je in de laatste ruimte van Six Possibilities for a Sculpture. Hier hangt en staat werk van Caroline Achaintre. Aan de muur een getuft wandtapijt met de titel Chin Chin, dat geen enkele logica behalve die van zichzelf lijkt te volgen met zijn wilde patronen, onregelmatige vorm en harige textuur. In een kastconstructie hangen drie keramische vormen die iets weg hebben sjamanistische of carnavaleske maskers, vrolijk vanuit de ene hoek, dreigend vanuit een andere hoek.

Terug naar beneden lopend kan je alleen maar bewondering hebben voor de keuze voor deze werken, de zorg waarmee ze gemaakt en geïnstalleerd zijn, de bedrieglijk eenvoud van de stelling van deze tentoonstelling maar de grote impact ervan. Want Gray gaat terug naar de kern, naar waar het echt over gaat: dat kunst door ruimtelijkheid, door vormen, kleuren en texturen ons transporteert naar een andere wereld, een nieuwe laag van de realiteit. Bij het zien van Six Possibilities for a Sculpture weet je weer waar het om draait. Er is hier een moment gecreëerd van helderheid in de chaos van alles wat tegenwoordig mogelijk is als kunst.


Six Possibilities for a Sculpture
curated by Zoë Gray

La Loge, Brussel
12/4 – 29/6

Maaike Lauwaert

Recente artikelen