metropolis m

Uit voorraad leverbaar

Onderuitgezakt documentaires zitten kijken is er niet bij tijdens de Dutch Doc Award tentoonstelling in het Tropenmuseum. Wie komt om passief voorgekauwde informatie te consumeren zal weinig opsteken. Wie bereid is Franstalige kinderbrieven te ontcijferen, staafdiagrammen te bestuderen en flarden informatie uit blogs, twitteraccounts en radio-uitzendingen zelf tot een verhaal te smeden des te meer.

The Table of Power 2
Via PanAm

Dat de Dutch Doc Awards jury de nadruk legt op hedendaagse gefragmenteerde informatieconsumptie blijkt uit de installatie van Via PanAm van Kadir van Lohuizen, dat als openingsstatement aan het begin van de tentoonstelling is geplaatst. Hij bereisde de legendarische Panamericana van het zuidelijkste topje van Chili naar Alaska. Onderweg onderzocht hij al bloggend, twitterend en append migratiepatronen in Amerika. Van gemarginaliseerde Mapuches in Chili tot Palestijnse omaatjes in Honduras, het viel allemaal binnen no-time op internet, in NRC of op de radio te volgen.

Prachtig vindt de jury, want volgens hen gaat Van Lohuizen hiermee ‘de uitdaging aan die de beroepspraktijk van de documentairefotografie vandaag de dag vormt: hoe bereik ik een significant publiek?’ Prachtig vind ook ik het gebruik van interactieve massamedia, maar niet omdat de kwaliteit afhankelijk is van het aantal hits of bezoekers, of omdat we hebben besloten dat e-cultuur erfgoed moet worden. Een documentaire-app of -twitteraccount verdient geen nominatie omdat het medium populair is, maar omdat het een directe, gefragmenteerde en reciprocerende werking heeft, als een veredelde ‘Waarbenjij.nu’. Het verhaal evolueert, krijgt vorm onder onze ogen, en blijft veranderen onder onze eigen typende en slidende handen.

Touch

De stem van de documentairemaker en de hoeveelheid secundaire informatie lijken samen op te gaan met de afstand van het onderwerp tot de gemiddelde Nederlander. Terwijl onderwerpen als migratiepatronen in Amerika en de Afghaanse heroïnesmokkel met veel tekst en op bijna etnografische wijze worden verhaald, wordt bij onderwerpen dichter bij huis een show don’t tell strategie gehanteerd. A Possible Life van Ben Krewinkel vertelt het verhaal van een illegale immigrant in Nederland aan de hand van persoonlijke brieven, foto’s en officiële documenten. Kijk zelf maar wat je er uit opmaakt. Touch van Peter Dekens registreert de handelingen van een blinde jongen in zijn huis. De intieme foto’s zijn gebundeld in een leperello zonder tekst of achtergrondinformatie.

En dan zijn daar de bestuurskamers van Jaqueline Hassink. The Table of Power 2, haar boek met foto’s van vergadertafels van Europese multinationals is voorzien van een appendix met grafieken en tabellen die trends als personeelsbezetting en winstgevendheid van verschillende jaren in kaart brengt. Clean en categoriserend is ook het werk van Hans van der Meer, die de lelijke en onspectaculaire plekken in Nederland catalogiseerde. Zijn boek Nederland – Uit voorraad leverbaar doet aan als een IKEA-gids, maar dan met rijen straatbankjes, prullenbakken, en monsterlijke speeltoestellen. Beide onderwerpen zijn politiek van aard, maar economische machtsverhoudingen en stedenplanning worden in de eerste plaats geïnventariseerd, waarna ieder er het zijne van kan denken.

Uit voorraad leverbaar
Poppy

Waar documentaires over immigratie en Europese multinationals een observerend, apolitieke karakter lijken te hebben, liet de jury haar voorzichtigheid varen bij de nominatie van Poppy – Trails of Afghan Heroin. In een boek en multimedia installatie traceren Robert Knoth en Antionette de Jong de commodity chain van Afghaanse drugssmokkel over de hele wereld. Alleen ver van huis, in de barbaarse wereld van Afghaanse terroristen, Russiche junks en drugsbaronnen in Dubai is de verwijtende voice-over en de aanzwellende vioolmuziek weer geoorloofd. Een gechoreografeerd totaalbeeld krijgen we echter niet; de ingewikkelde politieke verhoudingen en oorlogen schetsen de context van de drugsproductie, maar worden niet versimpeld tot een consistent verhaal met een begin en een eind.

Tijdens de nominatie was vooruitstrevende vorm duidelijk een doorslaggevende factor. Bij het ontwerpen van de tentoonstelling was dit helaas niet het geval. Tekst en foto’s zijn te klein en ogenschijnlijk lukraak op een wandje aangebracht, als op de pagina’s van een krant. Hoe documenteer je documentaires? En met zulke verschillende (im)materiele gestaltes? Ik bracht daarom ook de meeste tijd door in de leeshoek naast de expositie, neuzend in de documentaire boeken en spelend met de iPad.

Dutch Doc Awards
Tropenmuseum, Amsterdam

Nog tot en met 9 juni

Hinde Haest

Recente artikelen