Kakofonie 6e Biënnale van Praag
De Biënnale van Praag bestaat tien jaar. Net als de vorige edities is ook deze een productie van het Italiaanse tijdschrift Flash Art.
Biënnales zijn uit de hedendaagse kunstwereld niet meer weg te denken. Een blik op de website van de Biënnale Foundation laat de enorme hoeveelheid en geografische spreiding zien. De inhoudelijke invulling even divers, en toch heeft iedere biënnale als doel om een momentopname van de hedendaags kunst te tonen. Zo ook de Biënnale van Praag.
Opgericht in 2003, markeert de 6e editie van de Prague Biennale ook het 10-jarig jubileum van het initiatief. Het curatorenteam Helena Kontova, Giancarlo Politi and Nicola Trezzi beoogt een overzicht te geven van ontwikkelingen in de hedendaagse kunst in Centraal-Europa en wereldwijd. Een ambitieus doel dat aan hand van drie onderdelen gerealiseerd wordt: Expanded Painting, Flow (met nadruk op Tsjechische hedendaagse kunst) en Beyond the Art ( focus op Slowaakse kunstenaars). Parallel is er de Homage aan Tsjechisch kunstenaar Miroslav Tichy en de Prague Biennial Photo met de titel Photography, Reconstructed.
De biënnale is dit jaar gehuisvest in een treinstation en omslagplaats voor goederen uit 1936 en nog steeds in gebruik door diverse transportbedrijven. De functionalistische architectuur is wel esthetisch aansprekend, maar blijkt een lastige uitdaging voor de presentatie. Dit is goed terug te zien bij Expanded Painting, het centrale programma van de biënnale. De ruimte wordt onderverdeeld met twee lage muren en doet onmiddellijk denken aan een prille editie van een kunstbeurs in plaats van een biënnale. Dit wordt versterkt door de conservatieve keuze voor werken en ongeïnspireerde inrichting. Begeleidende tekst of uitleg ontbreekt volledig. Er is geen wisselwerking tussen de bijdragen opgebouwd, verrassende invalshoeken ontbreken. De tentoonstelling is vooral afgebakend, kleinschalig en belegen en er dient zich de vraag aan wat aan de ‘Painting’ dan ‘Expanded’ is? En dat terwijl dit thema als rode draad door de afgelopen edities loopt.
De Praag Biennale werd geïnitieerd en nog steeds georganiseerd door het Italiaanse tijdschrift Flash Art. Hoofdcurator Nikola Trezzi geeft aan dat hij zich meer als editor te zien dan als curator. En misschien is Expanded Painting ook beter als een artikel te lezen dan als een tentoonstelling. Maar zelfs dan is onduidelijk wat er hier eigenlijk verteld wordt.
De vraag of de tentoonstelling liever een catalogus had willen zijn dient zich ook aan bij de andere twee programmaonderdelen. Flow legt de nadruk op de gedeelte artistieke houding van de deelnemende kunstenaars, namelijk het vermogen om zich te laten gaan, oftwel ‘the ability to allow oneself to be enraptured’. In die zin is de tentoonstelling ook als een ‘stream of consciousness’ te zien. De tentoonstelling verbindt een groot spectrum aan werken op een relatief klein oppervlak tot een Gesamtkunstwerk. De bezoeker struikelt door het doolhof van het ene werk over het andere en van flow is hier zeker geen sprake.
Het probleem zit hem niet alleen in de inrichting. De gekozen bijdragen verschillen sterk gezien de artistieke werkwijze en resultaat. Aan de ene hand is er het tweedimensionaal werk, zoals de tekeningen van Quirin Bäumler of Vaclaf Girsa, die resoneren met de het onbewuste en automatisch werkproces. Aan de andere kant is er het ruimtelijk werk van bijvoorbeeld Matyas Chocola of Erwin Kneihsi dat zijn eigen positie afbakent, en op zichzelf al geënsceneerd is. Ze vertegenwoordigen een sterk conceptuele perspectief die de tentoonstelling juist poogt te doorbreken. Dat zorgt ook op associatief vlak voor een onsamenhangend geheel.
De Slowaakse bijdrage Beyond the Art slaat een geheel andere richting in. Het programma richt zich op kunstenaars die op sociale vragen reageren. Het is een uitdaging om deze artistieke praktijk, die vooral plaatsvindt buiten het institutionele circuit, binnen de ruimte van een biënnale te presenteren. Dit ligt met name aan het performatieve karakter en nadruk op sociale relaties en dat levert weinig of ander soort materiaal op. Beyond the Art doet een poging om dit toch tastbaar te maken door videofragmenten en tekeningen te laten zien van Daniela Krajecova of het aangrijpend verhaal Art as Altruism van Michael Murin. Het resultaat blijft echter heel sporadisch en verliest zich dan weer in de enorme tentoonstellingsruimte. Het oogt een beetje levenloos en had dan maar misschien geheel buiten kunnen plaatsvinden.
Er zijn een klein aantal lichtpunten. Bijvoorbeeld de solopresentatie van de Amerikaanse schilder Joshua Abelow, of de installatie van Ludek Rathousky en de haast museale presentatie van het werk van Miroslav Tichy. De concentratie voor dit werk geeft even een blijk in het artistieke gedachtegoed of proces dat achter de werken schuil gaat en maakt nieuwsgierig naar meer.
De biënnale ontpopt zich als een serie van onduidelijke tentoonstellingen zonder veel samenhang of raakvlak. De warrige samenstelling en claustrofobische inrichting werken als een tentoonstellingskorset, dat ten koste gaat van de werken. Dit maakt het lastig om tot een inhoudelijke laag door te dringen. De vraag is of die er wel is.
De Biënnale van Praag wil graag de Tjechische kunst in een internationaal perspectief plaatsen, maar werkt hier contraproductief. Door de kakofonie van werken verliest het inhoudelijk bijzondere werk het van het geheel. Centraal-Europa en vooral ook Tsjechië heeft een dynamisch, kwalitatief hoogwaardige en professionele kunstscène, maar daar merk je in deze tentoonstelling weinig van. Wat erg jammer is, maar er is natuurlijk altijd nog de catalogus.
Biënnale van Praag
6 juni – 15 september 2013
Alexandra Landré is curator, woont en werkt in Amsterdam
