metropolis m

Als kunstenaar hoef je in je leven maar een goed kunstwerk te maken. Meer is meegenomen, één is genoeg.

Is dat ene goede eenmaal gemaakt dan kun je misschien maar beter stoppen. Meer is niet echt nodig. Misschien voor een inkomen, misschien als bezigheid, maar in naam van de geschiedenis ben je klaar.

De gemeenschap zal je dankbaar zijn, en zet misschien over een paar eeuwen een Amerikaanse president voor je kunstwerk neer tijdens een persconferentie.

Als je geluk hebt.

Op televisie was er een paar jaar geleden een serie gewijd aan artiesten die één hit hadden gescoord. Dat bleek bij al die musici meer dan genoeg. Wat ze verder met hun leven hadden gedaan was vrij onbeduidend, maar de liedjes hebben weten te beklijven, soms meerdere generaties lang.

Una Paloma Blanca.

Sommige artiesten zijn zo slim geweest na die hit direct van het podium te stappen. Die begrijpen hoe het werkt, hoe één bijzonder werk volstaat. Niets zo treurig als een carrière die als een nachtkaars uitgaat, in verwaterde herhaling.

Bij een bezoek aan Façadism bij NEST in Den Haag kwam ik het visuele equivalent van de hit tegen, in een werk van Dominique Teufen. Te zien is een kamer, waar een feestje is geweest. Alles perfect neergezet. De tafels vol glazen, bierflesjes, schaaltjes nootjes. Slingers aan de muur.

Maar het is niet zomaar een feestzaal. Teufen heeft alles in zwart-wit uitgevoerd. Met het kopieerapparaat gedupliceerd. Afgelopen (2014) biedt een angstwekkend nabeeld, vreemd meer dan vertrouwd.

Als je er middenin staat weet je werkelijk niet wat je ziet. Even denk je acuut iets aan je ogen te mankeren, je denkt dat er ergens iets met black-lights of zoiets is gedaan. Ik meende ineens lichtblauw te zien, zacht rood, wanhopig als mijn ogen zochten naar kleur. Dan volgt de kortsluiting. Je brein kan het feit dat je een 3D-zwart-wit foto binnenstapt niet aan, raakt volkomen van streek. In mijn neus hing plots een vieze chemische lucht, die er niet was.

Geef je hersens een illusie en ze trappen er met beide helften in

Zo verstorend werkte het geheel.

Teufen heeft met deze installatie een werk gerealiseerd met de kracht van een hedendaagse klassieker, die blijft hangen in je hoofd, wat je er verder ook van vindt.

Het is een werk dat al haar andere werk nu en in de toekomst onzichtbaar en overbodig maakt. Je ziet het in de tentoonstelling al gebeuren, waar haar andere werken volkomen wegvallen, opgelost in anonieme onbeduidendheid.

Het gebeurt feitelijk ook de andere twee kunstenaars in de tentoonstelling, Bernd Oppl en Sarah & Charles. Alleen het laatste duo weet na het zien van Teufen bij mij enigszins overeind te blijven in deze aan de kracht van de illusie gewijde tentoonstelling.

Alle kunstenaars spelen in NEST met de eeuwige dwaaltocht van het oog, en laten zien dat de hersenen maar een armoedige en conventionele klodder eiwit zijn, levend op reductie. Geef ze een illusie en ze trappen er met beide helften in.

Bij Teufen werkt het anders. Zij gaat nog een stap verder. Bij haar slaan de hersens compleet op tilt. Zij willen het werk duiden, kaderen, begrijpen, maar kunnen het niet, verliezen elke bodem. Hoe vaak maak je dat nu mee bij een kunstwerk?

Volgens mij kan Teufen nu wel stoppen. Dit gaat ze niet meer overtreffen.

Façadism
NEST Den Haag
23 februari – 20 april