metropolis m

Noord Gestoord. De geuzennaam van Amsterdam-Noord – spottend en vererend tegelijk. Maar hoe Gestoord is Noord nog? De Vogelaarwijk is de afgelopen jaren aan een flinke gentrificatie onderworpen. De vernieuwing en verhipstering van het stadsdeel trekt velen naar de overkant van het IJ. Noord Gestoord begint zich te normaliseren. De kunstenaars Sylvie Zijlmans en Hewald Jongenelis steken een stokje voor.

In Het Theater van de Tijdelijke Evacuatie, de tentoonstelling waarmee Zijlmans en Jongenelis Nieuw Dakota hebben bezet, wordt de ‘wereld achter de wereld’ in Amsterdam-Noord zichtbaar. In de maanden voor de tentoonstelling voerde het kunstenaarsduo samen met 100 inwoners van Noord performances uit in het stadsdeel. Deze zijn te zien op foto’s en video’s. Ook worden een aantal performances opnieuw uitgevoerd tijdens avondopenstellingen. Dit alles vormt het totaalkunstwerk Het Magnetische Noorden.

De artistieke praktijk van Sylvie Zijlmans en Hewald Jongenelis – die sinds 1993 een kunstenaarsduo vormen – wordt vaak omschreven als surrealistisch. In hun werk geven ze een draai aan de werkelijkheid en zaaien verwarring. Zo ook in Het Magnetische Noorden.

In de performances verrichtten de Noorderlingen vreemde handelingen onder het toeziend oog van een anoniem persoon met een aluminium masker op. Deze ‘hedendaagse mythologische figuren’ representeren maatschappelijke thema’s en dragen namen als De Verdrijver, De Overloper, De Stoker en De Oplichter. De merkwaardige types zetten mensen aan tot actie, maar doen zelf niets.

Dat de toenemende migratie naar Noord niet altijd als positief wordt ervaren, verbeeldt De Verdrijver. In aanwezigheid van de eigenaardige godheid worden voordeuren tegen de grond gesmeten en mensen uit hun huis verdreven. Als iedereen opgemieterd is en de huisraad op straat ligt, neemt De Verdrijver zijn intrek en rookt de boel nog even uit. Weg met al die import.

In De Overloper schuurt ditzelfde thema aan een wrange actualiteit. Tussen de sluizen van Noord naar het centrum is een geschminkte jongen op een vlot verwoed aan het drummen. Als de sluisdeuren opengaan, ligt daar een bootje vol mensen te wachten. Ze kijken verlangend naar de drummer in de hoop dat ze de oversteek naar Noord mogen maken. Maar nee. De sluisdeuren sluiten. De Overloper slaat het schouwspel gade en zorgt ervoor dat niemand meer binnenkomt. Noord is vol.

Ondanks de tragische lading werken de films op je lachspieren, met De Dichter en De Stoker als geestige hoogtepunten. Als De Dichter in de buurt komt beginnen mensen fanatiek alles tegen elkaar aan te zetten. Wanneer hij over de Nieuwendammerdijk loopt, werken alle auto’s zich kriskras tegen elkaar aan en ontstaat er een onalledaagse file.

En onder toeziend oog van De Stoker trekken bewoners van De Bongerd als bezetenen aan touwtjes die vastzitten aan het straatmeubilair. Ze laten de buurt trillen en rammelen. De aanwezigheid van De Stoker, die vanaf de zijkant toekijkt, is beangstigend en komisch tegelijk.

De performances zijn vervreemdend, ogenschijnlijk arbitrair maar vervuld van symboliek. Ze tonen de impact van een veranderende buurt op de inwoners. Hoe gaat men om met een demografische en culturele transformatie? Hoe verenigt het oude zich met het nieuwe? Het is onrustig in Noord en Het Magnetische Noorden verbeeldt dit op absurdistische wijze.

De films van de performances zijn tot in detail geregisseerd. Het camerawerk is prikkelend en meeslepend en het geluid is zo scherp dat je het bijna aan kan raken. Hetzelfde geldt voor de foto’s – hoewel schijnbaar losjes opgehangen en bewerkt met verf en teksten, zijn de beelden haarscherp en met precisie geschoten.

Het Magnetische Noorden doet aan als een (anti-)campagne voor Amsterdam Noord en onthult zich als een artistiek buurtproject. Met de bewoners hebben Zijlmans en Jongenelis de roerige tijd in Noord weten te vangen. Het is een totaalkunstwerk geworden waarin Noord nog steeds Gestoord is.

Beeld courtesy Lauren Murphy