Levi van Veluw Niet verdwalen, wel verdwijnen
Voor iedere bezoeker van Levi van Veluws solotentoonstelling The Relativity of Matter in Marres haalt een publieksbegeleider de dubbele voordeur van het statige pand in de Maastrichtse Capucijnerstraat van het slot. Enkel met een reservering mogen bezoekers mondjesmaat de tentoonstelling betreden. Bij de kassa krijg je enkele huisregels mee: geen jas, geen tas, geen eten, geen foto’s. Vanaf de binnentuin word je naar de ingang begeleid. Nog een waarschuwing dat je ogen zich aan de donkerte moeten aanpassen. En op het moment dat je binnenstapt een even onverwachte als alledaagse boodschap: ‘Je kunt niet verdwalen.’ Als de deur achter je sluit en weer op slot gaat, verdwijnt de straat langzaam uit je lichaam.
The Relativity of Matter is een unieke, indrukwekkende installatie waarmee Van Veluw Marres volledig heeft overgenomen. Het oude brouwershuis ligt verscholen achter vele donkerzwarte gangen en kamers. De gangen zijn een meter breed en twee keer zo hoog. Met het weinige licht is het lastig oriënteren, elke stap moet voorzichtig. Het is bijna onvermijdelijk dat je ergens tegenaan loopt. In de eerste kamer staan rondom stellages tegen de muur van plint tot plafond met honderden stukken steenkool gemaakt van polyurethaan. Ergens door de ijzige stilte klinkt een luchttoevoersysteem zo miniem dat het te verwarren is met de echo van je eigen bloedsomloop. Er gaat een vervreemdende kracht uit van de kamer, de ritmiek van al die stukjes steenkool gerangschikt op de planken is een waanzinnig beeld. Terwijl je slechts enkele planken tegelijk kunt zien, weet je dat deze je volledig omsluiten. De kamer is als de mijnschacht van een alchemist.
De volgende kamer bevestigd de indruk dat je een steenkolenmijn bent binnengegaan. Hier heeft een explosie plaatsgevonden die is bevroren in de tijd, tientallen lange houten planken hangen stervormig in de lucht. De akoestiek van deze kamer verschilt van de vorige, maar maakt je net zo ademloos. Alsof de stilte niet doorbroken mag worden, zo moet je je voortbewegen. De aansluitende gang is omtrokken met wandplanken waarop een zwart meetkundig model in duizendvoud ligt. De gang leidt naar een kleine kamer waarin een bureau met stoel voor de helft verzonken is in een zwarte, glimmende vloer. Ook deze meest herkenbare ruimte, die aandoet als een klein administratiekantoor, is duister en cryptisch. Als je het gangenstelsel blijft volgen, kom je uit op de tweede etage. Hier zijn nog een aantal kamers met een magistrale houten constructie of duizelingwekkende stellingen. Tussen de twee verdiepingen hangen kleine bolletjes als hemellichamen onder de vloer.
De vele donkere kamers van The Relativity of Matter brengen je in een andere orde van ruimte en tijd, waarmee ze je zintuigen op scherp zetten. Onbewuste dimensies van je lichamelijkheid komen aan de oppervlakte, en tegelijkertijd verlies je jezelf in dit tijdelijke, zwarte vacuüm. Van Veluws installatie is hiermee een typisch voorbeeld voor deze kunstvorm die de bezoeker onderdompelt in een theatrale totaalinstallatie. In haar kritische geschiedenis van installatiekunst stelt kunsthistoricus Claire Bishop dat de combinatie van ‘activering en decentrering’ van het menselijk subject zo kenmerkend is voor installaties. De bezoeker wordt zowel geëmancipeerd en geactiveerd door de fysieke ervaring als ook gefragmenteerd en gedecentreerd omdat er geen allesbepalend perspectief is om naar de installatie te kijken.
In Marres is het niet anders. In de begeleidende publicatie geeft Van Veluw aan dat het zijn ambitie is dat bezoekers werkelijk in zijn universum terechtkomen. Deze tijdelijke wereld is een driedimensionale uitvoering van de vele fotografische werken en tekeningen waarmee hij in Nederland en daarbuiten naam heeft gemaakt. Het platte beeld met een onverplaatsbaar, hiërarchisch perspectief is nu te betreden. Al wandelend door de donkere droombeelden die tot realiteit zijn uitgekristalliseerd verscherpt je bewustzijn en raak je verloren. Achteraf zijn de bemoedigende woorden van de publieksbegeleider treffend. Je kunt inderdaad niet verdwalen in The Relativity of Matter. Wel kun je er in verdwijnen, althans voor even.
Levi van Veluw
The Relativity of Matter
Marres, Maastricht
4.10 t/m 17.1.2016 (verlengd)
Alle beeld afkomstig van de website van Levi van Veluw
Joram Kraaijeveld
is curator, docent en schrijver en zet zich als zodanig in voor de positie van de kunstenaar in en de waarde van de kunsten voor de samenleving. Hij werkt aan actieve vormen van solidariteit binnen en buiten de kunsten
