metropolis m

In zijn essay Of Man and Beast schrijft George Steiner over die vreemde onlosmakelijke band die de mensheid met dieren heeft. Een ongemakkelijke relatie die deels is voortgekomen uit noodzaak en volgens hem heeft geleid tot een ongekende en nog steeds voortdurende uitbuiting.

Tegenover die onophoudelijke exploitatiedrift hebben wij met bepaalde dieren ook een affectieve band. Wij herkennen een onschuldige puurheid in wilde wezens. Onze link met de natuurlijke eenvoud van het verloren Paradijs aldus Steiner. Het is een affectie die hij ook in kunst terugziet. In de precieze observaties van Dürer of Picasso om tot de essentie te komen van een dier. En zo eindigt Steiner zijn essay met een teder portret van de honden die hij met zijn gezin heeft grootgebracht.

Die hechte en intieme band tussen hond en mens vormt de basis voor de tentoonstelling Come – Go – Stay van Emily Kocken in West. De titel doet met zijn eenvoudige kracht denken aan de commando’s bij het africhten. De woorden zijn echter afgeleid uit Gertrude Steins gedicht Sacred Emily. De Amerikaanse schrijfster had een poedel als huisdier en een foto van het paar vormde een inspiratiebron voor Kocken.

Ster van de expo is de statige reu Silas. Een heuse showdog die met een geschoren vacht en zijn fiere pose imponeert ook al heeft het op het eerste gezicht iets absurds en kitscherigs. Kocken bouwde een performance om hem heen waarbij de installatie Left Again Left Again als een soort catwalk fungeert. De performance die op een iPad is terug te zien, laat zich nog het beste omschrijven als een kruising tussen een hondenshow en een absurdistisch toneelstuk over de liefde tussen mens en dier. Kocken draagt een pruik en lijkt zich te willen spiegelen aan het uiterlijk en het afgerichte gedrag van Silas. Bewegingen worden gekopieerd en blikken uitgewisseld. Kockens mimiek en wat theatrale houding geven het ritueel ook iets treurigs en wanhopigs. Is het Steiners verloren paradijs dat zij in de ogen van Silas probeert terug te vinden? Of is het juist de illusie van onvoorwaardelijke trouw waar zij naar smacht?

Het is natuurlijke een dubbele performance, maar zo is de relatie tussen hond en mens ook. De aangeleerde trouw is gebaseerd op een afhankelijke machtsrelatie. Zo is het wilde door de mens schijnbaar getemd tot iets beschaafds en presentabels, maar ergens blijft een hond altijd een hond. Die spanning komt tijdens de performance ongepland tot uiting als Silas verwart uit zijn rol stapt en even zijn baasje probeert terug te vinden. Een verdere laag in de rollen die mens en hond met elkaar spelen.

Naast de performance bestaat de expo uit wat teksten verzameld in een boekwerk en wat objecten zoals een voederschaal en een tekening. Een video-installatie bestaande uit 6 korte films toont Kocken en Silas in verschillende situaties. Wederom is er een spiegelingen van gebaren en een theatrale hunkering van Kocken om op te gaan in de beleving van Silas. De treurige moderne klassieke muziek die de beelden begeleidt geeft de beelden een fatalistisch lading. Als een gedoemde liefde die alleen door onbegrijpelijke rituelen nog in stand kan worden gehouden.

Uiteindelijk onderzoekt Come – Stay – Go de (on)mogelijkheid om je te verplaatsen in het zijn van een ander wezen. Het doet daarbij zijdelings denken aan Bill Viola’s vroege videowerk I don’t know what it is I am like waarin hij een poging onderneemt om het bewustzijn van dieren visueel te vangen door lange shots van de ogen van vogels, reptielen en zoogdieren. In die uitwisseling van blikken zit al een eerste stap om te komen tot een vorm van empathie voor het bestaan van een ander levend wezen. Zoals in het huidige nummer van Metropolis M wordt geopperd is nu misschien het moment aangebroken om die relatie op een andere manier in te vullen. Kocken probeert vanuit die optiek ons ook aan het denken te zetten over een schijnbaar onoverbrugbare kloof die op een nieuwe wijze gedicht moet worden.

Come – Stay – Go
Emily Kocken
Galerie West Den Haag
10-10-2015/21-11-2015

George Vermij

is criticus en journalist

Recente artikelen