metropolis m

Hoe je exposeert, is net zo belangrijk als wat je exposeert. Céline Condorelli, Gavin Wade en James Langdon maakten voor Stroom de Display Show.

Afgelopen december werd in São Paulo, in MASP de oorspronkelijke, baanbrekende inrichting die de architect Lina Bo Bardi in 1968 had bedacht voor het door haar ontworpen museum, in oude glorie hersteld. Dat betekent: schilderijen gemonteerd op glazen platen die in beton zijn verankerd, in een repetitief ritme in de ruimte geplaatst. Voor- en achterkant van de schilderijen zijn even belangrijk, want even goed zichtbaar.

Hoe je exposeert, is net zo belangrijk als wat je exposeert. En alles wat daarbij nodig is: achtergrond, dragers, kleur-op-de-muur, transparante oppervlaktes of strakke witte muren die de kunst moeten ondersteunen, zonder zelf de aandacht te trekken, ze zijn net zo veelzeggend als het schilderij, de installatie die doorgaans het middelpunt van de aandacht is. De witte kubus, als dominant tentoonstellingsmodel, kent intussen geduchte concurrentie. Zelfs al gedurende de hoogtijdagen van het modernisme, in de handen van Bo Bardi.

De Display Show, die in Stroom geleidelijk zal overgaan in een tentoonstelling over Lina Bo Bardi, is al eerder in Temple Bar Gallery, Dublin, en Eastside Projects, Birmingham, de expositieruimte waar co-curator Gavin Wade van de tentoonstelling in Stroom werkt, georganiseerd, met verschillende architecten in gedachten. Bo Bardi is een stille voetnoot in de expositie Display Show in Stroom, Den Haag. Ze is te vinden in wanden, waar je omheen kunt lopen. Verwijzingen tref je aan, door associatie alleen al, in de balustrade in de ruimte van Stroom. Natuurlijk is die er altijd, niet alleen voor deze tentoonstelling, maar nu ineens denk ik aan de meest ijzingwekkende balustrade ooit, in het MASP van Bo Bardi: nauwelijks afsluitend, je past er zo tussen. En dan, heel wat meters lager, zou je belanden op de vloer van de museumzaal. In Stroom echter is het veilig, onder controle, zoals dat tegenwoordig moet.

Samen met Oscar Niemeyer hield Bo Bardi de Braziliaanse architectuur decennia lang in haar greep. Maar waar Niemeyer groot, bruut, soms elegant, dan weer haast onmenselijk kon bouwen, was de van oorsprong Italiaanse architect brutaal, maar ook vloeiend, menselijk, sociaal en erg Braziliaans. Ze laat hiërarchieën voor wat ze zijn. Dat maakt haar een goede muze voor het drietal verantwoordelijken voor de tentoonstelling: Céline Condorelli, Gavin Wade en James Langdon. Hun Display Show is een ontdekkingstocht naar wat het tentoonstellen eigenlijk toont. In een kort interviewfragment online noemt Gavin Wade tentoonstellen een menselijke behoefte, ‘the natural state of things’. Die moet overdacht worden, om beter te kunnen leven.

Er zit iets in de woorden van Wade. Tentoonstellen is normaliter een dienende bezigheid. De gebruikte materialen moeten zich gedeisd houden ten opzichte van de beeldende kunst. Er zit een architectonische kant aan, maar ook een decoratieve. Maar hoe de omgeving vorm krijgt, is wel degelijk betekenisvol, denk aan Bo Bardi’s glazen ezels. En sommige kunstenaars weten dat ook, zoals Goshka Macuga. Haar kabinet uit 2003 is een ode aan El Lissitsky’s Kabinett der Abstrakten, een educatieve samenvatting van de moderne kunst in 1926, bedacht voor de Internationale Kunstausstellung in Dresden en nu nog altijd te bezoeken in het Sprengel Museum in Hannover. Macugas kast met vier vitrines biedt ruimte aan miniaturen en modellen alsof het gekoesterde juwelen zijn, en een enkele foto van Nicole Wermers. Aan de muren hangen er meer: foto’s van etalageruiten met de koopwaar erachter, maar tegelijkertijd ook de consument die verlangend naar binnen staart, als een weerspiegelde geestverschijning. Zo maakt ze een portret van de consument, verweven in het web van vraag en aanbod, van verlangen en bevrediging.

Het draait vooral om de belofte en de mogelijkheden van het exposeren in de Display Show. Zo bedacht Amalia Pica een stervormig podium dat ze baseerde op het televisieprogramma Afghan Star, een talentenshow uit het geteisterde Afghanistan. Volgens de zaaltekst bood dit programma de eerste gelegenheid voor velen om te stemmen, om te participeren in een democratisch proces. Het podium is leeg, maar een waakzame sensor zet de spotlights aan zodra je in de buurt komt. Die leegte is ambigue: hebben we te maken met een invitatie, of juist met een omissie? Dit werk nodigt weliswaar uit, met al die leegte, maar tegelijkertijd is het ook intimiderend. Want wie het waagt dat podium te betreden weet niet hoe het af zal lopen.

Veel schotten en display units, op het eerste oog klaar om te tonen, soms om te verhullen, blijken altijd sturend te werken. Want je moet eromheen, je kunt er soms doorheen kijken, zoals Flore Nové-Josserands City Growth Blues, een scherm met gaten die aan een rorschachtest doen denken. De kunstenaar ervaart de constructies die bouwplaatsen afschermen, als agressief. Ze zet er een aangenaam alternatief tegenover: haar scherm plooit zich, opent en sluit af, afhankelijk van je eigen positie. Gavin Wade werkt ook al enige tijd aan schermen: houten open structuren, telkens aangepast aan de locatie. Nu, ongetwijfeld met de Braziliaanse achtergrond van Bo Bardi in gedachten, hangt het scherm vol exotische plantjes. En er zijn de uitnodigende banken van Condorelli, met daarop de boeken van Rita McBride uitgestald: deze publiceerde verhalen uit de kunstwereld in een literair genre: een detective, een romannetje, een zelfhulpboek. De boeken blijken net zo goed structuren en dus dragers van een verhaal, een ideologie, een overtuiging.

De Display Show zit propvol met die structuren die je omgeving manipuleren, die je bewegingen beïnvloeden. In de zalen van Stroom lost de terloopsheid van die beïnvloeding zoals die bijvoorbeeld in de openbare ruimte plaatsvindt, op dankzij de bewuste, geconcentreerde blik van de kunstenaars op ogenschijnlijk triviale zaken. Wade verwoordde het, hoewel cryptisch,toch aardig: je kunt beter leven, als je doorziet hoe je bestaan wordt beïnvloed, vormgegeven zelfs.

Display Show
Stroom Den Haag
16.1 t/m 3.4.2016

Foto credits: ‘Display Show’, tentoonstellingsoverzicht bij Stroom Den Haag, 2016.
Foto: © 2016 Studio Johan Nieuwenhuize, courtesy Stroom Den Haag