metropolis m

De regels zijn simpel: kunstenaars met oud en nieuw werk aan het Nederlandse publiek introduceren. Het is de tweede keer dat het Van Abbemuseum de praktijk van enkele kunstenaars toont in de tentoonstellingsserie met de titel Positions waar de kunstenaar twee à drie zalen heeft om werk te presenteren, ditmaal samengesteld door conservator Annie Fletcher. De pregnante geur van uitgedroogde was leidt het bezoek naar de ruimte van Anna Boghiguian in, centraal gelegen, direct achter de ingang. De muren hebben de warme kleur van koolzaadvelden. Pal in het midden staat een hoge houten corridor, Honey on Razor Edge , met aan het einde een tekening in groot formaat.

Anna Boghiguian
Anna Boghiguian

De wanden en het plafond van deze constructie zijn gemaakt van uitgedroogde, zwartgeblakerde wassen honingraten. De volgende ruimte is een keuze tussen gelijk doorlopen naar het werk van Sarah Pierce, of nog eventjes in de wereld van Boghiguian blijven. Anna’s Egypt, een installatie van illustraties uit haar gelijknamige boek is een zaal vullend narratief van epische proporties. Niet zozeer qua formaat of qua onderwerp, het leven in Egypte, toen en nu, als dankzij de brede blik op de geschiedenis van Egypte. Zowel het plaatsen van mummies als het straatleven van Caïro anno nu wordt in slordig zwart op wit getekend. De zeer gedetailleerde tekeningen hebben last van overdadig veel vlekjes op de plekken waar er misschien net iets te enthousiast in de koffie is geroerd. Dit neemt niets weg, integendeel, het vergroot het gevoel van spontaniteit en levendigheid wat met elke tekening gepaard gaat.

In 2015 zag ik de tentoonstelling Revoir Paris met talloze striptekeningen van François Schuiten en Benoît Peeters, de auteurs van de serie Les Cités obscures, die een utopische architectuur in scène zet. De dynamiek in de tekeningen was zeer vergelijkbaar met wat er hier te zien is, ook al hebben ze qua esthetiek niets met elkaar van doen. Boghiguian lijkt een origineel Egypte te tekenen, maar schetst in feite een druk innerlijk leven wiens oog na een korte dwaling langs de beelden van de buitenwereld wederkeert naar de oorsprong. Het zijn niet de alomtegenwoordige souks en piramides by night, maar de veelheid en de diversiteit die een nieuwsgierige, erudiete blik verraadt, waarbij Boghiguian de clichés naar hartenlust eigen maakt. De herhaling van verschillende natuurlijke elementen in zowel Honey on Razor Edge als Anna’s Egypt wijst op een lopend onderzoek naar textuur en de betekenis ervan.

Anna Boghiguian

Deze keuze komt tot uiting in de acht zijden tellende constructie, The Salt Traders, die als een enorme adventskalender in elkaar zit. Elke wand telt 18 raampjes in verschillende materialen en technieken. Veelal tekeningen begeleid door tekst die het een en ander aan geopolitieke manoeuvres uitleggen aan de hand van wereldkaarten of portretten van politiek leiders, maar ook glazen raampjes met verschillende kleuren zout, erin gegoten zodat het kleine heuveltjes vormen die nu eens naar links, dan weer naar rechts hellen en volledig verschroeide raten. De (historische) informatie dichtheid is groots, maar door die obsessie heen zitten er andere elementen verweven. Een kleine tekening van een foetus in een buik met de uitleg dat zout vitaal is voor pasgeborenen, de moleculaire structuur van water en zout en hoe de structuur van een honingraat overeenkomt met een getekende molecuul. Het associatieve gemak waarmee feit fictie wordt en nieuwe metaforen uitgebeeld, geven wat meer van de energie weer waarmee Boghiguian scharen als mensen ziet die zich steeds verder van hun kern verwijderen. Wat deze kern inhoudt, daar doet hij geen uitspraken over, maar de bewegingen eromheen staan volop in de aandacht.

Nástio Mosquito
Anna Boghiguian

The Salt Traders wordt vergezeld van een bombastische soundtrack vol pathos die uit de nabij gelegen zaal schalt. Daarin zet Nástio Mosquito in twee films en een installatie de verhoudingen op scherp. Begeleid door muziek die hij samen met Kennedy Ribeiro heeft geschreven en zelf zingt, ontsluit Ser Humano zich, een film uit 2015 die zonder meer indrukwekkend te noemen is. De lukrake ijzeren steiger en raadselachtige frasen op de vloer en wanden tegenover de film, vallen in het niet in vergelijking met de grimmige sfeer ervan. Het heeft niet de esthetiek van M.I.A.’s nummer Borders, wel grotendeels dezelfde narratieve structuur. Op verscheidene bewakingsbeelden en schokkerige camerashots die over en naast elkaar worden geprojecteerd rent een grote groep mannen naar een hoog hek toe. Paniek in de tent, meteen arriveren zeven bewakingsauto’s en stappen zwaar gepantserde mannen uit, wat in scherp contrast tot de korte broeken en T-shirts van de verstotenen staat. In Borders vormen de mannen het woord ‘life’. In Ser Humano is er voor dit soort Gestaltpoëzie geen ruimte op deze niet nader gespecifieerde locatie.

Nástio Mosquito

Over de hekken klimmen gaat niet zonder slag of stoot, de mannen worden ondergespoten, naar beneden geknuppeld. Toch staan de ‘autoriteiten’ machteloos aan de kant: het merendeel van de mannen haalt het, en rennen uitzinnig door een stad, schreeuwen het uit naar de camera en blijven maar rennen, totdat ze weer achter andere hekken staan. Het beloofde land sluit ze op. Vol hoop krioelen ze door de smalle buitenruimte, kijken naar buiten en met dramatische rode plafondlampen die meermaals aan en uit gaan, betekent dit het einde van de rit. De boodschap is luid en duidelijk: het is de bedoeling indruk te maken. Ondanks het gebrek aan nuance laat ik me er door inpalmen. Om de link met de huidige situatie aan de grenzen van geografisch Europa te leggen heeft u mij niet nodig en dat doet het werk ook tekort, zonder deze context boet het werk niet in aan audiovisuele kracht.

Een tien jaar oudere film is I am naked, een monoloog gefilmd met een nachtcamera van Mosquito waarin hij naakt tiert en foetert tegen de gevestigde orde. Wie zijn zij om over zijn lichaam, zijn motivaties en zijn leven te oordelen? Mosquito ijsbeert naar de camera en terug, de krappe ruimte biedt geen soelaas, de blik van een ander wel. Net als de voorgaande ruimte is het volledig donker op het minuscule lichtpuntje van het kleine, vierkanten scherm rechts in de hoek na. De kunstenaar is een (goede) performer, en weet zijn stem zo te moduleren dat het effect ervan maximaal is ondanks de soms raadselachtige bruggetjes die worden geslagen voor wie niet op de hoogte is van de context, mijzelf incluis.

In een interview voor Former West benadrukt Mosquito dat hij geen kunst wil maken voor de kunst infrastructuur, de kunstenaars, instellingen en musea. Naar zijn mening maken zij kunst voor en door elkander, wat enkel de problematiek aanspreekt die er leeft binnen deze zeer marginale groep. Boghiguian meldt in een interview met het blad Bidoun hoezeer ze weg wil blijven van kunst die enkel een kleine gegoede klasse tegemoet komt, ook al denkt zij dat dit onmogelijk is. Beiden hameren op kunst gemaakt ‘for the people’.

Sarah Pierce
Sarah Pierce
Sarah Pierce

Voor Sarah Pierce is dit overduidelijk geen overweging. Zij slaat volledig door met een overdaad aan kunsthistorische referenties die allen graviteren rondom allerhande modieuze thema’s zoals het archief, counter culture, (waar een aantal zalen bij de permanente collectie presentatie in het museum aan gewijd zijn) en de relatie tussen kunstenaar en leerling. Dit doet zij gesteund door drie installaties waarvan de laatste, Gag, visueel de meest interessante is. Een selectie litho’s van El Lissitzky vormt de basis voor een kamer vol gerecyclede bric-à-brac van voorgaande tentoonstellingen. Rode houten latten, witte wandjes en voetstukken, ballen folie die als mobiles in de lucht hangen: het vormt een speelse echo van de litho’s die, ofschoon ze grotendeels op de voorgrond staan, weggeblazen worden door het blijmoedige materiaal- en vormgeweld. Toch zit er nauwelijks leven in de presentaties, daarvoor is het ruimtelijk gezien veel te strak geregisseerd en de inhoud te zeer dicht getimmerd.

De laatste presentatie is van Chia-Wei Hsu. Zijn onderzoek naar het CIA kantoor in het dorp Huai Mo aan de Thaise grens met Birma toont twee films, een architectonisch model en maquettes van het geheel. Er is vrij veel over geschreven, en toch blijft het dikwijls steken bij de context van het filmen. Hsu kwam een man tegen die agent was voor de CIA en zich als priester voordeed. Na de oorlog zegde hij zijn dubbelleven op en was niet alleen priester, maar zette ook een weeshuis op poten. In de film Huai-Mo Village vertelt deze man aan een groepje kinderen zijn verhaal. De tweede film vertoont dezelfde koele shots waarin een optreden van Kam Nai poppenspelers plaats vindt en dezelfde man als in Huai-Mo Village die het verhaal van de veranderende regio vertelt. Het is een zouteloze presentatie waar de maquettes en het model als overtollige rekwisieten de leemte van de langdradige films trachten op te vullen. De loomheid van de nacht in Huai-Mo maakt zich van mij meester, en het is moeilijk daadwerkelijk interesse op te brengen voor deze variatie op eenzelfde thema.

Chia Wei Hsu
Chia Wei Hsu
Chia Wei Hsu

Voor zowel het werk van Pierce als Hsu geldt dat het maar niet wil vlotten. Natuurlijk stelt het op zich interessante vragen zoals respectievelijk de rol van musea in de kunstgeschiedenis en de verwarring die geopolitieke verschuivingen met zich mee kunnen brengen als het gaat om het definiëren van een persoonlijke identiteit. Maar dat is niet genoeg om het tot een boeiend geheel te smeden. Het van Abbe noemt Positions een tentoonstellingsserie waarin kunstenaars losjes aan elkaar relateren. Je kunt echter gerust zeggen dat er geen enkele connectie is, buiten het feit dat het kunstenaars zijn die kunst presenteren. Dit maakt elke sectie des te interessanter. Het is geen solo die valt of staat door persoonlijke voorkeuren, en het is geen (thematische) groepsshow waar de kunstenaar de tijd en de ruimte niet heeft om buiten het vaak strak omlijnde kader van de curator uit te komen. Een verademing.

Positions #2
Anna Boghiguian, Chia-Wei Hsu, Nástio Mosquito, Sarah Pierce
Van Abbemuseum, Eindhoven
28.11.2015 t/m 03.04.2016

Alix de Massiac

is redacteur bij Metropolis M en maakt podcasts

Recente artikelen