metropolis m

In de 75-minuten durende film worden onderwerpen aangesneden die Laurie Anderson in de afgelopen jaren van dichtbij heeft meegemaakt. Niet alleen het verlies van hond Lolabelle, maar ook van echtgenoot Lou Reed in 2013. In de film staat het gesproken woord staat centraal, zoals bekend van Anderson. Met haar bezwerende en zangerige stem leidt ze ons door haar droomwereld, een erg persoonlijke dit keer.

Vergeleken met Andersons andere films, muziek en performances, is Heart of a Dog eerder documentair dan experimenteel. Ze haalt herinneringen op, met een logica en structuur die dichterbij die van een standaard documentaire of biopic liggen. In concrete en soms haast sentimentele taal vertelt ze over toen ze als kind in het ziekenhuis lag en hoe ze later haar zus en broer onder het ijs vandaan redde. Of over hoe haar moeder stierf en hoe New York veranderde na 9/11: de straten waren bedekt met een laag witte as, militairen verschenen in het straatbeeld.

Dat haar taal iets minder cryptisch is dan in haar experimentele optredens uit de jaren tachtig, betekent niet dat de film een duidelijk plot volgt, of ook maar iets in de buurt komt van een Hollywooddocumentaire. De veelal gruizige, grauwe animatiebeelden voelen wat gedateerd aan. Meanderend wisselen de beelden van techniek en stijl en lijken als collage bij elkaar gebracht. Tekeningen in stop-motion veranderen in regendruppels op een raam met vele effectlagen eroverheen. Trucjes die wel erg aanwezig zijn.

Waar ik Anderson vooral ken van en bewonder om de beheersing waarmee ze eigenzinnige verhalen vertelt, zijn sommige anekdotes in Heart of a Dog wel erg dik aangezet. Met grote woorden omschrijft ze haar herinneringen en ideeën: ‘Anger, turned to liberation. Earth into water. Water into fire. Fire into air. Air into consciousness.’ Woorden met zo’n zwaarte, dat ze in deze in deze hoeveelheden wat uitgehold worden. Plotselinge quotes van Wittgenstein, de uitleg van Gordon Matta-Clarks werk en een reeks lessen in meditatie duiken op. Ze komen wat belerend over en door de vele uitleg voel je je als kijker niet erg serieus genomen. Ook zijn de beelden zijn te vaak een directe vertaling van het verhaal dat we in de voice-over horen. Hierdoor wordt het verhaal wat vlak en verliest het geloofwaardigheid.

De titel van de film verwijst naar het gelijknamige boek van Mikhail Bulgakov uit 1925. Een verhaal dat in de Sovjet Unie gebannen werd vanwege de onderliggende kritiek op het systeem. Een chirurg vindt een zwerfhond en neemt hem mee naar zijn kliniek om hem een menselijke hypofyse en testikels in te brengen. Langzaamaan verandert de hond in een mens met primitieve, verwilderde trekken. Hij loopt er slonzig bij en weigert manieren te leren, zegt dat het beter is om zich ‘natuurlijk’ te gedragen.

Het boek komt op verschillende manieren terug in Heart of a Dog van Anderson. Een gedeelte van de film zien we door de ogen van de hond, snuffelend aan vuilniszakken en andere honden. In het boek beleven we het perspectief van de hond op eenzelfde manier, scharrelend over straat ervaren we zijn pijn van kokend water op zijn huid. Ook kent Anderson haar hond menselijke eigenschappen toe. Zo was Lolabelle een pianospelende en schilderende hond. Deze lichtvoetige notities zijn de meest geslaagde stukken van de film. Ze bevragen de intelligentie van dieren en onze verhouding tot hen.

Aan het einde wordt duidelijk dat deze hommage aan haar overleden hond, ook een hommage is aan haar overleden man, Lou Reed. Reed verschijnt op een foto (met Lolabelle in zijn armen) en zingt zijn nummer Turning Time Around over de aftiteling. Hieruit straalt het echte gemis van Anderson.

Ondanks mijn mitsen en maren blijft Anderson ook in Heart of a Dog een visionair kunstenaar die met lef en tederheid haar omgeving observeert. Jammer alleen dat ze dit keer minder ruimte laat aan haar publiek zich in te leven. Ze lijkt haar werk dit keer iets sterker te hebben willen controleren, wat misschien met de gevoeligheid van het materiaal te maken zal hebben.

Heart of A Dog is in enkele bioscopen te zien, waaronder Eye en De Balie