metropolis m

The Life and Times of A Palulu is de tweede expeditie uit een reeks van zeven bijeenkomsten. Kunstenaar Yeb Wiersma zette samen met cultuurhistorica Claire Weeda de stichting Glubbdubdrib op. De naam Glubbdubdrib is ontleend aan het imaginaire eiland uit het satirische boek Gulliver’s Travels (1726) geschreven door de Ierse schrijver Jonathan Swift. Op dit eiland woonden tovenaars en magiërs die zich vooral bezighielden met het herschrijven van de moderne geschiedenis.

Wiersma en Weeda klimmen op een stoel en in haar hand houdt Wiersma A. Palulu omhoog. A. Palulu is een plant met felrode schubbladeren als bloem. De plant als persona. Het voorspelt een ongewone avond te worden. Vriendelijk worden we verzocht ze te volgen. Als ik bovenaan de trap de ruimte binnenloop is het net alsof de tijd heeft stilgestaan en ik een andere wereld binnentreedt. In 1868 verhuisde de ‘Natura Artis Magistra’-collectie van de Artis Bibliotheek naar deze locatie. Het is zoals je je het zou voorstellen. Een hoge ruimte met wand vullende boekenkasten met bruine en vergeelde kaften. Aan beide zijde zit een balustrade en in het midden staan twee grote leestafels met er omheen stoelen met leren zittingen.

Het uitgangspunt van deze reeks expedities is de boekencollectie van de Artis Bibliotheek om van daaruit niet alleen met kunstenaars en wetenschappers, maar ook door middel van het uitnodigen van sjamanen, musici en andere performers samen met het publiek op expeditie te gaan om kritisch te observeren en te bediscussiëren hoe wij tegen onze natuurlijke omgeving aankijken, haar interpreteren vanuit de cultuur en hoe dit in het verleden en het heden is overgedragen.

Voor vanavond is er gekozen voor het werk Verandering der Surinaamsche Insecten (1705) geïllustreerd en geschreven door Maria Sybilla Merian. Een in de geschiedenis opvallende dame, omdat ze in 1699 samen met haar dochter de oversteek maakte naar Suriname om daar onderzoek te doen naar planten en insecten en het zeer ongebruikelijk was in die tijd dat een vrouw alleen reisde.

Etnobotanist Tinde van Andel vertelt. Al vanaf haar dertiende was Maria Sybilla Merian gefascineerd door rupsen en vlinders. Toen zij achtendertig was verliet ze haar man en ging met haar twee dochters is in het slot van het leef- en werkgemeenschap van de Labadisten wonen, dat onder leiding stond van Cornelis van Sommelsdijck, de gouverneur van Suriname. De Labadisten waren tegen kunst, maar voor de wetenschap en Merian schikte zich hier wijselijk naar. Toen zij in 1701 terug kwam uit Suriname nam zij een creoolse Indiaanse mee om haar hoogstwaarschijnlijk te helpen haar boek af te maken. Haar naam is onbekend. Het is een pijnlijke waarheid dat planten een Latijnse voor- en achternaam kregen in die tijd, maar deze vrouw anoniem de geschiedenis in gaat.

De omschrijvingen die Merian bij haar afbeeldingen schreef zijn een belangrijke culturele antropologische bron. Zo schrijft ze bijvoorbeeld over een plant, de Caesalpinia pulcherrima, dat als je de zaden ervan consumeert het een abortus opwerkt. Door slaven toentertijd vaak gebruikt, omdat zij hun kinderen niet in die omstandigheden geboren wilde laten worden. Een verschrikkelijk feit dat in vele reflecterende studies op haar werk later is weggelaten.

De jonge Thiemo Heilbon ging voor zijn Masteronderzoek naar Tropische planten in zijn eentje naar Suriname om daar het vergeten erfgoed: wat vertellen planten over de plantagegeschiedenis van Suriname? te onderzoeken doormiddel van het verzamelen van verhalen over planten. De plant heeft net zo goed een culturele geschiedenis als de mens en via een tachtigjarig vrouw kwam hij op het spoor van een speciale banaan, de wegloopbanaan, loweman bakba banana, die het verhaal volgt van ontsnapte Afrikaanse slaven.

En langzaam begint mijn perceptie te verschuiven en de vaste werkelijkheid voor mijn ogen langzaam te barsten en kijk ik opeens heel anders tegen het plantenrijk aan. Kunstenaar Yeb Wiersma beschouwt de expedities als een onderdeel van haar diverse kunstpraktijk, die zich vertakt als een levendige rhizome en waar ze bestaande landschappen, personages, collecties en taal herschikt in tijd, plaats en ruimte. Om ze van een hernieuwde, destabiliserende context en betekenis te voorzien. ’Het samenbrengen van verscheidene werelden, en dan kijken waar het schuurt, botst en fonkelt.’

Dat is opvallend goed gelukt deze avond. Als Sabrina Lisse Venetiaan en Jurman Blackson hun medicinale Surinaamse planten tentoonstellen op de bibliotheektafel en iedereen zich eromheen schaart ontstaat er een levendig samenspel met het publiek. Het is opvallend dat er veel mensen uit de Surinaamse gemeenschap gekomen zijn en het is een verademing hoe zij zich niet inhouden en dingen toevoegen en vragen. Wonderlijke verhalen over geheime mini-ananassen en libido-verhogende middelen komen naar boven. Er wordt hartelijke gelachen en kennis gedeeld.

De avond van de expeditie The Life and Times of A Palulu begon met een presentatie van Lotte Geeven over haar nieuwe werk The forest community (2016), bestaande uit een 45 minuten durende film en een object. Afgelopen lente trok zij het Amazone oerwoud van Suriname in.

Samen met een plantenkenner ging zij op zoek naar werkzame stoffen uit planten. Ze droogde, extraheerde en destilleerde honderden werkzame stoffen uit o.a. dodelijke wortelstokken, slaapopwekkende bladeren, hallucinerende lianen en verdovende bloemen. Uiteindelijk goot zij de tweehonderdzesendertig verschillende medicinale stoffen in een snoepfabriek in Amsterdam samen tot één grote semi-doorzichtige kleurrijke toverbal waarin alle verschillende tegenstrijdige krachten werden samengebracht. En ergens voel ik mij als ik naar buiten loop alsof ik een paar uur op zo’n bal heb gezogen, alle grenzen van mijn kennis en denken oplossend en samenvloeiend tot een groot nieuw geheel.

THIS TEEMING WORLD
Yeb Wiersma en Claire Weeda
o.a. Artis Bibliotheek / Tropenmuseum

Upcoming: Expedition #3 The Order of Things
Oktober 2016