Rirkrit Tiravanija
Judea in Den Haag Over de grijze gebieden in onszelf waar de ander woont
West in Den Haag bracht op locatie aan het Lange Voorhout in Den Haag een groep kunstenaars uit Oost-Azië bijeen die bezig zijn met de verhouding van Oost en West.
West heeft deze zomer een tentoonstelling op een tijdelijke locatie: Huis Huguetan, een monumentaal pand aan het Lange Voorhout in Den Haag, waar tot dit jaar de Hoge Raad gehuisvest was. In het najaar staat er op deze locatie een presentatie van kunstenaar Ulf Aminde op het programma, en een symposium.
Judea is een groepstentoonstelling met voornamelijk videokunst van zes Aziatische kunstenaars, bijeengebracht door Arin Rungjang, een kunstenaar en curator uit Thailand. Thema’s zijn de relatie tussen het Westen en het Oosten en de rol die de kunst hierin speelt en speelde. Wat is het beeld dat we van elkaar hebben en waarom?
Een centrale rol binnen de presentatie is weggelegd voor Rungjangs eigen Judea, een film over het gelijknamige schilderij van de Nederlandse schilder Johan Vinckboons. De film is een nauwgezette registratie van het schilderij Gezicht op Judea, hoofdstad van Siam (circa 1662 – 1663) op zaal in het Rijksmuseum, met als voice-over de senior curator van het Rijksmuseum, Gijs van der Ham. Het schilderij toont de boeddhistische havenstad stad Ayutthaya, of Iudea, zoals hij de stad noemde, in het toenmalige Koninkrijk van Siam (Thailand). Het is door Vinckboons geschilderd in opdracht van de VOC, als weergave van de stad die het toenmalige commerciële centrum van het Europese handelsnetwerk in het Oosten vormde. De schilder is zelf nooit ter plekke geweest maar baseerde zijn visie op overgedragen beeldvorming, in zijn geval verslagen en situatieschetsen die schippers, stuurlui en kooplui van de Verenigde Oost-Indische – en West-Indische Compagnie na hun reizen mee terug namen naar Nederland.
Arin Rungjang
Judea, een verwijzing naar een gebied in het Heilige Land, laat zien hoe de beeldvorming cirkelt rond waarheid en leugen en zo een bron is van vele misverstanden. De stad is geschilderd vanuit het gezichtspunt alsof Vinckboons zich op een hoog punt bevindt, bij wijze vaan spreken een mast van een VOC-schip dat aanvarend uitkijkt op de stad die als kaart is weergegeven. Vinckboons bedacht er zelf heuvels bij, terwijl die niet voorkomen in dit deel van Thailand, dat eigenlijk heel vlak laagland is.
In het eerste gedeelte van de tentoonstelling zijn de salons verduisterd en worden de werken geprojecteerd of op monitoren getoond. In het tweede gedeelte zijn een aantal videowerken en een installatie opgesteld in daglicht en valt het monumentale gebouw zelf meer op. Bijvoorbeeld de poëtische en persoonlijke installatie van Arin Runjang, Bones, Books, Artificial Lights and Fireflies is een onderdeel van de gelijknamige video-installatie en bevat stukjes bot van zijn grootmoeder, teksten en vuurvliegjes.
Links Maria Taniguchi, rechts Lee Kit
Het werk Luang Neaw Visits His Neighbours (2011) van de Argentijns-Thaise kunstenaar Rirkrit Tiravanija, maakt een mooie brug tussen het meer donkere en het lichtere deel van de tentoonstelling, door de aandacht voor vorm in zijn werk. Luang Neaw, een voormalige rijstboer uit de Thaise provincie Chiang Mai wordt gevolgd op zijn dagelijkse route. Het is een lange documentairefilm zonder verhaal of script, waarbij uit het gewone, simpele plezier van het wandelen door een rijstveld, het ontmoeten van dorpsgenoten en monniken, de natuur, en het inkopen doen op de markt een portret van de man vormen. De film zit vol mooie beelden en kleuren, met langzame shots die verwondering over het leven uitstralen. Luang Neaw (Luang betekent zoiets als Uncle) is eigenlijk spectaculair in zijn gewoon-zijn, zonder dat hier te veel de nadruk op wordt gelegd. Het werk draait om eenvoud en poëzie, en is te zien als een commentaar op de globalisering en als een impliciete kritiek op onze snelle, westerse manier van leven in het teken van de vooruitgang.
Een ander interessant werk is Rehearsal no.1 van de Thaise kunstenaar Pratchaya Phintong. In een korte, kleurige video wordt het idee van de verbinding tussen morele vraagstukken van goed en slecht aangeroerd, door een grijs gebied uit het Boeddhisme te belichten. Het vrijlaten van dieren die gekooid leven (‘release life’) wordt in Aziatische boeddhistische gemeenschappen gezien als daden die goed karma genereren. Paradoxaal genoeg werkt dit de vraag naar meer gekooide dieren in de hand, die hiervoor gevangen worden en tegen betaling weer vrij gelaten kunnen worden. Het is een mooi werk wat uitgaat van de paradox, waarbij het werk of eigenlijk de daad van het maken van het werk functioneert als denkoefening, als uitstel van een moreel oordeel.
Maria Taniguchi
In Untitled (Celestial Motors) van Maria Taniguchi wordt een typische Filipijnse truck, de jeepney, gefilmd in een studio. De jeepney is een westers residu, vermengd met lokale cultuur. Jeeps die na de Tweede Wereldoorlog door de Amerikanen zijn achtergelaten werden door de Fillipijnen omgebouwd tot eigen vervoersmiddelen en daarbij exuberant versierd. In de montage zijn cleane, spaarzame shots van de truck achter elkaar te zien, waarbij het een ding wordt, een reeks van fragmenten, die het losweken van de normale verschijning ervan. Het is tegelijk grappig en vervreemdend.
Dit werk bevindt zich in het daglichtgedeelte van Huis Huguetan, en is te zien op een grote monitor aan de wand die rijk bekleed is met zijde. Er omheen zijn planten gegroepeerd, wat het geheel een bekende, quasi-exotische aanblik geeft. De route biedt een doorkijkje naar een volgende kleine ruimte – de ramen staan open en de wind speelt met de mooie zijden gordijnen.
Judea is geen tentoonstelling van stellige beweringen, en klare observaties. Er wordt op sensuele manier een gevoelig onderwerp afgetast, dat zich bijna sluipend in je vastzet. De tentoonstelling zit vol met beelden van een rustige sensualiteit. Ze is uit op introspectie rond de verschillende thematieken en benaderingen, die variëren van analytisch en registrerend tot poëtisch en persoonlijk. Het zijn niet enkel de onderwerpen maar juist ook de subtiele benadering ervan die daadwerkelijk tot reflectie uitnodigen over onze eigen cultuur en de rol die kunst hierin kan spelen.
Lee Kit
Het onderzoek krijgt een extra lading door de locatie, Huis Huguetan, voorheen het hart van de rechtstaat Nederland, zetel van de Hoge Raad. De rechtstaat Nederland die gezien zijn koloniale verleden in Indonesië nog heel wat aan Azië heeft uit te leggen. De vraag, in feite is het een retorische vraag, is of de valse voorstelling van Judea door Vinckbooms nu zoveel afwijkt van de manier waarop wij tegenwoordig naar het Oosten kijken, alle vakanties in Thailand ten spijt. In een essay betwijfelt Thanavi Chotpradit die bereidheid. Ze signaleert dat Indonesië, waar Nederland nog vrij recent heeft huisgehouden, in deze tentoonstelling volkomen ontbreekt.
Trek er wel genoeg tijd voor uit. De film van Tiravanija duurt alleen al 2,5 uur. Als je alles wil zien kun je er een halve dag voor uittrekken.
Judea
West in Huis Huguetan, Den Haag
23.7 t/m 10.9.2016
Arin Rungjang, Lee Kit, Pratchaya Phinthong, Maria Taniguchi, Rirkrit Tiravanija, Nguyen Trinh Thi
Lorelinde Verhees
