metropolis m

De Fotokopie en Dead Darlings, twee in Nederland gevestigde collectieven, onderzoeken spelenderwijs de economische waarde van het artistieke beeld. De Fotokopie (bestaande uit Guus Kaandorp, Bonne Reijn en Abel Minnée) organiseert events waarbij zij op A3-formaat werken van al dan niet bekende fotografen ter plekke afdrukken met een kopieermachine. Deze worden vervolgens gesigneerd door de fotograaf in kwestie en voor tien euro per stuk verkocht, met een maximale oplage van twintig stuks. Door het performatieve karakter van het geheel krijgen de A3-kopieën opnieuw waarde als object, maar dan voor een spotprijs. De afdrukken spelen op deze wijze met het reproduceerbare karakter van de fotografie, dat in de kunstwereld kunstmatig laag wordt gehouden.

Collectief Dead Darlings zoomt in op de zijsporen en kleine experimenten binnen het oeuvre van een kunstenaar, die doorgaans niet naar buiten worden gebracht, maar waar de maker ook niet zomaar afstand van wil doen (zogenaamde ‘dead darlings’ dus). Het collectief verzamelt deze werken en biedt ze op een veiling aan zonder de namen van de kunstenaars te koppelen aan de aangeboden kunstwerken. Op deze wijze speelt de marktwaarde van een kunstenaar een beperkte rol en kiezen kopers echt voor iets wat ze zelf willen hebben, zo is de gedachte.

De visuele waarde van fotografie wordt op een haast ouderwetse manier verkend door het initiatief #Dysturb, dat bij FOAM documentaire beelden op grote aanplakbiljetten toont. De foto’s zijn casual gekreukt opgeplakt en zijn niet alleen in de tentoonstelling, maar ook door de rest van het museum en tijdens de opening ook op verschillende locaties in de stad te zien. De beelden tonen hoe het populisme zich in verschillende internationale contexten manifesteert, waarbij vooral extreemrechts op onverwachte en intieme wijze zichtbaar wordt gemaakt. Zo hangt hoog in een hal van FOAM een portret van de Russische rechts-extremist Inna Bunina, het gezicht van het kleding- en wapenmerk White Rex. Ze poseert met een raaf op haar schouder; de foto toont de verleidelijke esthetiek waarmee deze Hitler-bewonderaar haar 20.000 Instagram volgers weet te boeien.

De meest opvallende ruimte in de tentoonstelling is ingericht door het Amerikaanse collectief 8 Ball Community, dat door middel van bijeenkomsten, zines, televisie en radio kritisch reflecteert op politieke ontwikkelingen. Het collectief draagt gender- en rassenfluïditeit uit en stimuleert uitwisseling met de lokale gemeenschap in New York. Dit krijgt in de tentoonstelling vorm in een ruimte vullende installatie die de kamer van de activistische tiener River voorstelt, waarin honderden afbeeldingen die in de loop der jaren door het collectief gemaakt en verzameld zijn de muren vullen. Als bezoeker mag je hier ook zelf aanvullend materiaal achterlaten.

In de laatste ruimte is het intrigerende werk van de Invisible Borders Trans-African Photographers Organisation te zien, een kunstenaarsinitiatief dat sinds 2009 de road-trip als uitgangspunt neemt om foto’s, film en teksten te creëren over de notie van reizen en de obstakels en grenzen die kenmerkend zijn voor het Afrikaanse continent. Ze willen voorbijgaan aan het cliché van Afrika als arm, door oorlog geteisterd gebied, en tonen het dagelijks leven, het rondtrekken door verschillende gebieden en het vaak gevaarlijke, verborgen bestaan van migranten die zich over de grenzen van de 54 Afrikaanse landen bewegen. De internationale samenstelling van Invisible Borders wisselt per project, en hun praktijk heeft zich inmiddels ook uitgebreid buiten Afrika (in 2014 ondernam het collectief bijvoorbeeld een reis van Lagos naar Sarajevo).

Hoewel de verschillende samenwerkingen op zichzelf interessant zijn en duidelijke overeenkomsten vertonen, blijft de tentoonstelling niets meer dan een verzameling collectieven. Elk collectief wordt recht-door-zee gepresenteerd en toegelicht, maar echte vragen over de aard van het collectief en hoe dit zich bijvoorbeeld verhoudt tot een kunstinstituut als FOAM blijven in het midden. Juist het waarom van een collectief was in deze context een interessante toevoeging geweest.