metropolis m

Edwin van der Heide, Pneumatic Sound Field 

De combinatie van centrifugale krachten en het gevoel van gewichtloosheid drijft al decennialang kinderen naar de speeltuin. Het is magisch om naast elkaar te schommelen in een verschillend tempo, en na een poos elkaar te vinden in het centrum van de middelpuntvliedende kracht. In de tentoonstelling Science of Sound in de grote loods van DordtYart schommel ik tussen kunst en wetenschap, humor en ernstige concentratie. En ervaar ik maar liefst twee keer het gevoel van gewichtloosheid in deze technologische speeltuin.

Al bij het aanschaffen van een kaartje bij de ingang, borrelt de kinderlijke nieuwsgierigheid op. Een kartonnen doos brengt kirrende, piepende en zuigende geluidjes voort; alsof de aliens van District 9 als opgewonden standjes in het werk (Zonder Titel) van Bram Vreven worden vastgehouden. De installatie All is Well (2018) van Erfan Abdi, die pontificaal het begin van de expo inluidt, herinnert aan een vervlogen kindertijd waarin op regenachtige dagen het opstellen van een zo lang mogelijk parcours van gevonden voorwerpen en het laten rollen van knikkers erin, een dagtaak was. Abdis ruimtelijke compositie prikkelt je gehoor: hoe intenser je luistert, des te beter volg je de tinnen balletjes in het enorme parcours en zie je het diverse materiaal waaruit het houtje-touwtje labyrint, dat continu under construction is, bestaat.

In Science of Sound zijn wind en spierkracht belangrijke thema’s. In De Leslies (2012) van Horst Rickels en Robert Pravda, Erster Versuch den Wind zu drehen (2017) van Cathy van Eck en Wind Cello van Lars Kynde (2018) staat wind centraal. In de eerste soundscape zorgt de wind van de acht verschillende roterende luidsprekers voor een licht desoriënterende en fragmentarische ervaring die gedurende de looptijd – zeven minuten lang – de aandacht vasthoudt. Van Ecks soundscape zorgt juist voor uniciteit en concentratie. Als je tussen de kleine toeters op stokken staat en zacht blaast door een windmeter dan ruisen windgeluiden zachtjes het gehoor binnen. Blaas je echter hard dan bezet een guur geraas je oorschelp. Wind Cello is een door wind versterkt muziekinstrument dat het midden houdt tussen een cello en een mondharp, en buiten zowel elektroakoestisch als visueel een mooi schouwspel biedt aan het Dordtse water.

Horst Rickels en Robert Pravda - De Leslies

Horst Rickels en Robert Pravda - De Leslies

Spierkracht is essentieel voor Duet A (2015) en Duet B (2016) van Roel Heremans en City of Sounds (2017) van René Jansen en Bram Vreven. Het zijn installaties die door de aanwezigheid of kracht van de bezoeker in gang worden gezet. De duetten leveren een wonderlijk spel op voor de buitenstaander: mensen met koptelefoons lopen langs elkaar, staren verlegen naar de grond of kijken elkaar strak aan. Met de koptelefoon op word je door Heremans meegenomen in een zeer abstract spel dat hij omschrijft als een ‘choreografische denkervaring’. City of Sounds, een project dat voortkomt uit het Haagse cultuurparticipatieproject Slagwerk Den Haag, wekt met knopjes, felle kleuren en bewegende apparaten op humoristische wijze een gevoel van thuis en kinderlijke nieuwsgierigheid op. Door het aanduwen van een kubistisch, gifgroen grasmaaiertje of het aanzetten van een futuristisch winkelmandje word je ondergedompeld in stadsgeluiden die de hofstad typeren.

Twee grote pianoharpen schommelen - soms zacht, soms dreigend hard - middenin de loods; de schommeling activeert elektromagneten die op hun beurt de instrumenten doen resoneren

Andreas Stahl Andersen - Everythih at the Same Time (detail)

Lars Kynde - Wind Cello

Ronduit magisch wordt het bij de schommelende pianoharpen in het werk Piano / Forte (2018) van Mike Rijnierse en Rob Bothof, en bij de luchtinstallatie Pneumatic Sound Field (2006/2018) van Edwin van der Heide. Twee grote pianoharpen schommelen – soms zacht, soms dreigend hard – midden in de loods; de schommeling activeert elektromagneten die op hun beurt de instrumenten resoneren. Het levert een diep gelaagd en intens geluid op dat zijn hoogtepunt beleeft op het wonderlijke moment dat de schommelende pianoharpen elkaar vinden op het hoogtepunt van de middelpuntvliedende kracht. Totaal synchroon en een alomvattend geluid; resonantie wordt pure poëzie.

In een uithoek van het Dordtse gras vormt Pneumatic Sound Field een spectaculair slotakkoord van deze tentoonstelling. Drie meter boven de grond hangt een groot – circa 10 bij 8 meter lang – rechthoekig geraamte van stalen, geperforeerde buisjes waardoor lucht zich verplaatst. Luchtverplaatsing is nog nooit zo enigmatisch geweest. 

Science of Sound, DordtYart, t/m 07.10.2018

Nathalie van der Lely

is schrijver en docent beeldende kunst

Recente artikelen