metropolis m

Het is niet langer het voorrecht van de mens om kunstenaar te kunnen zijn, stelt Semâ Bekirović. Ook niet-menselijke entiteiten maken kunst. Wat dat voor werk oplevert is te zien in Reading by Osmosis in Zone2Source.

Er druppelt water uit een kapotte Pvc-buis waarin allerlei begroeiing is ontstaan. Vlak daarnaast ligt een vogelnestje van gekleurde kleerhangers gemaakt door een kraai. Over een hek groeit klimop, een paar sportschoenen en een voetbal zijn bekleed met mos. Ook ligt er een overblijfsel van een fiets waaraan mosselen kleven en een verroeste schaar, afkomstig uit de Thames. Het zijn allemaal kunstwerken van niet-menselijke kunstenaars. Deze bonte verzameling door mensen gemaakte en gebruikte objecten die uiteindelijk gevormd zijn door niet-menselijke entiteiten, zoals dieren, planten en natuurlijke processen zoals de wind of regen, worden gepresenteerd als kunstwerken in Reading by Osmosis.

Semâ Bekirović noemt zichzelf nadrukkelijk curator van de tentoonstelling Reading by Osmosis, in plaats van beeldend kunstenaar. In haar conceptuele werk staat co-auteurschap centraal, waarbij haar eigen rol altijd onderdeel is van een groter systeem van (toevallige) reacties tussen objecten, mensen en dieren. Zo liet ze slakken over een tekening van een raster op papier kruipen, waardoor langzamerhand (te zien in de 19 minuten durende video Grid uit 2006) een nieuwe tekening uit slakkenslijm ontstond. En tijdens haar periode aan de Rijksakademie (2005-2006) liet ze meerkoeten een nestje bouwen van voorwerpen die ze aan hen gaf. Voor de tentoonstelling bij Zone2Source in het Glazen Huis heeft Bekirović geruime tijd objecten verzameld die oorspronkelijk voor menselijk gebruik bedoeld waren, maar nu door niet-menselijke entiteiten zijn overgenomen. Het huidige tijdperk, die aangeduid wordt als het Antropoceen, laat zien dat de traditionele dichotomie tussen natuur en cultuur niet langer standhoudt: de natuur interpreteert ons ook, in plaats van alleen andersom. Semâ Bekirović is niet langer de auteur als beeldend kunstenaar, die deze voorwerpen claimt, maar ze erkent de niet-menselijke entiteiten als maker. Met als deelnemende kunstenaars: de wind, de regen, een octopus, kolibrie, de zee, mos, vuur, zwaartekracht, honden, duiven, mieren en nog vele anderen.

[blockquote]Zo is de regen kunstenaar van een verweerde krant, welke bijna niet meer te herkennen is als zodanig, en is tijd kunstenaar van een grote discobal waarvan veel van de spiegelende stukjes ontbreken

Semâ Bekirović - Reading by Osmosis in Zone2Source

Hoge witte schotten bakenen het open karakter van het Glazen Huis af, als een white cube, waardoor de ruimte een museale uitstraling krijgt. Aan die schotten rusten objecten of zijn eraan bevestigd. De objecten worden op witte sokkels gepresenteerd of staan op zichzelf in de ruimte als sculptuur of installatie. Op neutrale wijze toont Bekirović de niet-menselijke kunstenaars aan ons. Die neutraliteit wordt versterkt door de nummering van de objecten. Op de eerste wand, aangegeven als index, zijn alle 37 objecten conceptueel van een traditioneel museaal bijschrift voorzien: maker, jaartal en titel. Zo is de regen kunstenaar van een verweerde krant, welke bijna niet meer te herkennen is als zodanig, en is tijd kunstenaar van een grote discobal waarvan veel van de spiegelende stukjes ontbreken. Op de overgebleven spiegelstukjes reflecteert het zonlicht en het groen van het Amstelpark. Het metalen hek, welke helemaal vervormd en overgenomen is door de krachtige groeiende klimop, treedt als een interruptie in de ruimte op. De takken krioelen door het hek en door de zwaarte is er een sculpturale verbuiging ontstaan. De open structuur van het hek biedt een doorkijkje naar een beeldbuis die een opname toont van de verwoestende kracht van een aardbeving, waargenomen door de beveiligingscamera in een supermarkt. 

Bekirović neemt een neutrale positie in, waar ze niet-menselijke entiteiten een agentschap geeft en zelf als een soort bemiddelaar daartussen beweegt

In de donkere ruimte achterin is een video te zien die gemaakt is door een octopus met een gestolen GoPro van een duiker. Alleen al in die video komen veel vragen over auteurschap om de hoek kijken: behoort het beeldmateriaal tot de duiker of de octopus? Wat ik echter interessanter vind, is hoe de esthetiek van de beelden van de octopus verschilt met de manier waarop mensen beelden maken van de zee. Het geluid van de bewegende tentakels op de microfoon en de close-ups van de zuignappen vormen het handschrift van de octopus.

Bekirović neemt een neutrale positie in, waar ze niet-menselijke entiteiten een agentschap geeft en zelf als een soort bemiddelaar daartussen beweegt. Ik vraag me wel af hoe die agentschap in de praktijk werkbaar is. Zullen de zorgvuldig verzamelde objecten van niet-menselijke kunstenaars na de tentoonstelling nog een plek krijgen? De werken zijn uiteindelijk niet in het bezit van de niet-menselijke kunstenaars, maar zijn overgeleverd aan de keuzes van de menselijke kunstenaar, curator of verzamelaar.

Tegelijkertijd lijkt Bekirović de bezoeker te willen confronteren met het krachtenveld, tussen materie en ruimte, en natuur en cultuur. In dat aspect is haar eigen kunstenaarspraktijk te herkennen, zo maakte ze eerder een installatie, een metalen (aard)bal, ook reflecterend, die zichzelf van binnenuit zou vernietigen. Als bezoeker associeer ik de discobal dan niet langer met een feestje.

Semâ Bekirović - Reading by Osmosis in Zone2Source

LEES OOK DE TEKST ‘KUNSTENAAR ZIJN ZONDER JE KUNSTENAAR TE NOEMEN’ VAN AKIEM HELMLING IN METROPOLIS M NR 1-2019 CIRCULATION. NU IN DE WINKEL OF BESTEL: [email protected]

Foto’s: Sander Tiedema

Reading by Osmosis, gecureerd door Semâ Bekirović. Met werken van niet-menselijke kunstenaars zoals: de wind, de rivier Thames, vuur, oesters, regen, zwaartekracht, raven, lava, frictie, honden, duiven, modder, zeepokken, mieren, mos, fungi, de zee, en anderen. Zone2Source, Amsterdam, te zien t/m 14.04.2019

Nadeche Remst

is kunsthistoricus

Recente artikelen