metropolis m

Ontwerp Elbphilharmonie

In Die Zeit van deze week spreken Hamburgse kunstenaars hun weerzin uit over de verkoop van Hamburg als creatieve stad.

‘Een spook waart rond door Europa’, begint het manifest met gevoel voor geschiedenis. Dit keer is het niet het spook van het communisme, maar het spook Richard Florida dat rondwaart. Florida beweert dat enkel die steden floreren waar de creatieve klasse zich thuis voelt.

In Hamburg leidt het ertoe dat de stad een, zoals de kunstenaars schrijven, Image City wordt, die de stad laat verschijnen als een ‘pulserende metropool’. Er is zelfs een speciaal marketingbureau opgericht dat ervoor moet zorgen het ‘merk’ Hamburg goed naar voren te brengen in de media. Het gevolg is een onuitputtelijke stroom van brochures waarin Hamburg als een ‘harmonieus, sociaal bevredigend fantasieland’ geportretteerd wordt. Ook in Nederland kennen we het recept.

De kunstenaars weigeren daar er nog langer aan mee te doen. Ze schrijven: ‘Hou op met dat geklooi! We laten ons niet meer te kakken zetten. Wij willen er niet aan meehelpen de stad te positioneren als bont, brutaal en veelzijdig. Wij denken bij Hamburg niet aan "water, wereldse openheid, internationaal" of wat de stad verder als bouwstenen van het succes invalt.’

De kunstenaars denken bij Hamburg aan andere zaken. Aan de enorme leegstand van kantoren, aan het onbetaalbaar worden van woningen in het westelijke deel van de stad, aan het reduceren van sociale woningbouw. Aan het feit dat de arme bewoners naar de randen van het stad worden verjaagd.

‘Wij geloven: Uw “groeistad” is in werkelijkheid een gesegregeerde stad, als in de negentiende eeuw: met promenades voor de goed gesitueerden, en de huurkazernes erbuiten.’ Cultuur is ‘het ornament van een soort van turbo-gentrification‘. De besteding van de cultuurgelden is navenant en vloeien grotendeels naar de Elbphilharmonie, waaromheen een luxueuze enclave van peperdure hotels en shoppinggebieden ontstaat. Ondertussen wordt het voor de kunstenaars steeds moeilijker betaalbare ateliers, studio’s en oefenruimtes te vinden.

Ontwerp Elbphilharmonie

De kunstenaars stellen dat wat gebeurt precies tot het tegengestelde leidt als gewenst: er ontstaat een ‘geschiedenis- en cultuurloze investeringsstad in staal en beton’. De kunstenaars worden geacht de lokvogels te zijn voor deze stadspolitiek, maar gezien de terugloop in betaalbare ruimte haken ze af en vertrekken.

‘Wij’, schrijven de kunstenaars, ‘hebben altijd de vervallen en verlaten ruimtes van de stad opgezocht, die tijdelijk geen marktwaarde hadden – omdat we daar vrijer, onafhankelijker konden werken. Nu willen wij er niet aan meewerken die in waarde te doen stijgen. Wij willen de vraag ‘hoe te leven’ niet bediscussiëren op stadsontwikkelingworkshops. Voor ons heeft dat wat we met de stad doen altijd te maken met tegenontwerpen, met utopieën, met het ondergraven van huisvestingspolitiek. Wij zeggen: Een stad is geen merk, een stad is ook geen onderneming. Een stad is een gemeenschappelijk goed.’

Lees ‘Ohne uns!’ Ein Künstler-manifest op website van Die Zeit

Het manifest zelf, ondertekend door honderden kunstenaars, musici en schrijvers is te vinden op: http://buback.de/nion

Domeniek Ruyters

is hoofdredacteur van Metropolis M

Recente artikelen