metropolis m

Wilhelm Sasnal, Untitled (2007), Oil on canvas, 40 x 50 cm

Bij de kerstdagen hoort tegenwoordig ook de terugblik op het jaar, de top 2000, de beste momenten van 2009. Voor de verandering willen we daar bij METROPOLIS M ook eens aan mee doen en dus vroegen we kunstkenners naar hun top 3 van 2009.

[h1]Marc Bijl

Beeldend kunstenaar

Swoon with Ben Wolf in Berlijn

1. Cy Twombly
Gagosian Gallery, Rome

…omdat we daar alleen waren en de schilderijen ongelofelijk gaaf.

2. Swoon with Ben Wolf, Squinches and Pendentives
Urban Art Info, Berlin

Street-art waarbij alles opzichtig samenkomt. Met een zekere intellectuele grondhouding, maar dat dan weer niet te opzichtig.

3. Katrin Plavcak, Human or Other
Secession, Wenen

Katrin Plavcak…ken ik, aardige meid, speciaal voor naar Wenen gegaan, maar het werk begrijp ik niet zo, dat heb ik wel vaker: van die hele aardige mensen die dan zweverig, associatief werk maken, je moet ervan houden… het eten achteraf was leuk en daar was ook Daniel Spoerri.

en verder natuurlijk nog: Marc Bijl in Salamanca en Marc Bijl in Kassel

Dominic van den Boogerd

Directeur De Ateliers, Amsterdam

Wilhelm Sasnal, Untitled (2007), Oil on canvas, 40 x 50 cm
Deimantas Narkevičius, 'The Head' (2007), film still

1. Wilhelm Sasnal
K21, Düsseldorf

Zo’n 75 schilderijen gaven in K21 een stimulerend overzicht van Wilhelm Sasnals werk uit de laatste tien jaren. In Sasnals scènes uit het dagelijks leven resoneren bijna achteloos de heftige turbulenties van de Poolse geschiedenis. Zonder twijfel een van de grootste talenten onder de jonge generatie schilders.

zie ook: D. van den Boogerd, Terug naar Dresden

2. Deimantas Narkevičius: The Unanimous Life
Van Abbemuseum, Eindhoven

Eerste grote overzichtstentoonstelling van de belangrijke Litouwse kunstenaar Deimantas Narkevičius, die in zijn filmische experimenten de grenzen tussen documentatie, falsificatie en fictie tot het uiterste oprekt. Mijn favoriet is The Head (2007): een nieuwe kijk op oude propaganda uit de Sovjetjaren.

3. Picasso: Challenging the Past
National Gallery, London, Musée Picasso, Parijs

Voor Picasso was de kunst uit het verleden een bron van inspiratie, energie en vernieuwing. Vooral in de jaren vijftig stond zijn werk in het teken van wat hij zijn ‘gevecht met de doden’ noemde: 15 schilderijen naar Delacroix’ Femmes d’Algiers (1834), 50 doeken naar Velazquez’ Las Meninas (1656) en 27 variaties op Manets Dejeuner sur l’herbe (1863) vormen slechts een deel daarvan. Niet al deze werken waren in Londen te zien, maar de selectie was breed genoeg voor een aanstekelijke expositie over de vonken van Picasso’s scheppingsdrang.

Jeroen Bosch

Kunstenaar en drijvende kracht achter Trendbeheer

zaaloverzicht Mypainting.nu Lokaal 01
Jeroen Jongeleen, 'To High to see for REAL!'
Bruno Listopad performance in Nest

1. mypainting.nu
Lokaal01 Breda

Een geweldige tentoonstelling volgens een fantastisch concept. Vol prachtig werk van kunstenaars van naam. Mypainting.nu was een serie van vier exposities met dezelfde werken als basis, steeds anders ge(her)rangschikt door achtereenvolgens Jean-Marie Bytebier en Kris Van Dessel, Christophe Van Eecke, Jan Maarten Voskuil en Olphaert den Otter.

zie ook: J. Verlaek, fris en onafhankelijk, vrij van kunstpolitieke tendensen

2. Jeroen Jongeleen, To High to see for REAL!
Wallgallery Red Apple Rotterdam

Hoog boven de stad, in de hoogste woontoren van Nederland, worden tien video’s vertoond van hoog aan flatgebouwen gehangen plastieken zakken. Eenvoudige boodschappentassen, wapperend als vlaggen, vanuit de woontoren zel wel zichtbaar, vanaf de grond meestal niet. Een tentoonstelling als kunstwerk.

3. Bruno Listopad
Nest, Den Haag

Performance wordt dans, wordt kunst, wordt dans, wordt performance. Grensverleggend goed. Onspectaculair traag – de hele ‘show’ duurde een uur of zes – maar door inzet van minimale dramaturgische middelen toch buitengemeen spannend. De verwachting van de kijker wordt gemanipuleerd: steeds dreigt er iets te gebeuren, maar gebeurt er net niets. Een totaalspektakel waar je als toeschouwer inloopt, door loopt, uitloopt en later weer in terugkeert.

En ook:
Onmiskenbaar hoogtepunt van het jaar was de champagnetherapie tijdens Trendbeheer presenteert @ Art Rotterdam. Het netwerk als tentoonstelling, een virtueel netwerk tot leven gewekt. Een krankzinnig amalgaam van kunstenaars, kunstliefhebbers, bobo’s en galeriehouders tijdens het Trendbeheer totaalspektakel onder de Hofbogen.

Volledige lijst met hoogte- en dieptepunten staat traditiegetrouw 31 december op Trendbeheer.

Jelle Bouwhuis

Curator Stedelijk Museum Bureau Amsterdam (SMBA)

Na de zomer heb ik nauwelijks tijd gehad voor tentoonstellingen en daarvoor was ik blijkbaar veel op reis, want ik herinner me vooral exposities in het buitenland:

1. Altermodern
Tate Britain London

Dat was niet zozeer een verrassende tentoonstelling, maar deze door Nicholas Bourriaud samengestelde triënnale voor Britse kunst week wel duidelijk af van zijn voorgangers omdat de curator, bij wijze van statement, ook kunstenaars van buiten Groot Brittannië had aangetrokken. Naast een beklijvende installatie als Giantbum van Nathaniel Mellors was niet alles even denderend. Maar de bijbehorende, niet te dikke catalogus is gevarieerd en met heldere bijdragen, en maakt het hele project toch tot een aanrader.

zie ook: C. Gallois, Een archipel van lokale reacties, Nicholas Bourriaud over het altermoderne

2. Regift
Swiss Institute, New York

Een ware depressie was de Armory in New York in maart, afgezien misschien van de schilderijen van Melissa Gordon in de stand van Juliette Jongma. Die leken – door de referenties aan deWorks Progress Administration van de VS van de jaren ’30 – op de hele situatie te reageren. In dezelfde periode was in het Swiss Institute in New York het veel vrolijkere Regift’ te zien, een tentoonstelling over het ‘cadeau’ samengesteld door kunstenaar John Miller. Er waren allerlei meeneemdingetjes voor de bezoeker en tegen een kleine betaling ging deze met de hoofdprijs naar huis: een gift box met onder meer kant-en-klaar-tatoeages van Mike Kelley.

Jelle Bouwhuis en Hala Elkoussy

3. Paviljoen VAE van Tirdad Zolgadr
Biennale van Venetië

Een bijzonder curatorenproject was het paviljoen van de Verenigde Arabische Emiraten door Tirdad Zolgadr in Venetië. Vanwege mijn project met Hala Elkoussy in Dubai, en er op geattendeerd door de loftuitingen in Artforum, ging ik er speciaal voor. Alle vooroordelen en aannames over de steenrijke Emiraten en hun eerste schreden op het pad van de beeldende kunst worden erin uitvergroot. Tegelijkertijd maakte de presentatie, met fotowerken, maquettes, geënsceneerde optredens, interviews en een suggestieve introductie, duidelijk dat de VAE weliswaar een opzichtige showcase maken van zichzelf, maar dat zo’n opgezwollen context (en de ter plaatse heersende censuur) kritische kunst niet per se uitsluit.

Binna Choi

directeur CASCO, office for Art, Design & Theory, Utrecht

Thomas Hirschhorn tijdens het Bijlmer Spinoza Festival

1. Thomas Hirschhorn, The Bijlmer Spinoza-Festival
Open Source biënnal, Amsterdam

Subway track, running track, running children, running Hirschhorn with his motto "Presence and Production", philosophizing Steinweg, Egenhofer’s landscape lecture, sunshine, Child’s Play, a neighbourhood-run kiosk, precarious books and so on. The project destabilized the existing notions of spectatorship and mediation to suggest a possible form and sense of co-existence.

zie ook: L. Cluitmans, Een bron van Energie! Interview met Thomas Hirschhorn

2. Reopening of The Showroom
The Showroom, London

The Showroom has relocated to the neighbourhood of Church Street, which – it’s said – is one of the most deprived areas in the UK. The Showroom will nonetheless move forward with a much-intensified cross-disciplinary and "participatory" programme. As it’s run by Casco’s former director Emily Pethick and has established a structural collaboration with Casco, one might call it our sister institute, we cannot be anything but excited!

3. Stronger are the Powers of the People: Politics, Poetics and Popular education in Brazilian cinema, 1962-1979
no.w.here, London

Stronger are the Powers of the People beats another best for me to third place: the Istanbul Biennial, for no other reason than that I am sure this great biennale will be on someones list any way.This film programme was compiled by Brazilian philosopher, artist and political activist Rodrigo Nunes. A number of filmmakers, artists, critics, students gathered at no.w.here, a humble attic on the Bethanian Road to seriously rethink the possible movement not only in theoretical terms but but also in a concrete strategic ones.

Leontien Coelewij

Curator Stedelijk Museum, Amsterdam

1. The Pictures Generation 1974-1984
Metropolitan Museum, New York

Intrigerend overzicht van de ‘Pictures Generation’. Dertig kunstenaars waaronder Richard Prince, Jack Goldstein, Barbara Bloom en Allan McCollum. Opvallend was vooral hun vroege ‘studenten’ -werk.

2. Twee langlopende tentoonstellingprojecten in Nederlandse instituten

Morality in Witte de With, en vooral Play in het Van Abbemuseum. Fascinerend contrast tussen Rudi Fuchs’ gereconstrueerde zomeropstelling van 1983 en Charles Esche’s blik op de wereld met ‘Vreemd en Vertrouwd’.

Zie ook: D. Ruyters, Kunst met een Boodschap

BAK, 1st Former West congres

3. En een paar runner-ups

Roman Ondak in het Slovaakse Paviljoen op de Biennale van Venetie, The World Question Centre door Chus Martinez, (onderdeel van de 2e Biennale van Athene) en The Return of Religion and other myths in BAK Utrecht.

Zie ook: D. Ruyters, Hoezo ‘Former’?

Lennard Dost

Freelance criticus (voor o.a. De Volkskrant en Mister Motley en curator Young Collectors programma bij Sign in Groningen.

Slater Bradley, 'Nothing changes how it used to be', installation view De Hallen

1. Slater Bradley – Nothing changes how it used to be
De Hallen, Haarlem

De populaire cultuur en de niet te onderschatten macht van de media, dat zijn de belangrijkste thema´s waar Slater Bradley zich mee bezig houdt. Kern van de expositie in De Hallen was de Doppelganger-trilogie; drie semi-amateuropnames waarin optredens van gevallen helden Michael Jackson, Joy Division zanger Ian Curtis en Nirvana zanger/gitarist Kurt Cobain werden nagebootst. De van de beelden benaderde de beeldtaal die we associëren met de muzikanten zelf, waardoor Slaters opnames nauwelijks van authentieke opnames te onderscheiden waren. De muzikanten werden gespeeld door dubbelgangers van de kunstenaar, waardoor een een stapeling van identiteit ontstond. Bradley reflecteerde niet alleen op de over-identificatie met idolen en de versplintering van de eigen identiteit (het Doppelganger motief leende Bradley van psycholoog Carl Gustav Jung), maar leek ook de dubieuze rol van de media te willen aankaarten bij het maken en breken van helden.

2. Michaël Aerts – Please Please me
Vlaams Cultuurhuis De Brakke Grond, Amsterdam

Obelisken gemaakt van flightcases (normaal gesproken bedoeld om muziekinstrumenten in te vervoeren), en bustes van gevallen heersers die weer op hun voetstuk worden getild. Michael Aerts zinspeelde niet alleen op bescherming van cultuur en verspreiding van de macht, maar hield tegelijk ook een overtuigend pleidooi voor een herwaardering van de Westerse cultuurgeschiedenis, en diens symbolen. Tegenover de rijke cultuur van vroeger zette Aerts de lege SM-cultuur van nu. De boodschap: terwijl we vroeger in vervoering werden gebracht door religie en kunst, kunnen we nu alleen nog maar in extase raken van fysiek genot. Het hedonisme is bij Aerts verpakt in een meeslepende scenografie van licht en rook.`

Please Please me is nog t/m 17 januari 2010 te zien.

3. Izaak Zwartjes – Exodus
Cobra Museum, Amstelveen

Pas in 2008 afgestudeerd aan de Koninklijke Academie Van Beeldende Kunsten (Den Haag), nooit eerder een museale tentoonstelling gehad, en dan toch zo de omgeving naar je hand weten te zetten als Izaak Zwartjes in het Cobra Museum deed. Een naargeestig environment over een post-apocalyptische wereld waarin wetenschap, religie en kunst samenkomen.. Zwartjes vertelde met verve het verhaal van een gedegenereerd volk van gekloonde wezens en zinspeelde en passent subtiel op de absurditeit en zinloosheid van ons bestaan.

Constant Dullaart

Beeldend kunstenaar

VVORK, zaaloverzicht van 'The Real Thing' in MU Eindhoven

1. Twee van de door vvork.com samengestelde shows

In the New Museum in New York heeft het VVORK collectief, als onderdeel van de New Silent Series, een serie reeds bestaande performances op laten opvoeren door lokale kunstenaars, vrienden en mensen gevonden op Craigslist: Variety Evening at the New Museum with Pierre Bismuth, Claire Fontaine, Wojciech Kosma, Tao Lin, Kristin Lucas, Vladimir Nikolic and Adrian Piper. VVORK stelde ook een tentoonstelling samen voor MU in Eindhoven, waar werken vaak zonder toestemming van de kunstenaars, en soms zelfs alleen in de vorm van een beschrijving te zien waren.

2. Bernd Trassberger in W139.

Na Bernd aan Gijs Frieling te hebben voorgesteld is er uit hun samenwerking een fantastische show voortgekomen. Een minimaal grid (gemaakt van het tape dat bakkers gebruiken om broodzakjes mee te sluiten) aangebracht in de gehele ruimte van W139 werd gevuld met brokken architectonische ornamenten die een onbeduidend gevoel van toekomstige nostalgie uitademden.

3. Google Street Views van Jon Rafman

Rafman verzamelde beelden gemaakt door Google Street View, die hij als presenteert als found photography.

Christophe Van Eecke

filosoof en kunstcriticus te Brugge (BE)

Luc Tuymans, 'Instant' (2009) Oil on canvas 103,5 x 70 cm

0. Luc Tuymans
Wiels, Brussel

Niemand, ook niet die geen fan is van zijn werk, kon er dit jaar omheen dat Luc Tuymans in 2009 opnieuw werd bevestigd als de heersende vorst van de Belgische kunsten, enerzijds met een hele selectie nieuw werk in Wiels, maar anderzijds ook met de tentoonstelling Fading in Elsene, waar tientallen kunstenaars zo goed mogelijk in Tuymans’ voetsporen probeerden te treden. Dat maakt van Tuymans’ reputatie alvast het kunstpolitieke fenomeen van het jaar. Maar aangezien ik mezelf niet tot Tuymans’ enthousiaste bewonderaars reken, heb ik mijn eigen toppers voor 2009 elders gezocht.

Zie ook: E. Kerremans, De terreur van Tuymans

1. Alexander Kluge

Vermoedelijk onopgemerkt, maar toch onweerstaanbaar briljant, is de recente creatieve vruchtbaarheid van Alexander Kluge, één van de tenoren van het Neues Deutsches Kino die de voorbije jaren een nieuwe dimensie heeft toegevoegd aan intertextualiteit: het concept is dankzij Kluge nu ook leuk en interessant geworden. Nadat hij zijn integrale literaire oeuvre herschikte en heruitgaf (Chronik der Gefühle, 2004) begon de Duitse meester ook opnieuw driftig te filmen. Maar zijn meest recente films zijn filmische essays van mammoetproporties, waarin Kluge gedurende meer dan tien uur lang de meest onweerstaanbare rizomen van betekenis genereert. Na Nachrichten aus der ideologischen Antike (2008) over Marx en Eisenstein schonk Kluge ons dit jaar Früchte des Vertrauens, zijn eigen kijk op geld, vertrouwen en (uiteraard) de financiële crisis. Tegelijkertijd kwam er ook een nieuw boek, Das Labyrinth der zärtlichen Kraft, 166 liefdesverhalen inclusief een collagefilm op dvd. Met de ervaring en kennis van een rijkgevuld artistiek leven ziet Kluge onvermoede verbanden en inzichten die hij met gezapige ironie, intellectuele spitsvondigheid en een vermakelijk minimalistische stijl aan de man brengt.

Raoul De Keyser, 'Wasspeld' (1967)

2. Raoul De Keyser
KMSK Gent

De tentoonstelling met werken op papier van Raoul De Keyser in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten van Gent was een bijzonder indrukwekkend gebeuren. De loutere eenvoud van De Keysers oefeningen in elementaire tekenkunst was niet alleen bijzonder aangrijpend om te zien, het was ook een herinnering aan de essentie van de artistieke schepping: alles begint bij de tekening. Wij leven in een tijd waarin heel veel, om niet te zeggen alles, kunst kan zijn. Daar gaat niet alleen een gemakkelijk relativisme mee gepaard, maar omgekeerd ook een pervers soort elitarisme waarbij het artistieke statuut van de objecten die worden getoond afhankelijk is van de theorie die de kunstenaar of zijn academische verdedigers erover weten te verkopen. Maar geen enkele hoeveelheid theorie kan de schandvlek van een slechte tekening teniet doen, of de overtuigingskracht van een geslaagde tekening ontkrachten. Het hoeft ons dan ook niet te verbazen dat de tekening in de laatste decennia wat in het verdomhoekje was verzeild: de hele kunstwereld had zich immers verscholen achter een muur van theorie. De Keysers expositie was een krachtige herbevestiging van het primaat van de hand in de kunst – en uiteraard ook van De Keysers eigen positie als éminence grise van de Belgische kunst.

Zie ook: C. van Eecke, Raoul De Keyser resideert in Gent

David Claerbout, zaaloverzicht 'The Shape of Time', De Pont Tilburg

3. David Claerbout, The Shape of Time
De Pont, Tilburg

Met zijn verstilde video’s waarin hij de tijd voelbaar maakt, speelt David Claerbout rechtstreeks in op een hernieuwde fenomenologische tendens in de hedendaagse kunst. Deze tendens is het sterkst voelbaar in de film, waar traagzame en hypnotiserende films cinefielen wereldwijd weten te bekoren: Apichatpong Weerasethakul, Bela Tarr en andere Tsai Ming-Liangs hebben hiervoor de bakens uitgezet. In de beeldende kunsten zijn Jeff Wall en Bill Viola de grote tenoren van deze evolutie. De video’s van Claerbout sluiten direct aan bij deze tendens, wat onder meer blijkt uit het feit dat zijn werk sterker wordt naarmate het meer loskomt van het narratieve en zich louter toespitst op anekdotes, stemmingen en sensuele impressies. Niet alleen de video’s zijn formidabel, ook de opstelling in De Pont was weergaloos. Claerbout had de expositieruimte omgetoverd tot een labyrint van omfloerste wanden van doorzichtig gaas waar beelden op en doorheen schenen. Het effect was van een overweldigende schoonheid, met als hoogtepunt de indrukwekkende en complex gerealiseerde video Arena, waarin basketbalspelers zich welwillend tot zwetende lustobjecten lieten maken voor Claerbouts begerige oog. Als oefening in het tastbaar en representeerbaar maken van de sensualiteit van de zintuiglijke beleving was The Shape of Time een triomf op alle fronten. Een complexe en veellagige videokunst die bewijst dat schoonheid, sensualiteit en louter zintuiglijk genot niet langer kunnen worden afgedaan als secundaire esthetische categorieën.

zie ook: L. Cluitmans, Het zichtbaar maken van de tijd

Na de kerst Deel 2 van The Best of 2009 met o.a. Edwin Jacobs, Gert Jan Kocken, Martijn van Nieuwenhuyzen en Marijn van Kreij.

Zelf een andere favoriet? laat het ons weten (hieronder of op Facebook

Recente artikelen