metropolis m

James Turell, ‘Bridget’s Bardo’ (2008) begehbare Installation

Afgelopen week gaven verschillende kunstkenners hun top 3 met de beste kunstevenementen van 2009, nu deel 2, met de hoogtepunten van: Lily van Ginneken, Moosje Goosen, Zoë Gray, Hanne Hagenaars, Maria Hlavajova, Edwin Jacobs, Xander Karskens, Gert Jan Kocken, Marijn van Kreij, Martijn van Nieuwenhuyzen, Lisette Smits, Angelique Spaninks en Juha van ’t Zelfde.

[h1]Lily van Ginneken

David Claerbout, The Shape of Time (Tilburg)

1. David Claerbout, The Shape of Time
De Pont, Tilburg

Een in mijn ogen perfecte presentatie van een veel vragend gegeven: 10 video-installaties van traag verlopende beeldsequenties. Ze eisen oplettende waarneming waardoor je aan de beelden gekluisterd raakt en het verloop in tijd letterlijk ziet passeren. Sober en precies in vorm, rijk aan inhoud.

2. Hans van Houwelingen, Sluipweg, waarlangs de dood heeft weten te ontsnappen
Kunstfort bij Vijfhuizen

Een mooi helder werk in de openbare ruimte. Van Houwelingen creëerde een culturele herinneringsplek door op de omwalling van het 19de eeuwse verdedigingsfort een pad aan te leggen van oude grafstenen, afkomstig van geruimde graven uit heel Nederland.

Tadashi Kawamata: Berliner Baumhäuser

3. Tadashi Kawamata, Berlin Tree Huts/ Berliner Baumhäuser,
Haus der Kulturen der Welt, Berlijn

Dit opmerkelijke gebouw was een geschenk van de VS aan de stad Berlijn. Het werd in 1957 opgeleverd en door architect Hugh Stubbins ontworpen als een symbool voor de vrijheid.
De oorspronkelijke functie van congreshal is ondanks renovatie nog herkenbaar, waardoor het geen makkelijke tentoonstellingsruimte is. Kawamata is met dit gegeven wonderbaarlijk omgegaan. Zijn houten lattenbouwsels staan als provesorische banken in de hal,
zitten aan de buitenkant als vogelnestjes onder de goot gekleefd en bevinden zich als ideale boomhutten her en der in het park.

Nog te zien tot 10 januari 2010

Moosje Goosen

Schrijver en kunstcriticus

Rachel Harrison, Nose, (2005)

1. Rachel Harrison: Consider the Lobster And Other Essays
Hessel Museum of Art, Bard Center for Curatorial Studies, Annandale-on-Hudson

Consider the Lobster, de eerste grote overzichttentoonstelling van Rachel Harrison (volgend jaar te zien bij Whitechapel in Londen), nam de oostzijde van het museum in beslag; And Other Essays, een herziene opstelling van de vaste collectie, uitgevoerd door zes collega-kunstenaars op uitnodiging van Harrison, de andere zijde. Zorgvuldig uitgevoerde en totale overname van de tentoonstellingsruimtes van het Bard CCS. Als kers op de taart voorzag Harrison een sculptuur van Franz West van een blonde en bruine pruik.

Zie ook: Rachel Harrison. What the hell is a blob?! in de nieuwe Metropolis M (no6 2009)

2.The Pictures Generation, 1974–1984
Metropolitan Museum of Art, New York

Tentoonstelling die terugblikt op de zogenaamde ‘Pictures’ generatie, welke in 1977 een gedeeld platform vond in de gelijknamige show in Artists Space, New York. Zonder verklarende muurteksten waren het de kunstwerken zelf – de ‘pictures’ – die een overzicht gaven van het historisch belang van deze groep kunstenaars. Met, onder andere, een verzameling films van Jack Goldstein, op 16mm getoond. 
Mike Kelley & Michael Smith: A Voyage of Growth and Discovery (Sculpture Center, New York), een
video installatie die Baby IKKI – uit de kluiten gewassen reuzenpeuter en luierdragend performance karakter van Michael Smith – volgt op het jaarlijkse Burning Man festival van ‘radicale zelfexpressie’, in Nevada. Zoals te verwachten, een explosief samenwerkingsverband van twee kunstenaars die met dit project het melancholische hart van de jaren ’60 in vuur en vlam zetten. 


Zoë Gray

curator Witte de With, Rotterdam

1. Cyprien Gaillard’s Pruitt-Igoe Falls
Kunsthalle Fridericianium, Kassel

Best solo show: A classically beautiful, almost academic presentation of work from this young artist whose star has risen at alarming speed in the past two years, highlighting the aesthetic finesse and conceptual rigour of his practice.

Zaaloverzicht 'Waiting for Video', National Museum for Modern Art, Tokyo

2. Waiting for Video
National Museum for Modern Art, Tokyo

Best group show: featuring works from the 1960s to today, this show managed to bring together the usual suspects (Nauman, Acconci, Baldessari, Smithson) with their Japanese counterparts – from the established Nomura Hitoshi to the emerging Izumi Taro – in a cleverly installed, well-paced and accessible exhibition.

3. Saâdane Afif wins the Prix Marcel Duchamp
FIAC, Paris

Best event: Amidst the commercialised setting of the FIAC, a victory for intelligent conceptual art was won with Afif’s crowning as laureate of France’s biggest contemporary art prize. Despite objections from some visitors to the fair, where his uncompromising presentation was deemed by many to be pure provocation, Afif walked off with an award that includes a solo show at the Centre Pompidou in autumn 2010.

Hanne Hagenaars

Hoofdredacteur mister Motley, hoofd Studium Generale programma KABK Den Haag

1. Thierry de Cordier, Four Greeneries
Galerie Xavier Hufkens

In de zee van middelmaat op de Art Brussel was daar opeens Het Werk: een ongrijpbare, smaragdgroene, glanzende, bijna niet aanwezige voorstelling van iets, van bijna niets. Een schilderij dat oneindigheid en aardsheid samenbrengt in een zee van duizend kleuren van één kleur. Een schilderij dat ons leven samenvat. Zonder vragen liep ik verder.

Christiaan Bastiaans, Club Mama Gemutlich

2. Christiaan Bastiaans , Club Mama Gemütlich
Museum Kröller Müller, Otterlo

Club Mama Gemütlich is een project dat tegen grenzen duwt, gevaarlijk, want schoonheid vinden in de ellende van anderen is op het randje van acceptabel. In Club Mama Gemütlich overheerst de stilte, als het enig mogelijke antwoord van de kunst op al dat geweld. In tekeningen wordt het realisme van de foto’s weggetekend, en de vreemde kunstmatige film waarin Jeanne Moreau de hoofdrol speelt heb ik wel drie keer moeten zien voordat de film me toeliet. En dan Jeanne Moreau zelf, een echte diva die buiten de gewone wereld lijkt te staan maar het werk van Christiaan Bastiaans kan duiden als geen ander.

3. Museum of Everything
London

Tijdens de Frieze in Londen opende ook het Museum of Everything haar deuren. Een particulier museum van een man met een passie, James Brett. Ieder detail ademt vrijheid en liefde voor het werk van outsiders. Hier voel je het leven kloppen tegen de lijnen van de tekeningen en dat is geen licht leven. Het museum laat je kennis maken met bijzondere personen en hun tekeningen waarin van binnen naar buiten wordt gewerkt, hun kunst is de kapstok voor hun bestaan. Bekende kunstenaars, zoals Nick Cave en Grayson Perry schrijven over hun meest geliefde outsider collega in ongebruikelijk persoonlijke teksten. Alles drijft hier op passie.

Maria Hlavajova

Directeur BAK, Utrecht

“Top 3! Greatest ten exhibitions!! Favorite events!!! Most talented young artists!!!!” It has become customary that at the end of a year the world of art suddenly falls victim to a kind of race track mentality, where the rush to name the “newest” and the “best” of the past twelve months takes over, often obscuring from the “score card” the imagination of a better world, which, I still believe, belongs to what art can do best. While it is no doubt sweet to make it on to one of such lists, I fear that the true meaning of art just dissolves in the background noise of all such hit parades. Even though I know such a round-robin of promotion is what makes the world turn the way it does, I would nevertheless want to dedicate my list to things that have not made it into any such selection. Not because these undertakings failed to win praise with the guardians of good taste, but because they were busy dreaming the world otherwise—a world in which best-of charts are replaced by in-depth critical, experimental thinking from, with, and about art, understanding that we are not in the business of statistics or popularity contests, but in a space of artistic and intellectual labor, in which we have a chance to at least try to envision our being together differently than is the norm in every other field. That said, my “Top 3” points to all that invisible, unknown work in our field that tried to do precisely this, while making us enthusiastic about the culture we are a part of.

Edwin Jacobs

Directeur Centraal Museum, Utrecht

1. Bildwelten
Fondation Beyeler in Riehe, Basel

Misschien wel de beste tentoonstelling in zijn soort ooit. Een selectie van de allermooiste objecten uit Oceanië en Afrika, bijeengebracht vanuit diverse openbare en particuliere collecties puur op hun beeldende kwaliteiten. Ze werden in Basel aangevuld met een precieze selectie Moderne meesters uit de collectie van Beyeler zelf: Mondriaan, Cezanne, Leger. De beeldende presentie kwam de kijker met intens veel kracht en impact tegemoet. 


2. Emory Douglas: Black Panther; Curated by Sam Durant
New Museum, New York

Emory Douglas ontwierp op onnavolgbare wijze partijpamfletten, kunstwerken, cartoons en illustraties voor The Black Panther Party en schopte het daarmee zelfs tot hun Minister of Culture. Douglas’ stijl verenigde in beeld de boodschap die The Black Panther uitzond. Sam Durant is een kunstenaar – wiens werk verwant is aan het engagement en politiserende expressie van Douglas – richtte de tentoonstelling in nauwe samenwerking met Douglas in. Hier ging het niet meer over kunst of cartoons, maar over een beeldende beweging. 


James Turell, 'Bridget's Bardo' (2008) begehbare Installation

3. James Turrell, The Wolfsburg Project
Kunstmuseum Wolfsburg

James Turrell schept in Wolfsburg een metershoge en brede ruimte waarin het licht een stoffelijke ervaring wordt en de kijker letterlijk doet opgaan in zijn eigen kijkervaring. De werking overstijgt het niveau van de perceptie, en komt terecht op het niveau van de psychologie. Met andere woorden, een transcendentale ervaring van zien en bewust worden die uitstijgt boven de fysieke ervaring. Turrells beste interventie tot nu toe.

Xander Karskens

Curator De Hallen Haarlem

1. Bruce Nauman: Topological Gardens
Biënnale van Venetië

Tsja. Verdedig dat maar eens, de Biënnale van Venetië bovenaan een eindlijstje. Maar waar andere, vooruitstrevendere internationale tentoonstellingen steeds vaker uitdraaien op oervervelende wedstrijdjes in geopolitiek moralisme, had deze conservatieve Oude Dame in ieder geval nog haar traditionele hoogtepunten: de zaal in het Biënnalepaviljoen met werk van o.a. Lygia Pape, Wolfgang Tillmans en Sherrie Levine was betoverend, maar het was uiteindelijk de Bruce Nauman tentoonstelling op de twee universiteitslocaties die mij het langst zijn bijgebleven. Het maakt niet uit welk medium hij inzet, Naumans werk blijft in al zijn obsessieve omcirkelingen van het individu knisperfris, urgent en prikkelend. Think! Think! Think! Think!

2. Anni and Josef Albers: Latin American Journeys
Pinacoteca do Estado, Sao Paulo

'Depression', Marres Maastricht (voor: Karl Holmqvist, achter: Jim Shaw)

Verrassing die zich onopvallend schuilhield in een zijvleugel van de Pinacoteca: een uitgebreide en zorgvuldig samengestelde tentoonstelling over de invloed van uiteenlopende Latijns Amerikaanse visuele tradities op de post-Bauhaus abstractie van Anni en Josef Albers. Zowel rijk aan archief- en bronnenmateriaal, als een visueel sprankelende verzameling intieme modernistische kunst waarin theorie en esthetisch plezier samenkomen.

3. Depression
Marres, Maastricht

Met het (tijdelijk) wegvallen van het Stedelijk en De Appel was het aantal internationale hedendaagse groepstentoonstellingen op Nederlandse bodem bedroevend laag in 2009. Deze tentoonstelling was één van de lichtpuntjes: een groep werken vol stekelige ironie en elegante tegendraadsheid, die losjes converseerden over de mogelijkheid van laatkapitalistische depressie als een vanzelfsprekende, intrinsieke vruchtbare bron.

zie ook: D. Ruyters, Laatste weekend – Depression in Marres

GertJan Kocken

Beeldend kunstenaar

Thomas Hirschhorn tijdens de laatste avond van het Bijlmer Spinoza Festival

1. Thomas Hirschhorn
Spinoza Festival, Bijlmer

Vanwege zijn enorme commitment en zijn onvoorwaardelijke geloof in de kracht van kunst!

2. Guido van der Werve
De Hallen, Haarlem

Nummer twaalf vind ik zijn rijkste film tot nu toe. Een kunstenaarsschap waarin je, als enige op deze wereld een dag niet met de wereld meedraait of een ‘schaakpiano’ uitvindt is erg aanstekelijk.

zie ook: L. Lowe, De charme van de poëtische one-liner

Deimantas Narkevičius, 'The Head' (2007), film still

3. Deimantas Narkevičius
Van Abbemuseum, Eindhoven

Mooi en zeer zorgvuldig gepresenteerd overzicht van zijn oeuvre. Zijn bekendste film, Once in the XXth Century, over het ‘installeren’ van een beeld van Lenin onder applaus van een grote menigte, werd terecht niet getoond. Die film is zo’n icoon, dat hij ook zonder hem te vertonen mee doet in de tentoonstelling. En op deze wijze zat hij andere, meer subtiele films niet in de weg.

Marijn van Kreij

Beeldend kunstenaar

Bas van den Hurk, ‘Zonder titel’ (2007)

1. Bas van den Hurk
Galerie Kokon, Tilburg

Net als nummer twee en drie, werk dat me gewoon nog steeds bezighoudt. “Bas van den Hurk tast naar en bespeelt de laatste en meest uiteenlopende mogelijkheden van de schilderkunst: monochroom, onduidbaar restant, abstracte voorstelling, vormen
van collage.” Wat is een schilderij? Wat is de voorstelling? Hoe kunnen we daarmee nog werken? Die vragen in combinatie met het feit dat er filosofisch eigenlijk geen antwoorden zijn, vormen de oorsprong van zijn werk. Zie ook het interview op: http://www.endlesslowlands.nl/?p=1551#more-1551

2. Roni Horn aka Roni Horn
Tate Modern, London, Musée d’Art Contemporain Collection Lambert, Avignon

Deze grote overzichtstentoonstelling was begin dit jaar in de Tate te zien, maar ik zag hem van de zomer in Avignon, in het Musée d’Art Contemporain Collection Lambert. Het was voor het eerst dat ik zoveel werk van Roni Horn bij elkaar zag en dat maakte veel indruk.

Claudia Spinelli: "To say that you are a moralist is probably exaggerated. But what about the moral intention in your work?" Roni Horn: "It has a morality. I don’t know if it has moral intention. I’m opening up these questions but I’m not dictating a response. I think it’s essential in any kind of creative production that you do not forsake who you are." (Journal of Contemporary Art, Interview with Roni Horn, 1995)

3. Post-Propaganda, Jonas Staal

“Politiek duidt voor mij het proces waarin wij onze idealen vertegenwoordigen, en ik weiger het idee te accepteren dat dit een proces is dat slechts aan enkele is voorbehouden.” schrijft Jonas Staal in zijn pamflet Post-Propaganda, waarin hij pleit voor een wezenlijk gepolitiseerde kunst en een artificatie van de politiek. Zijn doel is beide partijen (politiek en de kunstwereld) te verplichten zich “de macht over de vorming, beleving en uitvoering van de democratie weer publiekelijk toe te eigenen en deze uit te dragen.” De presentatie van het boek, ging gepaard met een superinteressant debat en ik ben heel benieuwd naar de andere kunst, die Staal voor ogen heeft en komen gaat.

Post-Propaganda is verschenen in de essayreeks van het Fonds BKVB. Er is ook een interessante publicatie verschenen bij Onomatopee: ‘Activism Doubt’, het resultaat van een langdurig samenwerkingsproject van Jonas Staal en Harmen de Hoop. Naast een documentatie van de uitgevoerde acties, staat achterin het boek een interessante discussie tussen Harmen de Hoop en Jonas Staal, waarin de ideeën uit Post-Propaganda terugkomen, maar meteen dus ook van repliek worden voorzien door Harmen de Hoop. www.onomatopee.net

Martijn van Nieuwenhuyzen

curator Stedelijk Museum Amsterdam

1. Thomas Hirschhorn, Bijlmer Spinoza Festival
Open Source Amsterdam

publiek bij de performance van Tania Bruguera in Centro Wifredo Lam (Havana, Cuba)

Ik prijs mij gelukkig dat ik dit overrompelende werk van begin tot eind heb kunnen meemaken. Zoals de kunstenaar zelf na afloop constateerde was het een van zijn meest ambitieuze projecten. Bijlmer Spinoza Festival voegt zich, onder het motto ‘Presence and Production’, in de reeks ‘altaren’ en ‘monumenten’ die Hirschhorn eerder o.a. op Documenta in Kassel realiseerde. Op basis van samenwerking met buurtbewoners en in een balancing act tussen het sociale en het visuele, had de kunstenaar bij Station Kraaiennest een open paviljoen gebouwd. Met als blikvanger een overgedimensioneerd kartonnen boek op het dak, gemodelleerd naar een exemplaar van Spinoza’s Ethica uit de Wereldbibliotheek. In het paviljoen, opgetrokken uit hout, karton, plakband en fotokopieën, werd de bezoeker een overload aan informatie geboden over Spinoza, filosofen in relatie tot Spinoza en over de Bijlmer in al zijn facetten, inclusief de vliegtuigramp. Er was ook een bar met Surinaams eten en bier. Drie volle maanden was Hirschhorn dag en nacht in de Bijlmer aanwezig om de bewoners te woord te staan en de activiteiten in het paviljoen te begeleiden: de dagelijkse lezing van Marcus Steinweg over kunst en filosofie en een uitvoering van het Spinoza Theater door spelers uit de buurt. Op zaterdag was er Child’s Play waarin kinderen hoogtepunten uit de geschiedenis van de performance re-enactten. Er waren lezingen van gastsprekers uit de hele wereld, onder wie Antonio Negri en Georges Didi-Huberman. Bezoek uit de stad was schaars. De dagbladpers liet het afweten. Maar de buurtbewoners kenden de teksten van Spinoza op het laatst uit hun hoofd en ze leerden vooral elkaar kennen in dit hybride meesterwerk.

performance Tania Bruguera in Centro Wifredo Lam (Havana, Cuba)

2. Tania Bruguera, Tatlin’s Whisper VI
10e Havana Biennale, Cuba

Het tweede memorabele kunstwerk van 2009 was voor mij de performance Tatlin’s Whisper VI van Tania Bruguera, een van de openingsactviteiten van de 10e Havana Biennale op 30 maart. Op de binnenplaats van Centro Wifredo Lam was ‘s avonds voor een groot oranje-rood gordijn een houten katheder neergezet. Het spreekgestoelte was via een microfoon met een luidspreker verbonden die naar de straat gericht was. Het geluid was tot in de verre omgeving te horen. Waar elders in de stad het Cubaanse kunstestablishment zich had verzameld voor een performance van de eminence grise Mendive, was hier het gebouw tot de nok toe gevuld met jongeren. Het evenement begon met de uitnodiging van Bruguera om gedurende 1 minuut iets op haar ‘tribuna libre’ te zeggen. Na enige aarzeling kwam uit het publiek een stroom sprekers op gang, onder wie de bekende blogger Yoani Sanchez. Figuranten in militair uniform plaatsten een levende witte duif op de schouders van de sprekers – een verwijzing naar de overwinningsrede van Fidel in 1959, toen een witte duif pardoes op de bevelhebber landde. Het Centro Wifredo Lam was een uur lang het epicentrum van provocatieve, emotionele en soms poëtische statements, geadresseerd aan het Cubaanse regime. Al was voor mij niet alles te begrijpen, aan de reacties van het gespannen, opgewonden publiek was te merken dat hier iets bevrijdends en riskants gebeurde. De performance werd door het regime natuurlijk onmiddellijk veroordeeld, maar Bruguera kwam ermee weg. Tatlin’s Whisper VI onderstreepte de speciale positie van de kunst in dit DDR in de tropen.

Zaaloverzicht 'What Keeps Mankind Alive', Istanbul Biennal

3. ‘What Keeps Mankind Alive’, de 11de Istanbul Biennale

Het curatorenteam What, How and for Whom speelde het klaar om een strakke, geïnspireerde biënnale neer te zetten die heel vanzelfsprekend visuele strategieën met sociale, politieke en economische discoursen wist te verbinden. Met name de hoofdlocatie Antrepo No. 3 was een plezier om in rond te lopen. Zelden zo’n goed ingerichte biënnale gezien: spannende doorzichten, werk dat op verschillende plaatsen in het parcours opnieuw opduikt, vloeiende overgangen of juist scherpe contrasten tussen de gepresenteerde kunstvormen. Een formeel en inhoudelijk gelaagde biënnale met veel onbekend werk uit o.a. Midden Oosten en ‘Former East’. Lichtvoetig en serieus tegelijkertijd. Gemaakt uit intellectuele èn esthetische noodzaak.

Lisette Smits

curator

1. John Heartfield – Time Clippings
Berlinische Galerie, Berlijn

Tegen de achtergrond van het huidige aanbod aan institutionele programma’s en tentoonstellingen die politieke thema’s opeisen, bewijst het werk van John Heartfield maar weer eens dat echt politieke kunst de eenzame strijd is van de individuele of in kleine groepen georganiseerde kunstenaar(s). De subversieve, bijtende en compositorisch onovertroffen fotomontages, hier gepresenteerd uit de periode 1918 – 1938, tonen niet alleen hoe politieke strijd op de centimeter gevoerd kan worden, maar ook dat engagement en esthetiek geen aparte categorieën hoeven te zijn. Hoewel te didactisch voor een nieuw interpretatie van zijn werk bood de tentoonstelling een mooi overzicht van een artistieke positie die in deze benarde politieke tijden navolging behoeft.

2. Carol Rama
Galerie Isabella Bortolozzi, Berlijn

Mijn eerste kennismaking met het werk van de autodidacte 90-jarige Italiaanse kunstenaar Carol Rama, gepresenteerd in de sfeervolle salonachtige galerie, compleet met houten lambrisering en witte gordijnen, van Isabella Bortolozzi in Berlijn. Misschien de zoveelste nieuwe introductie van een nog niet ontdekte (c.q. in de internationale kunstmarkt circulerende) kunstenaar, maar dan toch een onvergetelijke inwijding in een subliem oeuvre (gelaagde, surrealistische schilderijen, duistere aquarellen en bizarre sculpturen met fietsbanden) dat tegelijkertijd wereldvreemd en volstrekt hedendaags aandoet. Voorbeeld van een ‘vergeten’ avant-garde, staat het werk van Rama wat mij betreft op grote hoogte met die andere vrouwelijke kunstenaars met atypisch vrouwelijk werk, zoals Lee Lozano, Louise Bourgeois, Lynda Benglis en Eileen Gray.

Justine Frank, from The Stained Portfolio, Detail Drawings and gouaches on paper (1927-1928)

3. Justine Franck (1900-1943): A Retrospective / Roee Rosen
Extra City, Antwerpen

Een overzichtstentoonstelling van de volslagen onbekende joodse Justine Franck, een in 1900 in Antwerpen geboren kunstenaar die in 1943 op mysterieuze wijze overlijdt in Tel Aviv – niet toevallig is uit deze laatste stad ook de kunstenaar Roee Rosen afkomstig, geestelijk vader van het personage Justine Franck, maker van haar werk en schrijver van haar onlangs uitgebrachte boek Sweet Sweat. De tentoonstelling in Extra City omvatte zo’n honderd erotische schilderijen, uitzinnige tekeningen voorzien van (fictieve) biografische parafernalia, volstrekt overtuigend, zó overtuigend dat ik enigszins geïrriteerd was toen ik erachter kwam dat het hier een fictief personage betrof. Toch is de tentoonstelling en het Justine Franck project mij blijven achtervolgen als een indringend en excentriek ‘portret’ – een allegorisch werk rondom de complexe verwikkeling van feminisme, gender, pornografie, jodendom, culturele identiteit en kunst. Niet zomaar een fictief personage als stilistische exercitie dus.

Angelique Spaninks

Directeur MU, Eindhoven

1. Pure Beauty van John Baldessari
Tate Modern, London

Een fantastisch overzicht van het oeuvre van de meester van het conceptuele. Schilderijen (ook enkele oude die de brandstapel overleefd hebben), veel beeld en woord, bewerkte foto’s en zwevende lijnen met aan het eind gespiegelde hersenhelften in een tropische decor.

zie ook: C. Taft, Ik ben bang voor Sculptuur, een interview met John Baldessari

2. Swimming Cities of Serenissima
Venetie

Na de Mississippi en de Hudson was deze zomer Europa aan de beurt. Langzaam zakte de door een bende kunstenaars onder leiding van Swoon geknutselde vloot vlotten vanuit Slovenie af naar Venetië om daar ‘Off Biennale’ aan te meren. In de zijlijn van de grootste kunstshow –waarvan ze overigens officieel werden uitgesloten- verzorgden zij avond aan avond hartverwarmend variété en af en toe een avontuurlijke rondvaart in de Lagune. De betoverende kracht van kunst maken met een ziel.

Goede tweede deze Biennale: de IJslandse bijdrage van Ragnar Kjartansson, takes performance to the next level. Zes maanden lang schilderde hij elke dag live een portret in Speedo met bier en peuk van hetzelfde model in zijn gelegenheidsstudio op de begane grond van een 14-de eeuws Palazzo. Ongeneselijk romantische, artistieke ego-manie, met een geweldige country soundtrack uit de naastgelegen ruimte, waarin de kunstenaar ook zelf de meervoudige hoofdrol speelt. To make art under all circumstances.

3. Combo een samenwerking tussen BLU en David Ellis

Top of de stop motion animatie en street painting voor de 21ste eeuw, of hoe een vervallen binnenplaatsje nieuw leven in te blazen.

Juha van ’t Zelfde

Non-fiction, Amsterdam

1. Anechoïsche kamer
IRCAM, Parijs

Kyushu Institute of Design's anechoic chamber by Alexis Glass.

In 1947 gaf John Cage een lezing waarin hij het idee ontvouwde om een compositie van ononderbroken stilte te maken voor de Muzak Company (ons idee van muzak komt oorspronkelijk van een bedrijf met deze naam dat muziek maakte voor winkels en warenhuizen). Het stuk zou ongeveer 4 minuten duren, de gebruikelijke lengte van canned music voor Muzak, en droeg de titel ‘Silent Prayer’. Cage heeft het werk nooit geschreven ("I didn’t wish it to appear, even to me, as something easy to do or as a joke. I wanted to mean it utterly and be able to live with it") maar produceerde in 1952, na een bezoek aan de anechoïsche kamer van de Harvard Universiteit het jaar ervoor, wel zijn ultieme werk 4’33”. 273 seconden stilte, voor ieder instrument of samenstelling denkbaar. Er zijn meerdere aanleidingen voor dit werk, zoals de witte schilderijen van zijn vriend Robert Rauschenberg. Maar de ervaring in de dode kamer van Harvard is misschien wel de belangrijkste geweest. Een anechoïsche ruimte is zo ontworpen dat de vloer, wanden en het plafond alle geluiden in de ruimte absorberen, in plaats van ze als echo’s te reflecteren zoals we gewend zijn. Geluiden van buitenaf dringen ook niet binnen. Cage verwachtte in deze ruimte stilte aan te treffen, maar schreef later: "I heard two sounds, one high and one low. When I described them to the engineer in charge, he informed me that the high one was my nervous system in operation, the low one my blood in circulation."

Mijn eerste ervaring van een dode kamer was deze zomer in IRCAM, het voorname instituut voor onderzoek naar geluid en elektro-akoestische muziek in Parijs. Nog meer dan een akoestische verkenning was het een ruimtelijke gewaarwording. Zonder geluid om zich mee te oriënteren lijken de hersenen verloren in een eindeloosheid. Een heelal van ruimte opende zich in mijn hoofd, met een ruisende snelweg in de verte (zenuwstelsel) en een subsonische ritmemachine in de diepte (bloedcirculatie), tegelijkertijd euforisch en beangstigend. Een papiertje viel per ongeluk uit mijn broekzak. Mijn ogen zagen het nog geen meter lager terechtkomen, maar mijn hersenen speelden de scene af in de ruimte waar de astronaut langzaam verdwijnt in de donkerte. Dichter bij het Kantiaanse sublieme ben ik nog niet geweest.

2. Thomas Hirschhorn, ‘Bijlmer Spinoza Festival’
Open Source ,Bijlmer Amsterdam

Thomas Hirschhorns werk in de Bijlmer heeft diepe indruk op me gemaakt door de persoonlijke betrokkenheid van de kunstenaar, de benaderbaarheid van het werk, het momentum van de vorm (een festival van ruim 7 weken), de dagelijkse worsteling van filosoof Marcus Steinweg met de realtime analyse van complexe (en minder complexe) filosofische (en minder filosofische) vragen, het kinder- en buurtbewonersheater beide geschreven door Steinweg en geregisseerd door Hirschhorn, het paviljoen als festivalterrein als kunstwerk, de persoonlijke betrokkenheid van de kunstenaar, de benaderbaarheid van het werk, enz.

Ben Cerveny

3. Ben Cerveny, ‘City as Interaction Platform’
PICNIC ’09

PICNIC is de jaarlijkse innovatieconferentie die in de Westergasfabriek wordt georganiseerd. De laatste sessie van dit jaar ging over de alomtegenwoordigheid van netwerktechnologieën en hoe ze ons idee en onze ervaring van steden veranderen. Deze sessie werd aangevoerd door de Amerikaan Ben Cerveny, een conceptueel strateeg die in het verleden in San Francisco betrokken was bij de oprichting van Flickr, en tegenwoordig in Amsterdam werkzaam is in het domein van de digitale stedelijkheid. Cerveny’s lezing ‘The City as Interaction Platform’ was een wervelwind van abstracte, poëtische samenvoegingen als ‘responsive urbanism’, ‘informational weather’ and ‘cloud city’. Begrippen die inzicht geven in dat de stad in de 21e eeuw naast mensen, gebouwen en regels, ook bestaat uit digitale netwerken en rekenkracht. Cerveny hield het publiek voor hoe onzichtbare datalagen in de stad door sensornetwerken (zoals de OV-chipkaart), ubiquitous computing (het dashboard van een auto) en mobiele media (de iPhone) zichtbaar worden en hoe de stad in de toekomst een gevolg is van al onze handelingen via de vele media die beschikbaar zullen zijn. Maar de toekomst is er al: we gebruiken iens voor de keuze van restaurant, Tom Tom voor de route ernaartoe, en Buienradar voor de beslissing wanneer de deur uit te gaan. Misschien bepalen we straks via Facebook welke tentoonstelling in het Stedelijk verschijnt, en via Linkedin het bestemmingsplan van nieuwe gebouwen aan de Zuidas.

Recente artikelen