metropolis m

Opmerkelijke tijdsgeest: een plaatje van je favoriete kunstenaar of kunstwerk op je lichaam. Het Dordrechts museum introduceerde dit jaar een tatoeageproject en voor het huidige Incubate festival in Tilburg maakten onder andere Constant Dullaart, Marc Bijl en Iris van Dongen een tattoo-ontwerp. Wat is hun motivatie?

Zij die er één of meer hebben kennen de sensatie van het laten zetten van een tatoeage. De naald duwt diep in de huid, de tattoo gun zoemt, je ruikt de inkt en het bloed. Het cliché dat tatoeages enkel voor zeelui, hoeren en criminelen zijn is inmiddels achterhaald. Iedereen en zijn buurvrouw lijkt tegenwoordig een ‘plaatje’ te hebben, variërend van een fantasieloze tribal op arm, kuit of onderrug tot Japanse karpers, Chinese tekens die wel of niet de betekenis dragen van uitgeholde begrippen als ‘moed’ en ‘kracht’ en het hele assortiment aan flora en fauna. De tatoeëerders zelf variëren van ploeteraars in een aftandse schuur tot beroemdheden die de wereld rondreizen om mensen te ‘prikken’. Een aantal van hen is uitgegroeid tot ware helden, met wachtlijsten van maanden of jaren en cliënten die zo blij zijn om door hem of haar te worden getatoeëerd, dat het ze soms amper uitmaakt wat er op hun lichaam komt te staan.

Het Incubate festival in Tilburg, dat afgelopen weekend van start ging en nog tot en met zondag duurt, heeft dit jaar een kunstproject met een interessante aanpak. Het thema van Incubate 2010 is ‘piraterij’. Artistiek leider Vincent Koreman, zelf ook niet vrij van een flinke dosis plaatjes, sprak eens met een tatoeëerder over de discrepantie binnen het vak. ‘We kwamen tot de conclusie dat een tatoeëerder meestal wordt gezien als een kunstenaar, terwijl hij of zij vaak alleen een plaatje overtrekt. De maker van dat plaatje is dikwijls niet de tatoeëerder zelf. Tattoo artists zijn zelf dus eigenlijk ook creatieve piraten.’ Koreman was vastbesloten om dit inzicht te verwerken in het kunstprogramma van het festival. Zo werd Tilburg Ink geboren. Tien kunstenaars werden gevraagd een ontwerp te leveren voor een tatoeage. Bezoekers van het festival konden zich van tevoren aanmelden om één van die ontwerpen tijdens het festival gratis te laten zetten en de sheets met ontwerpen worden vervolgens verspreid onder alle tattoo shops in Nederland. De bekende Eindhovense tattoo artist Darko Groenhagen mag het komend weekend op het festival de plaatjes overtrekken.

Marc Bijl is één van de deelnemende kunstenaars. Hij werd in juni benaderd door Vincent Koreman en vond het plan ‘zo krankzinnig, dat ik wel mee móest doen.’ Bijl leverde het bestaande werk Porn en maakte daarnaast speciaal voor Tilburg Ink een gevarenbord met de tekst ‘Dangerous: chemical storage’. Bijl: ‘Het gevarenbord verwijst naar de rotzooi die mensen tegenwoordig in hun lichaam gooien wat betreft drank, drugs en voedsel. We maken onszelf tot wandelende chemische vaten. Porn geeft voor mij ook de huidige tijdsgeest weer. We leven in een maatschappij waarin alles gepornoficeerd lijkt; niet zozeer letterlijk, maar vooral ook figuurlijk. Alles en iedereen is out in the open, niemand lijkt nog iets voor zichzelf te houden. Het ontwerp is voor mij een symbool van de moderne tijd en als tatoeage zou het een nieuw cliché kunnen worden, zoals een hart met ‘moeder’ erin dat ook is.’

Bijl heeft zelf ook een paar tatoeages, waaronder de befaamde zin op zijn buik waarmee hij het Fonds BKVB bedankt voor hun bijdrage. ‘Daarnaast heb ik ook nog wat cliché tattoos, zoals de onvermijdelijke schedel en een tribal. Die laatste stond een paar jaar geleden trouwens in de Volkskrant als meest gezette tribal van Nederland. Mooi is dat.’

Iris van Dongen heeft zelf geen tatoeages, maar houdt wel van het medium. ‘Ik vind het een eerlijke, ontroerende manier om illustratie te geven aan je leven. De reden van ons bestaan is een vraagstuk waar veel mensen nooit een antwoord op vinden, maar hun zoektocht ernaar fascineert me. Tattoos maken voor mij onderdeel uit van deze zoektocht.’ Van Dongens ontwerp voor Tilburg Ink, een naakte vrouw met een schedel in haar hand, is een van de meer traditionele ontwerpen, toch is het geen standaard pin-up. ‘De vrouw kijkt tragisch op naar de schedel: het symboliseert haar sterfelijkheid. De schedel komt meer voor in mijn werk en is voor mij onderdeel van een collectief geheugen, waarbij ik me altijd afvraag wat er de betekenis van is.’ Schedels zijn sowieso populair bij Tilburg Ink: Thomas l’Anson levert een paar zeer kleurrijke exemplaren en ook Boris de Vries, die acht bijzondere ontwerpen in naïeve stijl maakte, speelt met het cliché.

Naast de uitgesproken grafische ontwerpen zijn er ook minder voor de hand liggende plaatjes, bijvoorbeeld van Rafael Rozendaal en Constant Dullaart. Dullaarts ontwerp Sample is afkomstig uit zijn ‘Watermark tattoo’ serie, waarbij ontwerpen met witte inkt als een soort watermerk op een lichaam zouden verschijnen. ‘Ik ben vooral geïnteresseerd in het vertalen van beeldtaal naar een ander medium,’ zegt hij. ‘Sample is daar ook een onderdeel van. Daarbij is het een kritiek op al die tatoeageboeken die je in shops ziet liggen, waar veel mensen dan een beetje doorheen bladeren en vervolgens ‘iets leuks’ uit kiezen. Het lijkt er dan totaal niet meer toe te doen wat ze nemen; ze kiezen maar wat. Een tatoeage van het woord ‘sample’ kan gezien worden als zijnde symbolisch voor die willekeur.’

De kunstenaars weten van tevoren niet op wie en waar het ontwerp uiteindelijk zal verschijnen; in dat opzicht hebben zij ditmaal niet de eindregie over hun kunst. In de werken van Iris van Dongen speelt de omgeving altijd een sfeerbepalende rol, maar zij heeft geen moeite met het idee dat haar tragische vrouw straks misschien omringd zal worden door een paar eerder gezette tribals, of een flinke hoeveelheid borsthaar.

Voor Koreman is de tatoeagekunst één van de meest laagdrempelige vormen van kunst: ‘Iedereen kan er een hebben of er op z’n minst een mening over vormen. Door de tatoeage in te zetten als medium maak je kunst pas echt toegankelijk.’

Tilburg Ink: 17-19 september in Luycks Gallery, Nieuwlandstraat 31 in Tilburg. 14 bezoekers die zich van tevoren hebben ingeschreven zullen op afgesproken tijden getatoeëerd worden. Toeschouwers kunnen tijdens de sessies in en uit lopen. De resultaten verschijnen vanaf eind september op het blog van Incubate.