metropolis m

Mocht het Groningse platform voor documentaire fotografie Noorderlicht door de cultuurbezuinigingen uit de basisinfrastructuur verdwijnen, dan is de kans klein dat ze het overleeft. Directeur Ton Broekhuis geeft uitleg.

Jolien Verlaek

Wat is het profiel van Noorderlicht?

Ton Broekhuis

‘Noorderlicht is een instelling die zich bezighoudt met kunst en de samenleving en we bevinden ons op het vlak van documentaire fotografie en geëngageerde fotografie. We zijn begonnen als particulier kunstenaarsinitiatief en hebben de weg tot rijksinstelling autonoom doorlopen. Vanaf 1999 zijn we in de cultuurnota van het Rijk opgenomen. Formeel worden we ingedeeld als presentatiepodium en vanaf 2009 zijn we ondergebracht in de landelijke culturele basisinfrastructuur (BIS). Inmiddels hebben we zes vaste werknemers in dienst en werken we met een aantal freelancers.’

Jolien Verlaek

Kun je me wat meer vertellen over jullie internationale positie?

Ton Broekhuis

‘Noorderlicht heeft een naam die internationaal bekend is. In het buitenland zijn we bekender dan in Nederland. Het Amerikaanse fotovakblad Photo District News (PDN) heeft Noorderlicht in 2007 uitgeroepen tot één van de vijf belangrijkste fotofestivals ter wereld. De afgelopen jaren hebben we onder meer tentoongesteld in New York (o.a. New York Photo Festival), Houston (Fotofest), Bratislava, Berlijn, Parijs en het MoMA in Tokio.’

Jolien Verlaek

Is er nog toekomst voor Noorderlicht als de rijkssubsidie stopt?

Ton Broekhuis

‘Op dit moment blijkt uit de brief van Halbe Zijlstra dat veel instellingen geschrapt moeten worden. Ik heb nog van niemand gehoord dat de deuren dicht gaan. De grote slachting vindt plaats over twee jaar, als beslist wordt welke aanvragen het Mondriaan Fonds gaat honoreren. Er komt dan een gigantische stroom aanvragen binnen waarvan een groot deel afgewezen gaat worden.

Als de rijkssubsidie stopt denk ik niet dat Noorderlicht kan blijven bestaan. Wij hebben een vaste staf van zes mensen die een gezin moeten onderhouden. Als we buiten de BIS vallen is er weinig speelruimte om structureel ondersteund te worden. We moeten dan kortlopende projectsubsidies gaan aanvragen. Ik kan dan simpelweg de loonkosten niet meer gegarandeerd betalen. Daar hoor je eigenlijk niemand over.

Als ik de keuze had was ik liever de autonome beweging gebleven die we vroeger waren. Maar de rijkssubsidies hebben ons de afgelopen tien jaar gedwongen te professionaliseren. Dat is zo dubbel aan de situatie waarin we nu verkeren. Inmiddels hebben we een omzet van een kleine miljoen euro per jaar en personeel met veel expertise aangetrokken in onze staf. Ik kan niet van hen verwachten dat zij ermee akkoord gaan als vrijwilliger verder te gaan of alleen op projectbasis te worden ingezet. Een instelling als Noorderlicht kan niet ineens als amateurinstelling gaan functioneren.

Dit argument is puur bedrijfskundig; hoe hou je unieke kennis bij elkaar? En het is een garantie voor continuïteit. Wellicht wezenlijker zijn de maatschappelijke consequenties van de bezuinigingen. De omroepen moeten dramatisch bezuinigen, de kunsten draconisch. Literatuur staat onder druk. De Volkskrant en NRC worden steeds meer aanbieders van gadgets. Als Noorderlicht niet meer haar autonome eigenzinnige beeld over de wereld kan tonen betekent dat expliciet ook een reductie van de pluriformiteit. Elke stem uit de kunsten die je snoeit is een aantasting van de diversiteit en pluriformiteit binnen ons bestel. Het is een censuur over vrijdenken. Pijnlijk in tijden waar de noodzaak tot debat dagelijks urgenter wordt.’

Jolien Verlaek

Hoe schat je de kansen van Noorderlicht in om in de basisinfrastructuur te blijven?

Ton Broekhuis

‘Mijn gemoed varieert hierover. Er mogen er zes blijven en het zijn er nu elf, maar ik verwacht dat de poel die mee wil dingen naar een vaste plaats in de BIS groter is dan die elf instellingen.’

Tentoonstellingsbeeld 'Fashion - Story of a Lifetime', 16 juli - 28 augustus
Jolien Verlaek

Jullie ontvangen ook gemeentelijke en provinciale subsidies. Kunnen jullie niet blijven bestaan met alleen lokale subsidies?

Ton Broekhuis

‘Bij sommige lokale overheden worden de verliezen deels gecompenseerd met gemeentelijk geld. Maar naast de bezuinigingen van het Rijk zal de stad Groningen 25% gaan bezuinigen op kunst en cultuur en de provincie Groningen 25-30%. De meeste steden korten op de kunsten, maar er zijn ook positieve uitzonderingen, bijvoorbeeld Arnhem en Heerlen. De meest provincies zetten ook het mes in de culturele budgetten, wat uiterst verbazend mag worden genoemd. Er is weliswaar sprake van een substantiële rijkskorting op de provinciale budgetten, maar daar staat tegenover dat veel provincies vorig jaar miljarden hebben ontvangen door de uitverkoop van energiebedrijf Nuon aan een Zweeds staatsbedrijf. Die bedragen staan in geen enkele verhouding tot de besparingen op de kunsten. De provinciale besparingen levert een provincie enige tonnen op, maar splijt het culturele aanbod.’

Jolien Verlaek

Hoe beraden jullie je op de toekomst?

Ton Broekhuis

‘Noorderlicht heeft de afgelopen tien jaar voorop gelopen in de strijd om als kleine instelling het hoofd boven water te houden. Ik kan de strijd nu bijna niet meer opbrengen. Ik begrijp niet waarom in de theaterwereld alle productiehuizen opgeheven moeten worden. Dat is willekeur. Ik begrijp niet waarom er nog maar zes presentatie-instellingen in de basisinfrastructuur opgenomen mogen worden. Zitten er mogelijk meer VVD’ers in de besturen van de presentatiepodia, en PvdA bij de productiehuizen? Zijn de presentatieplekken rechts, en waren de productiehuizen links? Dat is ook willekeur.

Daarnaast hangt er in Nederland een sfeer waarin kunstprofessionals worden weggezet als parasieten. Ik ben van mening dat het bedrijfsleven veel kan leren van de kleine clubs in de cultuursector die grote projecten verwezenlijken met relatief weinig geld en meester zijn in het improviseren. Ik vrees dat je nu een situatie krijgt waarin niemand nog een aanvraag gaat indienen die geschreven is vanuit het hart. Iedereen gaat een voorstel schrijven dat wenselijk wordt geacht vanuit de visie van het huidige cultuurbeleid. Degene met de beste tekstschrijver heeft de grootste kans van slagen. De overheid beslist en het gaat de overheid niet meer om de inhoud, maar om kwantificeren. De waarde van kunst wordt uitgedrukt in getallen.’

Jolien Verlaek

Hoe gaan jullie daar mee om?

Ton Broekhuis

‘Wij blijven vanuit het hart werken. Dat is de enige manier die oprecht is. Wij zullen bijvoorbeeld niet de nieuwe media-hoek ingaan omdat het voorgeschreven wordt. Wij blijven de grenzen van de fotografie opzoeken.’

Jolien Verlaek

Recente artikelen