metropolis m

Occupy the Internet op de website F.A.T. Lab
Occupy the Internet op de website F.A.T. Lab

Een verkenning van het initiatief zonder (vaste) presentatieruimte.

De ‘week van het initiatief’ laat zien dat een vaste plek belangrijk is voor veel kunstinitiatieven. Het is niet alleen praktisch, zo’n eigen expositieplek, financieel gunstig, gezien lokale subsidie, maar er zit ook een ideologisch kantje aan. Aan veel initiatieven kleeft het belang van de genius loci, zoals die in de jaren tachtig in de kunst (ten tijde van de hoogtijdagen van het postmodernisme) werd herontdekt. Initiatieven cultiveren de lokale cultuur, waar ze op steunen, maar waar ze in een beweging door ook weer bovenuit proberen te stijgen.

Het is een reden waarom deze week tot nog toe enkel nog initiatieven besproken zijn met een vaste presentatieruimte. Uiteraard zijn niet alle initiatieven plaatsgebonden. Als je kunt spreken van trends in initiatievenland, zou je zelfs kunnen stellen dat het plekloze initiatief bezig is aan belang te winnen.

Vandaag daarom een verkenning van het plekloze initiatief in Nederland – zowel nomadisch in de ‘echte’ wereld, als online – zonder fysieke presentatieruimte.

Veel van de plekloze initiatieven komen voort uit de sociaalgeïnspireerde kunst van de jaren negentig, beroemd geworden onder de naam relational aesthetics. De jaren negentig waren de jaren van de herontdekking van de salons en andere ontmoetingsformules, waarin kunstenaars elkaar begonnen te treffen voor kortstondige evenementen.

Een product van die jaren is het nog altijd populaire Lost & Found (vanavond 11-11-11: Lost in Nollywood in Smart Project Space in Amsterdam). Het werd in 1997 opgezet als een serie bescheiden informele bijeenkomsten waar kunstenaars elkaar hun nieuwste werk lieten zien en het ontwikkelde zich al snel tot druk bezochte avonden met uiteenlopende audiovisuele presentaties van kunstenaars die ‘verdwaalde beelden en geluiden’ presenteren. De thuisbasis is Amsterdam, maar de locaties wisselen en de avonden kunnen evengoed in Rotterdam, Maastricht of in een meer internationale context gepresenteerd worden. Niet zo lang geleden was er ook een bijeenkomst in Berlijn.

Lost & Found heeft veel navolging gehad, in alle soorten en maten, mede dankzij de explosief gegroeide populariteit van video. Ook vaste initiatieven zijn hun (film)avonden gaan organiseren. Door anderen, geïnspireerd door het evenementachtige karakter van de filmavondjes, is het initiatief genomen tot een tentoonstelling voor een dag of slechts een avond.

Zonder vaste locatie werkt ook het curatorenplatform If I Can’t Dance I Don’t Want To Be Part Of Your Revolution, een nomadisch initiatief dat de afgelopen jaren met een diepgravend onderzoek naar performance in de hedendaagse kunst veel succes heeft geboekt. If I Can’t Dance heeft al vaker aandacht gehad in het tijdschrift en daarom beperk ik me vandaag even tot wat minder vaak genoemde initiatieven.

The Oceans Academy of Arts (OAoA), in 2008 opgericht door kunstenaar Ola Vasiljeva, is er zo een. Een kleine, steeds wisselende groep kunstenaars, met onder andere Matthew Lutz-Kinoy en Harm van den Dorpel, die samen publicaties en (internet-) tentoonstellingen maakt, waarbij nooit duidelijk is wie voor welk onderdeel verantwoordelijk is geweest.

Vooral dankzij het internet is het plekloze initiatief tot grote bloei gekomen. Daar, meer dan elders, vormen zich voortdurend nieuwe allianties tussen kunstenaars die zich via dit kanaal wereldwijd toegankelijk wanen.

Vorige week doken er ineens bij verschillende websites (onder andere op Trendbeheer) protesterende Occupy the Internet-animaties op om steun te bieden aan de Occupy-beweging, afkomstig van het webinitiatief Free Art and Technology Lab (F.A.T. Lab). Een collectief van kunstenaars heeft zich ingezet voor de animaties, waaronder de Nederlandse internetkunstenaars Constant Dullaart en Rafaël Rozendaal. Rozendaal is overigens ook de bedenker van de inmiddels overal ter wereld georganiseerde Bring Your Own Beamer (BYOB) avonden. Een initiatief met een simpel concept: zoek een ruimte, nodig zoveel mogelijk kunstenaars uit en vraag of ze hun projectoren mee willen nemen.

Beeldbloggers zijn een variant op het plekloze kunstinitiatief. Internationaal is er VVORK, in Nederland heb je onder andere Whatspace (een zwervend initiatief, dat zich mede via internet manifesteert) en BUUV.nl, de beeldblog van Irma Driessen.

Overigens hebben zich als gevolg van de opkomst van de mediacultuur en de digitalisering daarvan ook allerlei min of meer vaste initiatieven gemeld, van V2 en WORM in Rotterdam, Impakt in Utrecht, NP3 in Groningen en Tetem in Enschede, waarvan meerdere zich ook nadrukkelijk op internet manifesteren, met online tentoonstellingen (zoals Impakt Online en SKOR NetArtWorks). Maar dat is meer iets voor een ander keer.

Jolien Verlaek

Recente artikelen