metropolis m

Still uit Becoming Bert Stern

Woensdag opent de 24ste editie van het IDFA in Amsterdam. Van 16 t/m 27 november worden er ruim 300 documentaires vertoond. Metropolis M maakt alvast een selectie uit het artistieke en maatschappelijke aanbod.

[h1]Arabische Lente

2011 gaat de boeken in als het jaar van de Arabische Lente. Het Egyptische paviljoen stond tijdens de afgelopen Biënnale van Venetië in het teken van de demonstraties op het Tahrirplein, met een videowerk van de in de opstanden omgekomen kunstenaar Ahmed Basiony. En vanzelfsprekend besteedt het IDFA deze editie veel aandacht aan de (pogingen tot) revoluties in het Midden-Oosten, met documentaires als Tahrir 2011 en Letters from Iran. Op de website is er een themaprogramma georganiseerd rond het dagelijks leven in de Arabische Wereld.

Het Egypte na de revolutie wordt in Excursions in the Dark verbeeld als een haast postapocalyptische leegte. In deze associatieve film van Kaya Berkahlem lopen werkelijkheid en droom, geschiedschrijving en mythologie, en documentaire en fictie door elkaar heen.

[h1]Hedendaagse samenleving

Op het IDFA is ook ruimte voor alternatieve bespiegelingen over de moderne samenleving. In The Beautiful Language gebruikt kunstenaar Mounir Fatmi fragmenten van François Truffauts L’enfant sauvage (1970) over een verwilderd kind dat door een arts opgevoed wordt volgens de normen van de beschaving. Fatmi’s montage van beelden, geluiden en (Arabische) citaten benadrukt juist de barbaarse kanten van de hedendaagse beschaving.

Ook in The Kingdom of Survival worden autoritaire systemen ter discussie gesteld. M.A. Littler maakte een onderzoekend reisverslag door Amerika, waarin hij alternatieve visies op de 21ste-eeuwse samenleving verkent. Thema’s als utopisme, anarchisme, religie, kunst en kapitalisme worden met elkaar verweven in interviews met onder meer dr. Mark Mirabello, gespecialiseerd in de geschiedenis van de outlaw, MIT-professor Noam Chomsky, de anarchistische schrijver en zanger Ramsey Kanaan, folkzanger Will ‘The Bull’ Taylor en auteur Joe Bageant.

In Drifter volgt kunstenaar Cui Guimarães drie zwervers op hun afzonderlijke tochten door het platteland van Brazilië, volledig afgesneden van de maatschappij. Guimarães maakt de hitte, afzondering en leegte haast voelbaar in verstilde, schilderachtige opnames van de drie mannen en de omringende landschappen.

[h1]Kunstenaarsportretten

Ook dit jaar biedt IDFA een breed aanbod van kunstenaarsportretten; van de raadselachtige non-autobiografie over multimedia/videokunstenaar Carlos Nader, de documentaire rondom de borstoperatie van body art performer en zelfverklaard ‘gender terrorist’ Jon Cory (What’s in a name), tot het portret van de beroemde celebrity fotograaf Bert Stern (Becoming Bert Stern).

In geïmproviseerde minibioscopen in de hal van de OBA en Pathé de Munt zullen korte portretten te zien zijn van Hollandse Meesters in de 21ste Eeuw, waaronder Berend Strik, Mark Manders en Charlotte Schleiffert.

De motieven in het werk van schilder en tekenaar Leon Golub worden belicht in Golub: Late Works Are the Catastrophes. Eerder dit jaar waren zijn erotische voorstellingen en verontrustende taferelen van de verschrikkingen van de buitenwereld te zien in Museum Het Domein, Sittard. De documentaire uit 2004, hetzelfde jaar waarin de kunstenaar overleed, toont Golub aan het werk met zijn vrouw, de feminist en politiekgeëngageerde kunstenaar Nancy Spero.

In Painful Painting wordt ingezoomd op de gewelddadige, vaak gruwelijke thema’s in het werk van beeldend kunstenaar Ronald Ophuis. De kunstenaar wordt geïnterviewd en gevolgd tijdens het maakproces om antwoord te kunnen geven op de prangende vraag: “Waarom maakt die man dit soort dingen?”

When the Girls were Flirting with the Gods portretteert de jonge kunstenares Florence Reymond. De film volgt de lijn van Reymonds schilderijen, die zij baseert op de ambivalentie van de kindertijd – onschuld en wreedheid ineen.

Technologische ontwikkelingen op het gebied van film en nieuwe media staan centraal in documentaires als The Camera that Changed the World en New York in Motion. De eerstgenoemde gaat terug naar 1960; het jaar van de uitvinding van de draagbare camera in Amerika en Frankrijk, waardoor filmmakers in staat werden gesteld het leven van alledag vast te leggen.

New York in Motion schetst de ontwikkeling van motion graphics. De film gaat over de dynamische industrie die eromheen is ontstaan, met New York als het kloppende hart, en laat vijftig invloedrijke ontwerpers aan het woord over de stad als eindeloze bron van informatie.

De Brakke Grond

Het IDFA organiseert in samenwerking met de Brakke Grond de tentoonstelling Expanding Documentary II. In de Brakke Grond wordt onder meer een video-installatie gepresenteerd van Zoot Derks. Mont Age gaat in op kwesties rondom videomontage, het gebruik van technologische tijdlijnen en de bijbehorende historiserende effecten. Derks nodigt gasten en het passerende publiek uit om met hem mee te denken over dit artistieke en filosofische onderzoek.

In de Brakke Grond wordt ook het multimediaproject Via PanAm van documentaire fotograaf Kadir van Lohuizen tentoongesteld. Van Lohuizen bevindt zich momenteel middenin zijn reis van het zuidelijkste deel van Chili naar het noordelijkste stuk van Alaska. De complexiteit van migratie, en de toenemende negatieve perceptie van het fenomeen in het westen, staat centraal. Aan de hand van interviews, foto’s en filmopnames maakt Van Lohuizen een multimediaal beeldverhaal in de vorm van onder meer een iPad-app.

Tot slot wordt er op 17 november in het kader van IDFA’s nieuwe media programma DocLab een live event gehouden rond het werk van documentairetekenaar Jan Rothuizen. Met zijn uitvoerige tekeningen brengt hij verschillende plekken, evenementen en werelden in kaart. Rothuizens publicatie De Zachte Atlas van Nederland vormde de aanleiding voor DocLab om verbanden te leggen met enkele voorbeelden van interactive storytelling en digitale documentaire.

IDFA loopt van 17 t/m 28 november op diverse locaties in Amsterdam. Zie www.idfa.nl voor het volledige programma en tickets.

Anne Ruygt

is kunsthistoricus en curator

Recente artikelen