metropolis m

Shakuntala Kulkarni - Of Bodies, Armour and Cages 2012

Dit weekend opent Female Power i n het Museum Voor Moderne Kunst in Arnhem. Mirjam Westen gaf Metropolis M alvast een rondleiding.

In de steentijd zou er sprake zijn geweest van een erkenning en verering van de leven scheppende, voedende en vernieuwende vrouwelijke spirituele kracht. Wellicht was er ook sprake van een matriarchale samenleving, in tegenstelling tot onze westerse patriarchale maatschappij. De tentoonstelling Female Power die op 3 maart in het MMKA opent probeert volgens curator Mirjam Westen de discussie omtrent de huidige positie van de vrouw in de maatschappij weer op gang te brengen.

Al millennia lang wordt aan de vrouw een bijzonder spirituele kracht toegekend, die ook een vertaling heeft gekregen in tal van kunst en ander cultuuruitingen. Mirjam Westen raakt er tijdens een rondgang door de tentoonstelling-in-opbouw niet over uitgepraat.

Ze vond het tijd er eens de schijnwerper op te zetten. Ook omdat deze vertoning van vrouwelijke kracht en macht in relatie tot spiritualiteit in de grote tentoonstelling Rebelle. Art & Feminism 1969-2009, die in 2009 in Arnhem te zien was, heeft ontbroken.

In Female Power is werk te zien van de ‘grandmothers’ van het feminisme uit de jaren zeventig en tachtig, naast dat van hedendaagse kunstenaars uit verschillende landen waaruit een eerbetoon aan vrouwelijke voorouders of andere vrouwelijke historische figuren en godinnen spreekt.

Er wordt dan ook vaak gerefereerd aan het oerbeeld van de vrouw, de Venus van Willendorf. Soms heel letterlijk, zoals in een sculptuur van Louise Bourgeois. In dit vrouwfiguur zonder hoofd of ledematen uit 1969 worden de geslachtskenmerken van de vrouw benadrukt. Ook het kleurrijke beeld Nana Négresse van Niki de Saint Phalle herinnert aan prehistorische vruchtbaarheidssymbolen.

Niki de Saint Phalle - Nana Négresse 1969

In de tentoonstelling is veel fotografisch werk te zien, zoals van Mary Beth Edelson, die in de jaren zeventig aandacht gaf aan vrouwelijke archetypen. Geïnspireerd door de theorie van Carl Jung maakte zij naaktfoto’s van zichzelf met opgeheven armen, wijdbeens staand in de natuur. Ze wilde er de spirituele relatie tussen natuur en cultuur tot uiting in brengen, naast de duidelijke referentie aan klassieke godinnen in haar poses.

Wat opvalt is dat de activistische kunstenaars uit de tweede feministische golf van de jaren zeventig voornamelijk de biologische verschillen tussen het mannelijk en vrouwelijk lichaam benadrukten. Heel anders gaan de hedendaagse kunstenaars te werk om de positie van de vrouw ter discussie te stellen. Dit beaamt Westen: ‘zij vertrekken uit een meer beschrijvende positie, met oog voor de vrouw in relatie tot haar culturele en natuurlijke omgeving’.

De reeks foto’s van Cuny Janssen illustreert deze aanpak. In het werk My Grandma Was A Turtle uit 2008 zes vrouwelijke familieleden van een indianenstam vast. Kinderen binnen deze clan behoren tot de clan van hun moeders moeder; de verwantschap is matrilineair. Nina Poppe toont de fotoserie Ama uit 2011-2012, over een gemeenschap waarbinnen de vrouw een andere rol vervult dan in de onze. Bij de Japanse Ama zijn de vrouwen in economisch en sociaal opzicht belangrijk doordat zij al eeuwen lang degene zijn die duiken naar octopussen, schaaldieren en oesters.

Ik vraag waarom er geen mannen meedoen. Maken die geen werk over dit onderwerp? Volgens Westen niet: ‘Er zijn geen belangrijke mannelijke kunstenaars te vinden die én de bestaande rolpatronen ter discussie stellen én spiritualiteit in hun werk verwerken’, stelt ze gedecideerd.

Wat niet wil zeggen dat ze niet welkom zijn, of dat de tentoonstelling niet voor mannen interessant zou zijn. Ze zouden er bijvoorbeeld kunnen leren dat het patriarchaat niet zo vanzelfsprekend is als dat het lijkt, concludeert Westen met een glimlach.

Female Power
MMKA Utrechtseweg 87 Arnhem
3 maart – 20 mei

Op 8 maart tijdens de internationale vrouwendag is de tentoonstelling gratis te bezoeken.

Loes van Beuningen is stagiaire bij Metropolis M

Loes van Beuningen

is kunsthistoricus

Recente artikelen