metropolis m

Hoe van bijzonder zand bijzonder glas te maken is. Alchemistische experimenten in een Eindhovense kerk.

Net buiten het centrum van Eindhoven ligt de 4Apostelenkerk; werkplek van onder meer Atelier NL. Een keer per jaar tijdens DDW stellen Lonny van Ryswyck en Nadine Sterk de deuren van dit prachtige kerkje open voor een expositie. Dit jaar organiseerden ze er de presentatie Monnikenwerk; omdat ‘langdurig passen, meten, wikken, wegen en leren minstens zo interessant kunnen zijn als een kant en klaar eindproduct’. Atelier NL laat naast hun eigen project getiteld Glaslab, onderzoek zien van Studio Maarten Kolk en Guus Kusters, Eric Klaarenbeek, Lenneke Langenhuijsen, Tom van Soest, 18-11-81 en Tjeerd Veenhoven.

Ver weg van de drukte van de Dutch Design Week is deze kerk een goede plek om tot bezinning te komen. In de ruimte staan kasten van zwart MDF waarin de verschillende ‘onderzoeksprojecten’ zorgvuldig – zoals de titel van deze tentoonstelling doet vermoeden – zijn uitgestald. Tussen de kasten met daarin onderzoeksinstrumenten, proefjes en tekst, bevinden zich kleine, op kerkbanken lijkende tafels, die de bezoeker uitnodigt om net zo veel aandacht op te brengen voor de verschillende projecten als de ontwerpers zelf hebben gedaan.

Het komt wel vaker voor dat ontwerpers beweren dat het onderzoek en het experiment belangrijker zijn dan het resultaat. Maar in dit geval betekent het voor alle ontwerpers ook het veelvuldig samenwerken met verschillende partijen. Lonny van Ryswyck legt uit dat ze in hun eigen project een soort van ‘bibliotheek’ van experimenten en kennis verzamelt waar ze lang uit hopen te putten. In plaats van een eindproduct ten toon te stellen, moet deze expositie een dialoog aangaan met de bezoeker; het werk kan nog alle kanten op en ‘ook de buurman kan interessante kennis bijdragen’.

Lonny van Ryswyck en Nadine Sterk maakten een ‘zandreis’: op verschillende plekken in Nederland en daarbuiten verzamelden ze zand. Niet alleen het zand werd verzameld, ook de ‘context’: wie wonen er, wat is er in de buurt te vinden en hoe ziet de natuur eruit?

In samenwerking met Philips werd het verzamelde zand omgesmolten tot glasklompjes. Anders dan het doorzichtige glas dat wij gewend zijn, kleurden sommige soorten zand zwart. Terwijl de industrie alleen maar doorzichtig glas maakt en daar bijvoorbeeld UV-filters aan toevoegen, hebben al deze nieuwe glassoorten kwaliteiten waar we op dit moment nog geen weet van hebben, maar, zo zegt Lonny; waarschijnlijk hebben sommige van die zandsoorten zo’n UV-filter al lang in zich. Als een ware alchemist heeft ze veel vertrouwen in de natuur.

Eric Klaarenbeek print met behulp zijn handzame RepRap 3d printer holle objecten van bioplastic, die hij vervolgens vult met sporen van de mycelium-schimmel. Deze schimmelsoort vermeerdert zich in een netwerk van draden, en vult het plastic op zodat een stevige structuur ontstaat. De paddenstoelen die als bijproduct uit de stoel groeien, kunnen gegeten worden. De Myceliumstoel dient slechts als ‘metafoor’ voor de potentie van deze combinatie.

Hoewel het om de onderzoekende kant gaat, is het toch prettig dat de meeste projecten potentie hebben voor gebruiksdoeleinden. Het biolaminaat van Tjeerd Veenhoven is in het meest gevorderde stadium. Veenhoven zette speciaal voor dit biolaminaat een merk op; Huis Veendam. Toen de olie-industrie opkwam, ging alle kennis over aardappelzetmeel als bindmiddel in het dorpje Veendam verloren. Huis Veendam probeert deze kennis te achterhalen en opnieuw toe te passen: talloze samples zijn te zien van laminaat van aardappelzetmeel met bijvoorbeeld schillen van rode ui een mooie rode kleur geven, of lavendel dat tijdens gebruik geur af zullen geven.

Naast de ‘onderzoekende’ kant, komt in de uitvoering een ander aspect duidelijk naar voren; alle projecten hebben een biologische kant, iets wat bij veel andere exposities tijdens de DDW ook te zien is. Gelukkig wordt er met geen woord gerept over duurzaamheid…

In een dit filmpje, gemaakt door Mike Roelofsen en Wouter Kooken, zijn de ontwerpers aan het werk te zien.

Monnikenwerk is nog t/m zondag 27 oktober te zien. Daarna op afspraak.
Meer info hier