metropolis m

Het gebeurt niet zo vaak, dat een kunstwerk aankomt als een linkse directe. Bijna iedereen is diep en onaangenaam getroffen bij het zien van de video Vader is van Emanuel Engelen. In Museum Arnhem is er nu een tentoonstelling aan zijn werk gewijd.

Emanuel Engelen (1989) heeft al een bewogen leven achter de rug. Waar hij vroeger fysieke grenzen opzocht, kanaliseert hij nu zijn energie door middel van kunst. In 2008 begon hij aan de kunstacademie ArtEZ in Arnhem, waar hij toegelaten werd op basis van realistische landschappen. Dit verruilde hij al snel voor een thema dat dichter bij hemzelf stond, namelijk zijn persoonlijke en sociale omgeving.

In de tentoonstelling Fearless in Museum Arnhem, wordt de video-installatie Mijn Vader is (2013) naast meer analytisch werk vertoond, waarbij de mogelijkheid bestaat door zijn persoonlijke herinneringen, verzameld in het werk Database (2011), te bladeren.

Engelen put uit zijn rijke verleden, waarbij hij pijnlijke gevoelens niet vermijdt en de grenzen van wat ethisch aanvaardbaar is opzoekt. Een indrukwekkend voorbeeld hiervan is zijn video-installatie Mijn vader is (2013) (30’’24), waarin hij de getroebleerde relatie met zijn vader als uitgangspunt neemt. Door het maken van deze video wilde Engelen zijn vader bewust maken van zijn afwezigheid tijdens zijn opvoeding, confronteren met zijn alcoholprobleem en uitdagen tot interactie met als doel de relatie te verbeteren.

De film bestaat uit vier hoofdstukken: De vechter, De acteur, De regisseur en De koning. Samen met zijn vader speelt de kunstenaar rollenspellen in de vorm van een soort ritueel. Als reactie op de seksistische opmerkingen van zijn vader tegenover de meisjes die hij mee naar huis nam laat Engelen hem onder andere optreden als regisseur en cameraman van een liefdesscène. Hierin schrijft zijn vader de handelingen voor die hij vervolgens uitvoert op zijn vriendin. Dit is wellicht de meest intieme scene van de gehele film, waarbij je een ongemakkelijk gevoel bekruipt: hoe naakt en hoe seksistisch zal de regisseur deze scène laten verlopen? Waarom laten Engelen en zijn vriendin zich op deze manier manipuleren? De film is een constante wedloop tussen vader en zoon, en lijkt een soort overgangsrite te zijn naar een volwassen relatie met elkaar.

Om meer grip te krijgen op zijn verleden en de toekomst besloot Engelen tot het maken van de installatie Database (2011). Die bestaat uit een systematische ordening van locaties, personen en ervaringen die een belangrijke rol in zijn leven spelen. Zijn subjectieve beschrijvingen, ingedeeld op enkele karakteristieken, zoals hoeveel invloed hij op iemand kan uitoefenen, hoe knap hij iemand vindt en de mate van geestelijke ontwikkeling, kunnen cru en banaal overkomen. Het roept verontwaardiging op wanneer je naar aanleiding van Engelen zijn eenzijdige beeld wordt gereduceerd tot enkele basale kenmerken. Bovendien wekt de onverbloemde manier waarop hij intieme, soms genânte, voorvallen beschrijft een plaatsvervangende schaamte op.

Tegelijkertijd schuilt de kracht van het werk in deze openheid, omdat het relativerende vragen oproept; In hoeverre kunnen we elkaar echt kennen? En hoe openlijk en oprecht geven wij een beeld van onszelf weer?

De gegevens uit het werk Database vormen vervolgens de input voor het door hem ontworpen bordspel La Place’s demon (2014). Engelen calculeert via een algoritme welke ervaring, persoon en locatie hij nodig zal hebben bij een bepaalde emotie of behoefte, waardoor een nieuwe ervaring wordt gegenereerd en het proces opnieuw begint. Zo probeert de kunstenaar zijn eigen toekomst te voorspellen. Het spel kan worden gezien als een reactie op de wijze waarop zoekmachines en sociale media, zoals Facebook, inspelen op persoonsgebonden informatie. Volgens Engelen beperken zij in zekere zin de vrijheid van het individu door op basis van zijn of haar internetgeschiedenis suggesties te doen voor de toekomst.

Hoewel hij vaak de grenzen opzoekt en provoceert, werpt Engelen met zijn persoonlijke en zeer subjectieve werk nieuw licht op universele thema’s, zoals sociale taboes, en actuele ontwikkelingen met betrekking tot privacy in onze gedigitaliseerde wereld. Hiervoor geeft hij zijn publiek onbevreesd zijn gehele leven prijs; ‘Ik heb de inhoud van mijn hoofd uitgeprint’, aldus Engelen.

Emanuel Engelen
Fearless
Museum Arnhem
30.1 t/m 29.3.2015