metropolis m

Het was een koloniale tijd in Caïro, maar ook een glorieuze tijd. David Krippendorff deed onderzoek naar Aïda, de beroemde opera die in 1871 haar wereldpremière beleefde in het Khedivial Opera House te Caïro. Sanneke Huisman sprak met de kunstenaar in Amsterdam over de vernietiging van een verleden waarnaar door sommige inwoners van Caïro wel eens stiekem wordt terugverlangd.

Op 24 december 1871 kende Verdi’s opera Aida haar wereldpremière in het Khedivial Opera House te Caïro. Honderd jaar later brandt het operagebouw tot de grond af en wordt vervangen door een parkeergarage. Het statige plein behoudt dezelfde naam; een trots ruiterstandbeeld siert nu een functioneel betonnen gebouw. Het is het begin van een complexe geschiedenis die David Krippendorff ontrafelde tijdens zijn onderzoek naar de opera Aida, resulterend in een monumentaal videowerk en werken op papier. Ik spreek de kunstenaar net voor de opening van zijn solotentoonstelling in de Amsterdamse C&H gallery, waar zijn installatie Nothing Escapes My Eyes voor het eerst in zijn volledigheid getoond zal worden.

Hij vertelt me hoe zijn liefde voor Verdi en de op Aida hem in Caïro brachten. Het verdwijnen van het operagebouw aldaar, toonbeeld van de koloniale overheersing, was voor veel Europeanen een opluchting. Een duistere geschiedenis werd immers zo weer wat uitgewist, weggepoetst. Krippendorff ontdekte in gesprek met lokale bevolking, veelal academici, filmmakers en mensen uit het bedrijfsleven, dat veel Egyptenaren zelf het verlies van dit prestigieuze gebouw juist betreuren. Voor hen stond het Khedivial Opera House symbool voor een belangrijke periode in de geschiedenis van het land; een waarin Egypte opereerde op internationaal niveau en meer contacten had met de buitenwereld. Meer dan de voormalig overheerser, heeft de onderdrukte partij het verleden omhelst. Enkele decennia later wordt de geschiedenis nog complexer. In 2013 is de opera voor het eerst in haar geschiedenis niet in Caïro opgevoerd. De voorstelling is geannuleerd uit protest tegen de pogingen tot culturele onderdrukking door het moslimbroederschap.

David Krippendorff werd niet alleen getroffen door deze geschiedenis, maar ook door de actualiteit van het verhaal van Verdi’s opera. Een jonge Ethiopische slavin wordt verscheurd door de liefde voor zowel een Egyptenaar als haar vaderland. Blijft ze trouw aan haar geboortegrond, of zwicht ze voor de overheerser? In het videowerk van Krippendorff komt dit alles op subtiele wijze samen. Aida, prachtig gespeeld door de Israëlische actrice Hiam Abbass, zit backstage. Met zichtbaar verdriet ontdoet ze zich van haar kostuum, nog een identiteit onthullend. Langzaam zien we dat ook de ruimte waarin zij zich begeeft een transformatie heeft ondergaan. De luxueuze coulissen hebben plaatsgemaakt voor beton; het operagebouw is nu een parkeergarage. Krippendorff vertelt me dat vraagstukken rondom culturele identiteit ook in zijn persoonlijke leven uiterst relevant zijn. De kunstenaar van Duits-Amerikaanse afkomst groeide op in Rome en studeerde in New York en Berlijn. Een geboorteland heeft hij niet, en hij weet daarom als geen ander dat de keuze voor aanpassen of afwijzen een onmogelijke is. Waarheid en neutraliteit liggen in het midden. 

Vanwege deze multiculturele achtergrond speelt ook taal een belangrijke rol in het werk van Krippendorff. Aan de wanden van de galerie prijken fragmenten van het libretto van Aida. Met gouden letters worden in Arabisch schrift voor de kunstenaar belangrijke citaten uitgelicht. Krippendorf vertaalt er een aantal. Zinnen als ‘Oh Homeland, what a high price I pay for you!’ en ‘I fear for my country’ hebben absoluut niet aan relevantie ingeboet. Maar lang niet iedereen kan de sierlijke zinnen lezen, en dus gaat de gelaagde culturele betekenis deels verloren. Gelukkig rest de schoonheid, die voor de in Rome opgegroeide Krippendorff eveneens van groot belang is. Eenzelfde ambiguïteit is van kracht in Silenced with Gold, een monumentale papieren installatie die ook aan diverse culturele lezingen kan worden onderworpen. Decoratieve in bladgoud uitgevoerde patronen, zoals we die kennen uit de Islamitische cultuur, bedekken deels de bladmuziek. Censuur of versiering? Hoe dan ook, ook hier vormen de twee elementen samen een prachtig nieuw geheel. Middels video, tekeningen en installaties laat Krippendorff ons op esthetische wijze de relevantie van eeuwenoude vraagstukken zien. Een oordeel velt hij niet. 

David Krippendorff – Nothing Escapes My Eyes, C&H Gallery, Amsterdam, 21.1 t/m 25.02.2017

Alle afbeeldingen courtesy C&H Gallery, Amsterdam

Recente artikelen