metropolis m

Joaquin Cociña & Cristóbal León tijdens Tweede Triënnale van Beetsterzwaag

Het Friese Kunsthuis SYB dat onder andere een residency programma en een schrijversprogramma herbergt in het landelijke Beetsterzwaag heeft een nieuwe directeur: Josine Sibum Siderium. Agnes Winter zoekt haar op en spreekt haar over haar plannen voor de toekomst.

Agnes Winter

Josine, leuk je te ontmoeten. We kennen elkaar niet, maar hebben allebei een speciale band met Kunsthuis SYB in Beetsterzwaag. Jij bent afgelopen februari benoemd als nieuw algemeen directeur van SYB. Ik ben drie jaar lang betrokken geweest bij Kunsthuis SYB als lid van de programmacommissie en schrijver bij het schrijversprogramma.  Hoe ben jij bekend geraakt met Kunsthuis SYB?

Josine Sibum Siderius

SYB was al een begrip toen ik studeerde aan de kunstacademie in Groningen. Veel klasgenoten kenden het. Er gebeurden altijd wel spannende dingen bij SYB. Vrienden van mij hebben er projecten gedaan en ik ben er zelf ook eens blijven slapen. Daardoor is SYB altijd op mijn radar gebleven, maar ik ben er sinds die laatste keer nooit meer fysiek geweest.

Agnes Winter

Je hebt dus gestudeerd aan Academie Minerva in Groningen. Is je nieuwe directeurschap dan ook een terugkeer naar je roots, naar het Noorden?

Josine Sibum Siderius

Het is vooral mijn verlangen om weer bij een kleine instelling te werken waardoor ik nu bij SYB ben terechtgekomen. Na de kunstacademie ging ik tentoonstellingen organiseren en runde ik een aantal jaren Hotel Maria Kapel in Hoorn samen met mijn man Wouter Sibum. Het werken bij zo’n kleine instelling gaf veel voldoening. Het is ontzettend leuk om een plek je eigen te maken, daar alles voor te doen en dan te zien dat het lukt. We hebben daar bijzondere projecten kunnen neerzetten. Het was de tijd van de crisis, dus wij hebben er hard voor gewerkt dat Hotel Maria Kapel kon blijven bestaan. Daar ben ik nog steeds wel trots op. Ik wilde me echter ook graag specialiseren en vanuit mijn interesse in publiek en communicatie kwam ik bij Witte de With en later CBK Rotterdam terecht, als PR- en projectmedewerker. Na een aantal jaren daar gewerkt te hebben voelde ik weer de behoefte om bij een kleinere organisatie te werken. Mijn werk bij Witte de With en CBK Rotterdam was waardevol, maar ik wilde weer graag zelf een plek runnen. Dat is niet te vergelijken met het werken in een grotere organisatie, waar je maar een klein onderdeel van het geheel bent. In die zin is mijn nieuwe directeurschap bij SYB dus ook een terugkeer naar mijn roots. Mijn familie komt uit Friesland, ons familiewapen hangt nog in Leeuwarden. Mijn Friese opa heet ook Syb, dat vind ik wel een mooie bijkomstigheid.

Agnes Winter

Wat trekt je aan Kunsthuis SYB?

Josine Sibum Siderius

SYB is een magische plek. Van residenties wordt vaak gezegd dat je daar als kunstenaar in de luwte kan werken en bij SYB is dat ook echt zo. Bij SYB is ruimte voor nieuwe ontwikkelingen, voor het maken van nieuw werk, maar ook om totaal af te wijken van je plan. Met elke nieuwe resident is SYB even van diegene en wordt de plek opnieuw gemaakt. De residentie geeft vaak een nieuwe impuls aan kunstenaars, die meestal  niet eerder in Beetsterzwaag of überhaupt in Friesland zijn geweest. Je zit in een kleine Friese gemeenschap, in een mooi huis middenin de hoofdstraat van dat chique Friese dorpje.

Agnes Winter

Kunsthuis SYB is sterk verbonden aan de omgeving van Beetsterzwaag. Dat zie je ook terug in sommige projecten die er geprogrammeerd worden, waarbij kunstenaars met bewoners uit het dorp werken of in de omringende bossen of (veen)landschappen.

Josine Sibum Siderius

Kunsthuis SYB is echt ingebed in de Friese context. We kunnen ook niet zonder de vele lokale vrijwilligers die ervoor zorgen dat SYB en het huis op deze manier kunnen blijven bestaan. Maar naast die Friese inbedding bestaat de residency juist ook binnen een landelijke context. Het grootste deel van het team en de achterban zijn kunstenaars en vakgenoten uit het westen. Daarnaast zijn veel mensen die SYB kennen en volgen er nog nooit geweest.

Agnes Winter

Soms was het ook lastig dat maar weinig mensen SYB daadwerkelijk bezoeken en het door veel mensen op afstand wordt gevolgd. Ik ben de afgelopen jaren bij veel eindpresentaties in SYB geweest en dat zijn toch hele andere ervaringen dan de online-ervaring van SYB.

Josine Sibum Siderius

Daar zit  zeker een uitdaging in. Zo’n instelling bestaat toch bij de gratie van hoe mensen het zien, in dit geval vaak online of via persaandacht. Daar heeft SYB al mooie dingen in gedaan met het schrijversprogramma. SYB begrijpt ook wel dat veel mensen op afstand meekijken en daarom vragen we elk seizoen een nieuwe groep schrijvers te reflecteren op wat er is en op datgene wat SYB steeds opnieuw kan worden. Dat vind ik heel goed werken en we willen dit programma gaan uitbreiden door nog meer context te genereren denk aan onderzoeksmateriaal en podcasts.

Gevel Kunsthuis Syb

'Wij trekken misschien niet het grootste publiek, maar indirect wel, en beschouwen ons daarom als een balngrijke schakel in de ontwikkeling van nieuwe kunst, ook voor een groot publiek'

Agnes Winter

Tegenwoordig is talentontwikkeling een modewoord, maar bij SYB is het altijd een van de pijlers van het beleid geweest. De inhoud van SYB wordt bepaald door een programmacommissie van jonge kunstenaars, curatoren en kunsthistorici. Daarnaast geven jullie in het schrijversprogramma jonge schrijvers de kans zich te ontwikkelen. Voor mijzelf, als voormalig lid van zowel de programmacommissie als het schrijversprogramma, is SYB een belangrijke springplank geweest. Zo kreeg ik de kans om op een groot podium, bij Intersections – Art Rotterdam, de tentoonstelling Gabber Nation 2.0 te cureren met de kunstenaars die ik eerder had uitgenodigd om bij SYB een residentie te doen. Blijft SYB op deze manier inzetten op talentontwikkeling?

Josine Sibum Siderius

Talentonwikkeling is de kern van hoe onze programma’s worden gemaakt. Voor SYB is talentontwikkeling een belangrijk deel van het kapitaal dat je hebt als instelling. Ik hoop dat we dat nog wat explicieter kunnen maken. Het Samen dragen we SYB. Zonder de programmacommissie kan en wil ik dat niet alleen. Ik wil er naartoe dat we samen met jonge professionals specifieke individuele trajecten opzetten waarbij je kijkt naar wat je tijdens je tijd bij SYB wilt leren en bereiken. Dat kan heel verschillend zijn: de een wil zelf projecten opzetten, terwijl de ander zich wil bezighouden met educatie. De residenties gaan over radicale autonomie en vrijheid voor de kunstenaar en het zou mooi zijn als je die vrijheid ook kan creëren voor curatoren en schrijvers.

Agnes Winter

Wat mij opviel in de laatste jaren dat ik in de programmeringscommissie zat, is dat het lastig kan zijn voor een instelling als SYB – waar autonomie en onderzoek voorop staan en niet per se het publiek – om fondsen te vinden die dat willen ondersteunen. Bij veel fondsen gaat het tegenwoordig over publieksbereik en participatie, hoe vertaal je dat naar een plek als SYB?

Josine Sibum Siderius

Dat is inderdaad ingewikkeld. Ik ben niet tegen participatie en al helemaal niet tegen publiek. Ik heb niet voor niks twee PR-functies gehad bij Witte de With en CBK Rotterdam; ik vind het heel belangrijk om te vertellen wat je doet, aan de mensen die dat graag willen weten. Ik denk dat het je verantwoordelijkheid is als kunstinstelling, hoe klein ook, om de bemiddelaar te zijn. Een kunstenaar helemaal vrij kunnen laten en vervolgens als instelling nadenken over de manier waarop je dat verhaal vertelt. Dat doet het schrijversprogramma voor een heel specifiek publiek met veel achtergrondkennis. Maar ik ben ook erg voor andersoortige samenwerkingen in het dorp of de regio. Dat is tegelijkertijd een vorm van lobby voeren voor de beeldende kunst, door mensen erbij te betrekken. We programmeren deels ook bewust projecten met aansprekende en maatschappelijke thema’s, zoals de komende residentie van Sean Hannan in mei, waarbij hij de politieke denkbeelden van de zeventiende-eeuwse Friese meesterspion Lieuwe van Aitzema verbindt met huidige privacyvraagstukken. Soms vinden projecten op een andere manier hun weg naar een groter publiek, zoals het werk Neither of Us is Powerless van Jort van der Laan. Deze video maakte hij tijdens zijn residentie in SYB vorig jaar en wordt nu tentoongesteld in het Stedelijk Museum (in de tentoonstelling Freedom of Movement: Gemeentelijke kunstaankopen 2018, AW). Wij trekken misschien niet het grootste publiek, maar indirect bereiken we wel veel mensen. We zijn dus een onmisbare schakel in de ontwikkeling van nieuwe kunst, ook voor een groot publiek. Ik wil dat veel meer zichtbaar maken. De invloed van onze residency zie je vaak pas later in het werk van de kunstenaar terugkomen. Een kleine instelling als SYB kan zich meestal alleen bezighouden met wat er op dat moment en de maand erop gebeurt. Wat een alumnus daarna doet is dan al uit beeld. Ik zou wel graag een manier vinden waarop je dat beter kunt monitoren en zichtbaar kunt maken.

'Als je ziet hoe duur huisvesting en studio’s tegenwoordig zijn, dan is het vrijhouden van een heel huis met een woon- en werkruimte en het genereren van een eerlijk honorarium al een hele uitdaging. Dus daar wil ik me graag sterk voor blijven maken' 

Isabelle Andriessen in het kader van de Triënnale van Beetsterzwaag 2018

Agnes Winter

De Triënnale van Beetsterzwaag hebben we destijds opgezet als een manier om die alumni en hun werk weer terug te halen naar het dorp. Ook om aan Beetsterzwaag te kunnen laten zien wat er allemaal in Kunsthuis SYB gebeurt, want dat is niet altijd even zichtbaar.  

Josine Sibum Siderius

Door al die werken te tonen kun je ook het vermenigvuldigende effect laten zien ook naar het publiek toe: dat SYB een springplank is voor heel veel bewegingen. Dat effect zie je misschien niet direct, maar op den duur wel.

Agnes Winter

Wat me opvalt is dat Kunsthuis SYB de laatste tijd steeds vaker optreedt als adviseur wanneer het hedendaagse kunst in de regio betreft. Zo dragen jullie, samen met TAAK, bij aan een kunstproject in Drachten en hebben jullie meegedacht over een nieuwe kunstroute in Franeker. Is dat een nieuwe rol die jullie aan het ontwikkelen zijn?

Josine Sibum Siderius

Dat klopt. Het is heel fijn dat we daarvoor steeds beter worden gevonden door bijvoorbeeld Friese gemeentes. We zijn daar vorig jaar mee begonnen en willen dat graag verder ontwikkelen. Naast VHDG in Leeuwarden, zijn er in Friesland niet veel instellingen met een expertise in hedendaagse kunst en jonge kunstenaars, dus het klopt wel dat ze bij ons aankloppen. Het Fries Museum is trouwens ook hele interessante dingen aan het doen met hedendaagse kunstenaars. Ik denk dat we ons samen sterk moeten maken voor de beeldende kunst in Friesland. Het is nu een nog wat onderbelicht gebied. Dat kan je doen door als deskundige of lobbyist op te treden en door samen te werken, zoals we dat doen met platform Noordenaars.

Agnes Winter

Heb je verder nog toekomstplannen voor SYB? Wat hoop je te bereiken als nieuwe directeur?

Josine Sibum Siderius

Ik hoop dat we op het gebied van denken over kunst of talentontwikkeling aansluiting kunnen vinden bij andere instellingen. En samenwerkingen aan kunnen gaan door heel Nederland. Ik zou bijvoorbeeld graag een symposium organiseren met een instelling ergens anders in het land. Maar eigenlijk is het grootste doel, waar ik het meeste mee bezig zal zijn, gewoon het in stand houden van deze plek voor de kunst. Dat is al ingewikkeld genoeg. Het klinkt misschien weinig ambitieus, maar dat begint wel steeds moeilijker te worden. Als je ziet hoe duur huisvesting en studio’s tegenwoordig zijn, dan is het vrijhouden van een heel huis met een woon- en werkruimte en het genereren van een eerlijk honorarium al een hele uitdaging. Dus daar wil ik me graag sterk voor blijven maken. En ik denk dat er meer samen gegeten moet worden. Ik hoop dat we in Kunsthuis SYB veel met kunstenaars en ons publiek aan de keukentafel zullen zitten, daar ontstaan toch vaak de mooiste dingen.

Foto’s Triënnale: Eric Giraudet

Voor meer informatie over de toekomstige programmering van SYB, huidige residenten, het schrijversprogramme etcetera, kijk op de website van Kunsthuis SYB: www.kunsthuissyb.nl

Agnes Winter

is zakelijk directeur van VHDG en coördinator van platform Noordenaars

Recente artikelen