metropolis m

Installatie Sander Breure en Witte van Hulzen, The Floor is Lava, Marres, Maastricht, 2019, foto: Gert Jan van Rooij

Linda Köke gaat het dak op met Sander Breure en Witte van Hulzen om met ze te praten over hun totaalinstallatie/genreportret/maatschappijkritisch theaterspel The Floor is Lava in Marres, Huis voor Hedendaagse Cultuur in Maastricht. 

Linda Köke

Hoe zijn jullie eigenlijk een duo geworden?

Sander Breure

Witte en ik zijn in 2006, toen ik compositie studeerde in Den Haag, samen dansvoorstellingen gaan maken in het theater. Daaruit heeft zich de samenwerking verder ontwikkeld. We maken nu altijd samen werk en dat bevalt goed.

Linda Köke

Jullie werken in Amsterdam. Hoe zijn jullie in Maastricht beland voor een expositie?

Witte van Hulzen

Tijdens de Open Studios van de Rijksakademie, waar we in 2016 en 2017 een residentie deden, bezocht Valentijn (Byvanck, directeur van Marres, LK) ons en nodigde ons uit om een solo-expositie in het huis in Marres samen te stellen. Dat was anderhalf jaar geleden. Daarna zijn we in onze studio in Amsterdam met de voorbereiding begonnen. We maakten een maquette van de expositieruimte en hebben vervolgens het grove tentoonstellingsconcept hierin uitgewerkt. Er was een bepaalde basis waarmee we naar Maastricht gingen om de expositie te maken, een soort script dat nog uitgevoerd moest worden.

Linda Köke

Hoe verliep dat maakproces in aanloop naar de expositie?

Witte van Hulzen

De maand voorafgaand aan de opening hebben we samen met onze twee assistenten een maand in Maastricht gewoond en zijn we elke dag in de auto gestapt naar Marres. We hebben het gebouw als atelier mogen gebruiken. Na een tijd begint het zelfs als je eigen atelier te voelen. 

Sander Breure

We hadden van tevoren het idee al klaarliggen en wisten welke elementen we in de expositie wilden verwerken. In het plan lag bijvoorbeeld al vast om de daken op de eerste verdieping te maken.

Witte van Hulzen

In de uitvoering van deze vooraf bedachte plannen zit een bepaalde openheid. We wisten nog niet hoe de beelden er precies uit zouden komen te zien, wat ze precies zouden zeggen en welk gevoel hierbij kwam kijken. Dat ontstond pas in Maastricht. Daarvoor hebben we ook samengewerkt met lokale partijen zoals een kleermaker en een dakdekker.

Linda Köke

Waarom hebben jullie ervoor gekozen om een dak te creëren in de expositieruimte op de benedenverdieping?

Witte van Hulzen

Het idee is ontstaan doordat we uit het raam van onze studio in Amsterdam op de derde verdieping te kijken. Schilders die het uitzicht uit hun studio schilderden, is tevens een oud, terugkerend thema uit de schilderkunst. Uit het raam kijkende zagen we twee dakdekkers aan het werk; een van hen deed al het werk en de ander zat min of meer te niksen. Het was alsof de twee een klein toneelstuk aan het opvoeren waren. Dit zette ons aan om na te denken over het dak als een podium of het dak als een sokkel: een metafoor voor de stad als een toneel. Voor ons is het dak hier beneden een podium waar je als bezoeker op staat, letterlijk en figuurlijk. Je verhoudt jezelf tot de expo en staat er ook zelf in als een acteur, samen met de sculpturen die door ons zijn geplaatst.

Sander Breure

Dit wordt ook benadrukt door het feit dat het dak ook een model is van een andere ruimte, die in deze ruimte in Marres is geschoven. De plattegrond die het dak aangeeft, is een andere dan de plattegrond van het huis. Het dak heeft een eigen logica.

Linda Köke

Willen jullie hiermee de beschouwer iets meegeven over hun eigen rol in de expositie?

Sander Breure

Een kunstwerk hoort nooit iets op te leggen aan de beschouwer, maar tegelijkertijd is er ook geen totale vrijheid.

Witte van Hulzen

Wij zien het bezoeken van de expositie als het lezen van een gedicht. Een gedicht gaat enerzijds over iets heel specifieks, maar tegelijkertijd is er ook een kans om er als lezer zelf iets persoonlijks in te leggen. Althans, je hoopt als maker dat iemand een persoonlijke relatie kan krijgen met dat wat je maakt.

Sander Breure en Witte van Hulzen, In a Flickering Light te zien in The Floor is Lava, Marres, Maastricht, 2019, foto: Gert Jan van Rooij

Linda Köke

In 2018 voeren jullie de performance In a Flickering Light op in het MACBA in Barcelona, Spanje. In de expositie in Marres heeft deze performance tevens een plaats gekregen in de vorm van diverse media. De videoregistratie van de performance is te zien in de installatie The Floor is Lava. Ook kreeg de performance een vervolg in de gelijknamige installatie In a Flickering Light, te zien op de bovenverdieping. Kunnen jullie me meer vertellen over dit werk?

Witte van Hulzen

De performance is een reactie op het fenomeen bingewatchen. Het is in het MACBA gemaakt met vier acteurs en duurt een half uur. De performance en de video geven een soort tijdsbeeld. Het vergroot uit wat mensen thuis doen. Het begon met het analyseren van mensen op een kunstbeurs die naar videowerk keken. De mensen lagen allemaal op bedden naar het videowerk te kijken. Toen Sander en ik erover verder praatten, dachten we: dit is eigenlijk wat iedereen ‘s avonds aan het doen is.

Sander Breure

We hebben de performanceregistratie bewust onder een van de daken geplaatst. Het lijkt alsof je door het zolderraam bij iemand naar binnen kijkt, wat een beetje tongue-in-cheek is. Daarnaast hebben we ook sculpturen gemaakt op basis van deze performance en de gezichtsuitdrukkingen van de vier acteurs. Die staan boven in de expositie op de zolderkamer onder het dak.

Witte van Hulzen

Tevens kun je het werk zien als een soort opslagfunctie. De live performance in Barcelona is afgelopen. Nu liggen de registratie en de restanten ervan opgeslagen op zolder. We maken vaker registraties van performances om daar later iets mee te doen. Soms worden dat werken op zich; soms gebruiken we de registratie puur voor archief. Zo pingpongen we heen en weer tussen performances doen en in reactie daarop een nieuw werk te maken. Het zijn vaak stappen in een ontwikkeling.

Installatie The Floor is Lava, Marres, Maastricht, 2019, Gert Jan van Rooij

Witte van Hulzen

De installatie op de zolderkamer is een soort backstage van een theater. Tijdens de performance in Barcelona hebben we gewerkt aan maskers van de gezichten van de acteurs. Hier zijn telkens gezichten van de vier acteurs waar we mee gewerkt hebben te zien, gesorteerd op gezichtsuitdrukking. De gezichten zijn gemaakt van geglazuurd keramiek. Een van de hoofden is geplaatst op de figuur die op de ruimte ernaast onderuit op de bank zit. De banken die in deze ruimte staan waren onderdeel van het decor van de performance. Als je hier nu zelf op de bank zit en naar de menssculptuur kijkt, krijg je het idee dat je aan het bingewatchen bent. In de installatie kijk je als bezoeker als het ware door het scherm heen in een spiegeling: je ziet jezelf in dezelfde situatie als de sculptuur die op de tegengestelde bank zit. De lichten hebben we zelf gebouwd; er worden fragmenten van films en series op afgespeeld. Dat gevoel van bingewatchen wordt ondersteund door de flikkering van de tv.

Linda Köke

De misschien wel meest imposante installatie uit de expositie is The Thief, een theatrale installatie met menselijke sculpturen die een verhaal uitbeelden. In 2016 steelt een vrouw een portemonnee die een oudere dame laat liggen op de kassa. De gefilmde beelden verspreiden zich razendsnel over het internet en veroorzaken een arsenaal aan negatieve reacties. Het Openbaar Ministerie neemt geen verantwoordelijkheid. De dader pleegt uiteindelijk zelfmoord.

Witte van Hulzen

Het werd een publieke executie waarbij de dader aan een digitale schandpaal wordt genageld: maar hoe staat dit in verhouding tot het stelen van een portemonnee? We kozen voor dit waargebeurde verhaal omdat het een sterk voorbeeld is van hoe dingen een eigen leven kunnen leiden op het internet, totdat niemand er nog controle over heeft. De installatie is als een toneelstuk waarbij de sculpturen fungeren als acteurs. De keramieken worden allemaal afzonderlijk van de lichamen gemaakt. Later zoeken we welk lichaam bij welk hoofd past, met de suggestie dat er ook een ander hoofd op een lichaam zou passen. Het gezicht is zo een masker dat je opzet, een personage dat je aanneemt. De gezichten zijn gebaseerd op mensen uit onze omgeving, maar ze vertolken hier rollen in dat verhaal.De acteurs vertolken hun rollen op een podium van laminaat dat tevens de plattegrond van een woning is. Alle rollen uit het verhaal worden vertolkt: de dief, de dame die haar portemonnee verliest, de nabestaanden van de dader, de media en zelfs het gepersonifieerde Openbare Ministerie. Rondom zit het publiek, zij zijn te herkennen aan hun rode keramische hoofden. Dat publiek kan ook bestaan uit de mensen die haatvolle commentaren onder de video achterlaten. Onder de toeschouwers bevindt zich ook de Minister van Justitie, meneer Grapperhaus. En ja, ook Sander en ik zitten er zelf in, als toeschouwers!

Linda Köke

Het gekozen verhaal is behoorlijk geladen. Zien jullie het werk dat jullie maken als maatschappijkritisch?

Sander Breure

Wij werken met de dingen die wij zien. Dat kan iets relatiefs onschuldigs zijn – zoals de scène met een dakdekker – waarvan we niet zeker weten wat de betekenis van die scène zou kunnen zijn. Maar deze installatie is serieuzer, gebaseerd op iets wat we in de krant hebben gelezen. Ik denk dat als je met dingen werkt die in de werkelijkheid op een letterlijke manier naar de maatschappij verwijzen, daar altijd een vorm van kritiek in zit. Voor mij is het idee van kritiek meer het verkennen van de grenzen van iets, of het spiegelen van iets. Het hoeft niet per se moralistisch van toon te zijn.

Witte van Hulzen

Ons werk gaat over problemen die nu spelen. De titel The Floor is Lava refereert aan de ene kant aan een onschuldig spel dat kinderen spelen, waarbij ze spelenderwijs over het meubilair springen en aanraking met de vloer vermijden. Maar als je de titel serieuzer neemt, staat het voor gevaar. Daar zien wij ook wel een politieke kant.

Sander Breure en Witte van Hulzen, The Thief, te zien in The Floor is Lava, Marres, Maastricht, 2019, foto: Gert Jan van Rooij

Alle foto’s courtesy Marres en galerie tegenboschvanvreden, Amsterdam

The Floor is Lava, Sander Breure en Witte van Hulzen, te zien t/m 4 augustus 2019, Marres House of Contemporary Culture, Maastricht.

Linda Köke

is kunstcriticus en curator bij kunstruimte Willem Twee

Recente artikelen