metropolis m

Installatie van Edwin van der Heide, foto: de auteur

Morgen is de allerlaatste opening. DordtYart gaat de voormalige scheepsbouwloods na acht jaar verlaten. Ze sluiten af met de toepasselijk getitelde tentoonstelling Verschijnen / Verdwijnen. Als wij van tevoren langsgaan in de hal heerst er geen treurnis maar DordtYarts kenmerkende optimisme.

Een van de dingen die DordtYart zo bijzonder, en misschien wel uniek maakt, is de enorm positieve sfeer die haast tastbaar is zodra je de voormalige scheepsloods binnenstapt. Ik spreek Elise ’t Hart, geluidskunstenaar en tevens curator bij DordtYart. Momenteel draait ze haar vierde seizoen bij de Dordtse kunstorganisatie. Ze maakt me wegwijs in en rondom de oude scheepsloods, die door het vertrek van de voormalige werkplaats voor scheepsmotoren jaren geleden leeg kwam te staan. Na tien jaar leeg te hebben gestaan, kwam het pand op het pad van initiatiefnemers Lyda Vollebregt en Arie Jaap Warnaar. In 2010 startten zij met de voorbereidende plannen voor een plek die kunstenaars de mogelijkheid geeft om grote installaties te bouwen, te experimenteren met media, hun werk te onderzoeken, met elkaar ideeën en ervaringen uit te wisselen en een community op te bouwen. Toen zij in 2011 na een grondige opknapbeurt het pand betrokken en zich startklaar maakten voor de eerste editie in 2012 wisten zij bij voorbaat dat zij slechts acht jaar hun project op deze plek zouden kunnen uitvoeren. Elise ‘t Hart: ‘Ergens schuilt daar ook wel een kracht: het weten dat een project een houdbaarheidsdatum heeft. Je werkt ergens naar toe en kan dan erg gefocust aan het werk. Het is dus ook goed zo dat het hier ten einde komt.’

Als je een rondje loopt door het industriële pand, lijkt niemand bij de pakken neer te zitten dat dit de laatste editie van DordtYart wordt. Integendeel: iedereen die ik tegenkom, is vol moed en enthousiasme aan het werk voor de komende expositie. De fijne sfeer spreekt boekdelen. DordtYart is een vriendelijke plek waar tevens hard gewerkt wordt. En hard werken zit in het bloed van DordtYart. ‘t Hart: ‘Het is echt een gebouw dat dicteert dat er gewerkt in moet worden. Niet alleen door de vorige functie van de ruimte, maar vooral door de grootte, het licht en de energie die er hangt. Iedereen heeft zin om aan het werk te gaan. Door de ruimte willen residenten hier graag iets doen wat ze niet in hun eigen atelier kunnen doen. Dit wordt mede mogelijk gemaakt door productiemanager Stephan Valk, die meedenkt over technieken en de constructie van het werk.’ Niets is voor Stephan onmogelijk. Kunstenaars Maria Blaisse en Bin Xu maken een koepel van bamboe. Als de de stelen geleverd worden, moeten ze nog gespleten worden. Om tijd en moeite te besparen, komt Stephan met het eenvoudige doch briljante idee om een ijzeren mal te maken met messen, en die te te verhitten om dan vervolgens met een heftruck een bamboesteel tegen de hete mal aan te te rijden. Problemen bestaan niet in de oude loods; er zijn enkel oplossingen.

Hoewel de grote hal nog akelig leeg lijkt tien dagen voor het openingsweekend, word ik toch meegenomen naar een installatie die al zijn uiteindelijke plek heeft gevonden. Op de buitenplaats, tussen de populieren aan het water, hangt een installatie van geluidskunstenaar Edwin van der Heide. Dit werk toonde hij tevens tijdens DordtYart 2018 en mocht niet ontbreken bij de laatste editie. Kabels en buizen zijn in een rechthoekige constructie drie meter boven een grasveld gehangen. Uit deze buizen klinkt een wonderbaarlijk geluid dat niet direct te plaatsen is. Van der Heide vertelt fascinerend over zijn eigen werk en legt uit dat het geluid simpelweg wordt veroorzaakt door luchtdruk. Er komt geen versterker aan te pas. De twee werken die hij toont zijn gebaseerd op het natuurkundig idee dat geluid niets anders is dan een verandering in de luchtdruk. Via een algoritme componeert hij een partituur waarbij kleppen afwisselend open en dicht gaan en zo dus geluid in haar puurste vorm produceren. Het is een intrigerend werk: indrukwekkend in al haar eenvoud en ingenieus in de artistieke uitvoering.

[blockquote]Niemand lijkt bij de pakken neer te zitten. Integendeel: iedereen die ik tegenkom, is vol moed en enthousiasme aan het werk voor de komende expositie

Installatie van Edwin van der Heide, foto: de auteur

Hoewel niet alle residenten deze dag aan het werk zijn, is er toch veel bedrijvigheid in en rondom de oude loods. Het duo J&B staat mij ook te woord, terwijl ze samen met Elise en Stephan hun installatie vormgeven. Zij tonen een aangepaste versie van een bestaande video-installatie waarvoor een afgesloten, verduisterde ruimte in de grote loods gebouwd wordt. Buiten een enorme kubus die zich in de hal aan het vormen is en als filmzaal zal fungeren, valt er nog niet veel te bewonderen. Ik kom graag over enkele weken kijken hoe het vordert met hun installatie.

In een gesprek met ‘t Hart en Vollebregt aan het einde van mijn bezoek spreken we niet alleen over DordtYart, maar komt de huidige staat van het kunstklimaat ook onvermijdelijk naar voren. De kunstwereld is aan het veranderen. Diverse kunstenaarsinitiatieven verdwijnen, musea verkopen werken uit hun depots en galeries verdwijnen, om maar wat veranderingen op te lepelen. Naar aanleiding van deze observeringen organiseert DordtYart op vrijdag 5 juli een bijeenkomst over kunst aan de randen van het instituut. Waar kan de kunstwereld nog naartoe als deze instituten veranderen, of misschien wel verdwijnen? Wat betekent zo’n verandering voor de kunstenaar? En waar kan nog wel experimenteel werk getoond worden zonder een bijkomend nadrukkelijk verkoopdoel? ’t Hart vertelt mij dat er nog geen vastomlijnd plan is voor DordtYart na oktober. Momenteel ligt de nadruk op het neerzetten van een laatste overweldigende expositie. ’t Hart: ‘We hebben aan de kunstenaars van nu en de afgelopen jaren gevraagd wat zij als de meerwaarde van DordtYart zien en wat waardevol voor hen is geweest. Aan de hand van die antwoorden kijken we naar waar behoefte aan is bij de kunstenaar.’ Wie weet geeft deze bijeenkomst wel een zetje in een mogelijke toekomstrichting voor DordtYart.

Ook al bestaat het dan straks misschien niet meer in haar huidige hoedanigheid, DordtYart blijft verspreid voortleven. DordtYart is dood, lang leve DordtYart

DordtYart mag dan misschien wel fysiek vertrekken uit de oude loods in Dordrecht, maar de impact van het acht jaar durende project reikt verder dan de afgelopen acht, succesvolle, edities. Zo vertelt Elise me dat Julien Thomas, deelnemer aan de editie van 2018, tijdens zijn deelname zei dat hij nu pas echt voelde dat hij een kunstenaar is. De chemie tussen kunstenaar en DordtYart is soms zo sterk dat er nog jaren later samenwerkingen plaatsvinden. Ook Rick van Meel, die vanaf het eerste uur actief was bij DordtYart en zijn werk nu voor een laatste keer tentoonstelt, maakte via DordtYart een bijzondere ontwikkeling door. Lyda vertelt mij over het project DordtMij. ‘In het eerste jaar van DordtYart gingen wij een samenwerking aan het leer-werkbedrijf DordtMij, waarbij acht jongeren deelnamen aan het kunstprogramma van DordtYart. Rick maakte hier deel van uit. Tijdens zijn verblijf kwam hij erachter dat ‘de kunstenaar’ bestaat. Er ging ineens een wereld voor hem open. Hij zag in wat hij wilde en dat hij daar ook de capaciteiten voor heeft. Na zijn deelname studeerde Rick af aan AKV Sint Joost in Breda en nu toont hij zijn werk weer hier.’ De cirkel is rond.

Aan het eind van dit laatste seizoen zal kunstenaar Sachi Miyachi een final performance doen, waarbij ze items uit de inboedel van DordtYart gaan veilen en verkopen. Tijdens de expo zijn de koopbare objecten – te herkennen aan de gele stickers –al te bezichtigen. Sachi voorziet allerlei spullen objecten van een neongele cirkel: niet alleen het meubilair kan aan het einde gekocht worden, maar er prijkt ook een gele sticker op een antieke kassa bij de entree. Een symbolische weergave van het einde van DordtYart. Nog één keer komen bezoekers, kunstenaars en organisatie bij elkaar en vervolgens kun je in de vorm van een stoel of archiefkast je eigen stukje DordtYart meenemen. Ook al bestaat het dan straks misschien niet meer in haar huidige hoedanigheid, DordtYart blijft verspreid voortleven. DordtYart is dood, lang leve DordtYart.

[figure dordtyart03, dordtyart04, dordtyart01, dordtyart06]

Verschijnen / Verdwijnen, met werk van residenten Isabelle Andriessen, Maria Blaisse & Bin Xu, Stéphane Cauchy, Driessens & Verstappen, Femke Herregraven, Susanna Inglada, J&B, Rick van Meel, Funda Gül Özcan, Sarah van Sonsbeeck en Puck Verkade. Ook Edwin van der Heide en Barbara Visser tonen werk en Sachi Miyachi maakt een finale performance, DordtYart, t/m 28.07.2019

Linda Köke

is kunstcriticus en curator bij kunstruimte Willem Twee

Recente artikelen