metropolis m

Ruud Molleman

Op 17 juli om drie uur ’s middags worden in tentoonstellingen over de wereld meer dan veertig 16mm filmprojectoren een minuut lang stilgezet. Van Eye tot Stedelijk Museum Amsterdam, van Wiels tot SMAK, van Kunstmuseum Sollingen tot GAMec in Bergamo, het projectorgeratel zal verstommen en de lamp gaat uit. Hiermee betuigen kunstenaars, kunstinstellingen en collega-filmtechnici de laatste eer aan Ruud Molleman: uitvinder van de 16mm filmlooper, de man die voor elk filmtechnisch probleem een oplossing wist.

De meeste toeschouwers die in een tentoonstelling een 16mm film bekijken, zien vooral een efemeer lichtbeeld. Maar wanneer je bij Studio 2M op bezoek was, realiseerde je je dat de vertoning van 16mm film ook een materiële slijtageslag is. Overal in de studio stonden opengeschroefde filmprojectoren die na wekenlang volcontinue draaien dringend onderhoud nodig hadden. Versleten tandwielen, droge lagers, slippende transportsnaren. Met mijnwerkerslamp op het hoofd, schroevendraaiers in de hand en een brede grijns op het gezicht, dook Ruud Molleman in de machines om ze klaar te maken voor hun volgende heavy-duty prestatie.

Wetend van de kwetsbaarheid van het materiaal, kon hij soms vol verwondering vaststellen dat een 16mm filmprint in een tentoonstelling het twee weken had volgehouden! Dan rekende hij je voor dat een film van drie minuten die dag-in-dag-uit vertoond wordt in die twee weken ruim drieduizend keer door de projector was gelopen. Of je maakte mee hoe hij met een telefoon onder de kin in soort Amsterdams-Engels een kunstenaar adviseerde, die ergens in de wereld naast een vastgelopen filmprojector stond. Je hoorde hem uitleggen dat filmmateriaal in de winter – als vrieskou en brandende kachels de lucht droog maken – veel statischer wordt dan in de zomer. De filmstrook trok hierdoor plukken stof aan en liep moeizamer door de projector. Geduldig gaf hij instructies hoe een koolstofborsteltje bevestigd kon worden, waarmee de statische lading kon worden verwijderd.

Achterin de studio was het logistieke centrum. Aanvankelijk was Ruuds vrouw Roos Molleman (de tweede M van de studionaam) verantwoordelijk voor het inboeken van orders, de planning, en het gereedmaken van de noodzakelijke import- en exportdocumenten. Na haar dood in 2010 nam schoonzoon Seabert Deuling het over. En dit was een flinke logistieke operatie. In de hoogtijdagen van 2016 draaiden wereldwijd vijfenveertig looperunits van Studio 2M. Wekelijks werden tientallen houten kistjes vanuit de studio aan het Entrepotdok in Amsterdam de wereld ingestuurd.

De looper – spreek uit als loeper –  werd eind jaren ’80 door Ruud ontwikkeld. Hij bedacht een schijnbaar eenvoudige maar zeer effectieve draaiplateau-extensie voor de 16mm projector, waarmee een film volautomatisch eindeloos herhaald kan worden. Aanvankelijk maakte hij het prototype voor de vertoning van een korte film van Marijke van Warmerdam. Al snel waren meer kunstenaars geïnteresseerd in Ruuds automatisch loopende systeem om hun films in tentoonstellingen te vertonen. Zo ontstond een hele school die zich toelegde op het maken van korte 16mm films: Tacita Dean, Jeroen Eisinga, Manon de Boer, Runa Islam, De Rijke/De Rooij, Rosa Barba, João Maria Gusmão + Pedro Paiva en vele anderen.

Ook wist Ruud veel van filmchemie, van cameratechniek en van animatie. Hij stond hij altijd klaar om technische oplossingen te bedenken voor de experimenten van filmmakers en kunstenaars. Generaties makers ontmoetten elkaar vaak voor het eerst in Studio 2M.

Deze gepassioneerde uitvinder die de audiovisuele kunstproductie wereldwijd beïnvloed heeft, is zondag 7 juli op 72 jarige leeftijd overleden. Ruuds inzet, betrokkenheid en vindingrijkheid zullen door het veld worden gemist.

We wensen zijn naasten alle sterkte met dit grote verlies.

Lonnie van Brummelen en Siebren de Haan

Ruud Molleman

Foto’s GDI/Marjolein Ansink

Lonnie van Brummelen en Siebren de Haan

Recente artikelen