metropolis m

Still uit AS TOLD TO G/D THYSELF (2019), The Ummah Chroma

Op het huidige IFFR valt niet alleen in de bioscoopzalen veel te zien, ook presentatieruimtes en -instellingen tonen werk van filmmakers en kunstenaars. En daar zit veel moois tussen. Film kijken doe je samen is het devies dit jaar.

Het IFFR (Internationaal Film Festival Rotterdam) beperkt zich allang niet meer tot de Rotterdamse bioscoopzalen, ook de instellingen in de binnenstad (en dan vooral die rondom de Witte de Withstraat) doen mee. Dit jaar breng ik niet de films maar juist de tentoonstellingen van het IFFR een bezoek. In de stationshal val je eigenlijk al meteen met je neus in de boter. In een black box speelt DIT LEARN (2018) van Laure Prouvost waarin de kunstenaar op haar kenmerkende speelse en vaak onnavolgbare wijze het arbitraire en poreuze van communicatiesystemen blootlegt. Een taalspelletje dat Prouvost in voice-over opdraagt aan de kijker brengt de vermeende stabiliteit van woorden, betekenissen en filmbeelden aan het wankelen. Verwarring is hier vooral iets dat plezier schept en uitnodigt om opnieuw te kijken naar woorden en beelden. Het resultaat is vermakelijk en bevrijdend, want als er toch geen duidelijk communicatiemiddel, waarom maken we er dan niet een spelletje of een grapje van?

Even verderop, in de Doelen moet ik mijn telefoon achterlaten in een kluisje voordat ik de filminstallatie Wait and See binnenga. In de wachtkamer waarin ik terechtkom staan vijf bioscoopstoelen, een plastic watertank en een driedelig tafeltje met daarop wat tijdschriften en een plant. Op een scherm wordt een wazig geometrisch patroon afgebeeld. Een klein blokje glijdt zo nu en dan van boven naar beneden door het patroon heen. Soms hoor je geluiden: een ratelende filmprojector, druppelend water, bladzijden die worden omgeslagen, gekuch. Verder gebeurt er niets. Het is wachten geblazen tot iemand je komt halen om door te gaan naar de volgende ruimte. Daar kun je – tipje van de sluier – je onder meer laten onderdompelen in een poëtische VR-installatie, door een microscoop kijken terwijl je een verhaal wordt verteld, een tentakelachtige, glow-in-the-dark-machine een rond vel papier zien volstempelen, zwart-witfoto’s van halfvergane verlaten bushokjes op het Armeense platteland zien.

Uitgangspunt van dit onderdeel, ontwikkeld door studenten van het Piet Zwart Institute en Codarts Rotterdam die er ook werk tonen, is wachten of beter: de verdwijning van het doelloos niets doen. Voor het e-tickettijdperk stonden er tijdens het festival ellenlange rijen voor de Doelen, vertelt de producer van een aantal van de IFFR Art Directions. Het was een moment van onthaasting maar ook van toevallige ontmoetingen. Helemaal niks doen en je overgeven aan het wachten doen we tegenwoordig zelden. Heilzaam is het wel. Verfrist ga ik via de achterdeur weer naar buiten.

[blockquote]Ook hier een contemplatieve ruimte – nu niet die van de wachtkamer maar van een tempel of kerk – die vraagt om interactie tussen bezoekers

G/D THYSELF: Spirit Strategy On Raising Free Black Children, The Ummah Chroma, Het Nieuwe Instituut

G/D THYSELF: Spirit Strategy On Raising Free Black Children, The Ummah Chroma, Het Nieuwe Instituut

In Het Nieuwe Instituut hebben de leden van het collectief The Ummah Chroma een fysieke installatie gemaakt naar aanleiding van hun muziekfilm AS TOLD TO G/D THYSELF (2019) – ook te zien op het IFFR. In Het Nieuwe Instituut stap je een sacraal geladen ruimte binnen, gedeeltelijk vernoemd naar de film: G/D THYSELF: Spirit Strategy On Raising Free Black Children. De ramen zijn verduisterd; op de grond ligt grind dat met een speciale gekartelde hark in cirkelvormen is getrokken. In het midden van de ruimte staat een zwart gebouw in de vorm van een piramide waarvan de top is afgesneden. Eromheen ligt een betonnen bassin waarin water stroomt. Bezoekers kunnen er een kom in leggen en velen volgen hun kom, met de handen op de rug, om het gebouw heen. Aan elke zijde van de ruimte is een groot boek opgesteld, waarin per windrichting aanwijzingen voor rituelen staan beschreven.  Op een tafel langs de wand liggen veertjes, stenen, potloden en dergelijke. Op het grind en aan de zijkanten van de ruimte zijn kale bomen gemaakt van lange takken waaraan lege witte en groene flessen hangen. Voor degenen die de film al eerder hebben gezien een herkenbaar element. Binnenin de piramide is het donker, er liggen wat kussens die je op de tast kan vinden en er branden enkele elektrische kaarsen. Ook hier dus een contemplatieve ruimte – nu niet die van de wachtkamer maar van een tempel of kerk – die vraagt om interactie tussen bezoekers en individuele verstilling om dan vervolgens de opgedane ervaringen buiten de tentoonstellingszaal in de praktijk te brengen. De installatie zal op verschillende momenten geactiveerd worden met rituele handelingen, presentaties en performances. HIER! kun je het programma vinden.

Het lijkt de rode draad van dit jaar: de gedachte om samen te komen, samen te kijken en ontmoetingen en belevingen te delen

Voor fans van de Quay Brothers: in TENT toont het enigmatische filmmakersduo middels verschillende objecten, installaties en verschillende korte filmfragmenten een voorproefje van hun aankomende featurefilm. Hiervoor haalt de eeneiige tweeling inspiratie uit Bruno Schulz’ roman Sanatorium Clepsydra (1937, in het Nederlands in 2015 uitgegeven samen met De kaneelwinkels). Afgaande op de presentatie in TENT wordt het een typische Quay Brothers-film. Alle ongure en duistere elementen zijn aanwezig. Enigszins mismaakte poppenfiguren met hoge hoeden en vele koffers bevolken de schermen. Er is amper licht in de films, alles is duister, schimmig en moeizaam te ontwaren (denk aan het licht van een olielamp). In een nachtlandschap laat een stoomtrein een kringelende wolk rook achter, in een schommelende wagon staart het grimassende grote hoofd van een klein mannetje of vrouwtje de kijker aan. Dat soort werk. Er zijn ook kijkdiorama’s waarin in korte sequenties scenes worden uitgebeeld. In vitrines zijn kleinere werken te zien van de broers zoals een wenteltrap die nergens naartoe leidt.

Quay Brothers, Dream Pools & Collecting Holes, TENT

Lightforms, Macular collectief in V2_

Laure Prouvost, DIT LEARN op Rotterdam Centraal

Wachtruimte bij MAMA

V2_ toont de lichtinstallatie Lightforms van het Macular collectief. In een verduisterde ruimte draaien zes grote schermen om hun as. Een meedraaiende beamer projecteert lichtvormen (zoals de titel al aangeeft) op de schermen. Soms langzaam, dan weer versneld zie je deinende rasters en verticale strepen voorbijkomen. Van tevoren word ik gewaarschuwd voor de hoeveelheid beeld maar vreemd genoeg werkt al dat flikkeren en het chaotische juist kalmerend als je een paar minuten in de ruimte verblijft. Het is dan net alsof de schermen noodsignalen naar elkaar uitzenden. In combinatie met het geluid creëert dat een apocalyptisch gevoel, maar dan zen in plaats van angstaanjagend.

MAMA biedt gedurende het IFFR en Art Rotterdam een gratis filmprogramma met werk van jonge makers aan. Het programma getiteld Other Ways of Watching Together is tot stand gekomen in samenwerking met NeverLand Cinema, ook hier weer – het lijkt de rode draad van dit jaar – vanuit de gedachte om samen te komen, samen te kijken en ontmoetingen en belevingen te delen. Er zijn dagelijks wisselende vertoningen. Bij binnenkomst kun je een poster krijgen met daarop het programma of je bekijkt die voor de komende dagen HIER! Een aanrader.

Bezoek buiten de Art Directions vooral Dreamlife (2020), de eerste speelfilm van Melvin Moti en Kala azar (2020), de eerste speelfilm van Janis Rafa.

Ook zijn er dit jaar een heleboel nieuwe korte films van kunstenaars te zien: van onder andere Ana Vaz, Alia Farid, Wu Tsang, Bani Abidi, Pauline Curnier Jardin, Karrabing Film Collective, Patricia Allio, Barbara Hammer, Michael Portnoy, Cécile B. Evans en Laure Prouvost. 

NB Rosa Barba’s aangekondigde installatie Voice Engine is uitgesteld. Ook de tentoonstelling Set, Stage, Screen: Realities of Postproduction in Het Nieuwe Instituut opent niet tijdens het IFFR zoals eerder was aangekondigd, maar op 19 maart.

IFFR 2020, Rotterdam t/m 2.2.2020. Nagenoeg alle presentaties zijn echter langere tijd open.  

Zoë Dankert

schrijft

Recente artikelen