metropolis m

Overzicht met links Mylan Hoezen

Zwervend over Prospects & Concepts op Art Rotterdam 2020 raakt Marsha Bruinen in gesprek met verschillende kunstenaars.

‘Veel plezier allemaal!’. Als de bomvolle bus aankomt aan bij de Van Nellefabriek zwaait de buschauffeur ons vrolijk uit. Ik slinger mee in een lange stoet van Art Rotterdam-bezoekers en baan me bij binnenkomst een weg door de beurs heen naar Prospects & Concepts. Daar wordt aan alle 66 kunstenaars, die een Werkbijdrage Jong Talent van het Mondriaanfonds hebben ontvangen, een podium geboden.

Aangekomen in de grote hal duik ik snel achter wat The Swarm (2019), een werk van Anne de Boer, blijkt te zijn. Verscholen achter de video-installatie kan ik langzaamaan wennen aan de drukte die ik erachter voorbij zie komen. Na een tijdje wend ik mijn blik terug naar het werk: dat er natuurlijk niet om heeft gevraagd door mij als sociale schuilplek gebruikt te worden. Op het scherm zijn beelden te zien die zijn genomen vanuit het perspectief van iemand die door een bos beweegt. Het pad dat bewandeld wordt is willekeurig; het verhaal dat eronder te horen is, samengesteld door een artificieel brein, ook. Tegelijkertijd lijkt het werk mijn route door Prospects & Concepts zelf uit te stippelen. De thema’s van non-lineariteit en natuur die erin naar voren komen duiken bij meer kunstenaars dit jaar op.

Natuur komt misschien nog het meest expliciet naar voren in Vera Mennens’ werk The Three Stages, Between Mountain and Sea (2020). ‘Wat is nou echt natuur?’, vraagt Mennens aan het einde van haar twee video’s en ‘Wat betekent dat woord eigenlijk?’. De vragen voelen in eerste instantie een beetje groots en belerend te midden van de andere, meer abstracte benaderingen die ik tot dusver heb gezien. Toch is de formulering van zo’n directe vraag ook wel verfrissend.

Mennens onderzoekt de rol van natuur in Nederland en in het specifiek haar status als nationaal ‘monument’. Daarvoor werkt ze veel samen met wetenschappers en archieven. Wat brengen die samenwerkingen haar? Ik vraag het haar zelf. Mennens: ‘Ik ben geen bioloog, ik ben kunstenaar. Ik vind het gevaarlijk wanneer je als kunstenaar te veel vrijheid neemt in wetenschappelijke thema’s en dingen gaat verzinnen. Bovendien is het leuk dat archieven steeds meer openstaan voor samenwerkingen met kunstenaars. Lange tijd zijn die plaatsen erg gesloten geweest voor meer kunstzinnige of cultuurhistorische invalshoeken.’

De stad is in Prospects & Concepts wat minder vertegenwoordigd dan het bos, maar krijgt in de fotoserie Docklands van Sam Langendijk de volle ruimte. ‘Het project is een onderzoek naar de regeneratie van havensteden; specifiek naar hoe we voormalig havengebied opnieuw indelen’, vertelt Langendijk. Zelf opgegroeid in vergelijkbaar gebied, heeft hij zijn fascinatie ervoor in drie verschillende steden uitgediept. Observaties in Amsterdam, New York en Londen komen in drie verschillende fotoboeken, hier nog wat willekeurig gepresenteerd, aan bod.  

Claudine Arendt

De serie uit Londen is de meest recente en verschijnt ook los van het boek op de muur. Langendijk vertelt: ‘Er ontstaan in Londen steeds meer privately owned public spaces, waar een andere wetgeving van kracht is. Politici mogen niet geïnterviewd worden door televisie kanalen, er mag niet geprotesteerd worden en er mag niet meer gefotografeerd of gefilmd worden: alles wat normaal gesproken wel in de stad. Waar gaan we heen als dat niet meer mag?’

Het in bezit nemen van voormalige havengebieden door grote corporaties in Londen steekt erg af tegen de bewoning ervan door krakers in Amsterdam. ‘Het lijken wel elkaars tegenpolen’ zeg ik. Langendijk knikt: ‘Daarom wil ik nog graag de komende tijd alle series naast elkaar tentoonstellen om dat spanningsveld te laten zien.’

Iets verderop zet Lisandro Suriel fotografie niet in om bestaande plaatsen te documenteren, maar om een zelfbedachte plaats in scène te zetten. Ghost Island (2018-2019) is een project over ‘zwarte verbeeldingskracht’ waar een lang proces aan ten grondslag lag: ‘what you don’t see here but what is very integral to the projects, is that I conduct interviews with people, so I go to different places and record these stories, legends, myths, experiences.’

Suriel komt zelf uit Sint Maarten en is geïnspireerd door verhalen van zijn voorouders. Ik vraag hem of het belangrijk is als beschouwer het verloop van die verhalen en mythes te kennen, of dat ze meer functioneren als een manier om te prikkelen, misschien ook tot nieuwe verhalen. Het laatste, vertelt Suriel. ‘Whether you know the stories or not; you are inspired to think of yourself in a different way. I think there is secret knowledge in imagination.’

Zijn gebruik van een specifieke kleur blauw blijkt ook het resultaat van zo’n onbewuste, geheime intuïtie. ‘This color blue has been part of my work for a very long time, I was always very drawn to it. Later on I came to find that this color blue is very significant: it is called ‘‘haint blue’’, a kind of ghostly blue that is used to ward off evil spirits. I think there is a subsconscious in us: we are drawn to certain things and we don’t know why.’

Johannes Büttner

In de hal vormen zich gedurende de dag soms plotseling kleine groepjes om werken heen. Zo op een gegeven moment ook rondom Margriet Craens’ Bar nr.5 (2019). Drankjes worden uitgekozen en ingeschonken door de barvrouw aan de hand van persoonlijke ongemakkelijke situaties die bezoekers haar vertellen. Eén gast vertelt die ochtend geïrriteerd te zijn geweest door de harde muziek van iemand naast hem in de trein. Hij mag een passende fles uitzoeken. De barvrouw vraagt: ‘Als je terugkijkt naar die situatie, heb je dan bij jezelf zoiets van: prima hoe ik heb gereageerd, of had je je misschien anders kunnen opstellen?’ Hij antwoordt: ‘ik had het ook kunnen accepteren, andermans muziek kunnen waarderen’. De barvrouw: ‘Ben je dan een andere fles?’

‘Het werk is geïnspireerd op het diploma voor sociale hygiëne dat je moet halen als je in de horeca leidinggevende bent’, vertelt kunstenaar Margiet Craens. ‘Dat boek is best wel abstract met allerlei gespreksmodellen, terwijl ik ook in het echte leven wel eens momenten heb waarop ik die kennis in zou willen zetten. Ik wilde met deze bar een soort korte therapeutische sessies uitvoeren waarbij je met behulp van flessen alternatieven kan onderzoeken voor situaties uit je eigen leven.’

Naast de flessen alcohol druipt chocola uit een hoge houten kast. ‘Een woordgrap’, vertelt kunstenaar Dennis Muñoz Espadiña me: ‘choco-ladekast’. Het beeld is zowel aantrekkelijk als afstotelijk, wat ook blijkt uit de reacties van het publiek. Espadiña vergelijkt de druipende chocoladekast met een Mariabeeld waar een ‘vloeibare’ traan over Maria’s wang heen loopt. Het is een ‘monolithisch houten beest, dit werk. En ik kan het niet meer bevatten’ zegt Espadiña. ‘Het refereert naar zoveel dingen. Sommige mensen zien het als een kritiek op postkoloniaal gebruik van cacao, anderen als een reflectie op de kindertijd.’ Espadiña zegt blij te zijn met zulke onverwachte associaties: ‘Een goed kunstwerk moet ook een spiegel zijn waar de beschouwer zelf dingen in kan zien en zich tot kan verhouden.’

Na een paar uur rondgelopen te hebben merk ik dat mijn ogen een beetje vol zitten. Kunstenaar Claudine Arendt, wetende dat haar werk terecht zou komen in een grote hal met héél veel ander werk, speelt hierop in. Haar installatie As Within As Without (2019) bestaat uit sculpturen die zich allemaal op de een of andere manier tot het menselijk lichaam verhouden. Zo zie je als bezoeker je eigen lichaam vervormd worden in een gebogen lachspiegel. Maar ook de opgestapelde donuts zijn spiegels van het menselijk lichaam: ‘One donut is the surface area of an average human skin, so these are actually four humans.’ Ondertussen beweegt iemand zich onder een andere, groene sculptuur stilletjes over het grijze tapijt. Arendt: ‘If you see a lot of things you get saturated and start to think ‘yeah whatever’. With this sculpture I want to stop people in their tracks and have them think: ‘what is going on’?’

Prospects & Concepts, Rotterdam, t/m 9.2.2020

Marsha Bruinen

is webredacteur bij Metropolis M

Recente artikelen