metropolis m

Wouter Venema, Poacherʼs Atlas VI (Satellite Eyes), 2019, gravure in papierpulp van atlassen, kleding en verschillende soorten papier, gemonteerd op zwart MDF, 40 x 30 cm (detail)

Nu de musea hun deuren hebben gesloten, zullen we de bijzondere beelden voorlopig uit onze eigen verbeelding moeten halen. Wij vroegen kunstenaars en schrijvers te schrijven over een favoriet beeld uit hun eigen ‘Museum van de Verbeelding’. Vandaag schrijver Simon(e) van Saarloos, over de reden dat we er goed aan doen ons meer rekenschap te geven van wat kunst de wereld voorspiegelt. En vice versa.

Ze hebben het geprobeerd. We hebben het geprobeerd. ‘People don’t just wake up.’ Hoe moet morgen anders zijn, als elke dag dezelfde deun alarm klinkt? Slaap is schaars gemaakt zodat alles wat wakker schudt – een zingende vogel, de vuilniswagen die piepend tot stilstand komt en gevulder weer verdergaat – direct vijandig wordt benaderd. ‘If equal affection cannot be/ Let the more loving one be me.’ Hoezo is het nobel te geloven in één mogelijk soort verschil, opgelost door een bevestiging van dat verschil: door meer tegenover minder te zetten? ‘I’m in love with a girl who’s in love with the world.’ Ze zingt het als een serenade voor mij, maar het is moeilijk loskomen van een geschiedenis die grillige, eigenzinnige, struinende vrouwen bestraft voor ‘prostitutie’ of een andere claim van ongehoorzaamheid. ‘Het temmen van de feeks’ is geen toneelstuk, het is DNA. DNA blijft zitten als je je mond spoelt met zeep. Hoeveel mensen moeten zich beseffen dat telefoonschermen zeeziek maken, alvorens we onze collectieve gewenning bevragen? Ik ben moe ik ben druk ik ben uitgeput het blauwe licht houdt mij wakker of is het gewoon de dansende roze olifant in het filmpje waardoor ik niet slapen kan? Is dit zielig is dit goed is dit nieuw is dit geschiedenis, kan ik vandaag nog de juiste markering vinden? Dat ik mij moe laat maken, betekent dat ik me overgeef aan de fysieke weerstand die ik voel als iemand zegt: word wakker. Woke is wakker worden als geschiedenis.

Born in Flames gaat over een groep radicale lesbiennes en feministen uit verschillende wijken van New York City. De vrouwen zijn het beu om te worden lastiggevallen op straat, ze zijn het zat dat de overheid vrouwen aanmoedigt om vooral goede echtgenotes, moeders en huisarbeiders te zijn. De vrouwen communiceren met elkaar via radio en vechten hun onderlinge geschillen uit – zoals altijd moeten de zwarte vrouwen de witte vrouwen leren dat de ervaring van de witte vrouw niet universeel is. Uiteindelijk vormen ze een klein protestleger en plaatsen ze een bom in de Twin Towers. Vlak voor de bom afgaat, lezen ze op de radio voor: ‘This fight will not end in terrorism and violence … It began in a celebration of the rights of alchemy: the transformation of shit into gold. This is the time of sweet sweet change for us all.’ De film eindigt met het beeld van een brandend World Trade Center. De lucht is grijs, niet blauw. Born in Flamesverscheen in 1983, achttien jaar voor 9/11. 

In Octavia Butlers roman The Parable of the Talents lijdt hoofdpersonage Lauren Oya Olaminaaan ‘hyperempathie’: ze voelt wat anderen voelen. Wanneer ze wordt verkracht, voelt ze zowel haar eigen pijn als het genot van de man die haar belaagt. Wanneer ze wordt aangevallen, moet ze soms moorden in plaats van verwonden: als ze de ander alleen verwondt, kan ze verlamd raken van de pijn. Alles is vreselijk in de Verenigde Staten en er regeert een president die een belofte verkondigt: ‘Make America Great Again’. Het boek verscheen in 1998.

Fotograaf Adál Maldonado maakte een portretserie, getiteld Puerto Ricans Underwater. Maldonado, zelf afkomstig uit Puerto Rico, vroeg mensen in bad te gaan liggen, met hun kleren aan. Sommigen onthullen hun beroep in wat ze dragen, anderen hun religieuze praktijk, sommigen happen naar water, anderen zijn kalm. Het water versterkt kleuren en doet objecten – een koksmes, geldbiljetten – bovendrijven. Het water vervaagt scherpe lijnen, gezichten. Hij maakte deze onderwaterserie eenjaar voordat orkaan Irma het eiland trof. 

De toekomstvoorspellingen van makers die niet worden gehoord. Makers die nauwelijks worden gefinancierd en geen eigen, droge, stille kamer hebben om te scheppen. Makers – feministisch, radicaal, queer, van kleur, zwart, gekoloniseerd – die meestal te horen krijgen dat ze achterlopen, dat ze harder moeten lopen. Makers die hun heden portretteren dat later als toekomstvoorspelling wordt gelezen. Makers, wier heden niet belangrijk gevonden wordt. Wier heden dus toekomst wordt, omdat de zogeheten meerderheid het lange tijd vertikt om met dat heden te leven. 

Vlak voordat de koepeltenten wegschieten als lekker hapje voor een gebroken ozonlaag, is over de radio nog te horen hoe het er buiten aan toe gaat. Buiten was een dag geleden nog de realiteit waarin iedereen naar werk ging, de kinderen naar school bracht, waar onderdak als mijn huis werd ervaren. Buiten is nu ontdaan van alle mensen die in de grote koepeltenten scharrelen. Vele voetbalvelden groot. Op de radio vertelt iemand dat de voetbalvelden buiten een ander formaat hebben – het formaat van een pleintje of steeg waarbij twee muren als goals dienen. Buiten, waar een muur je er niet van weerhoudt om een doelpunt te maken. De radio is nauwelijks te verstaan. Dat ligt niet aan het geluid of de techniek. Het zijn de talen die mensen buiten spreken. Soms wordt er niet gesproken. Dan horen de mensen in de grote koepeltenten iets wat ze als lachen of zingen interpreteren. Buiten, begrijpen ze, bevindt zich een ruimte die er gisteren niet was. Die er was, maar er niet was. Door de blik. De blik, die de mensen naar binnen trok de koepeltenten in, om kunst te zien. Ze kwamen met keychords in de juiste kleur die hun passe-partout garandeerde. Nu blijkt dat ze ruimte maakten. Nu binnen weet dat ze er geen zicht op hebben, is de realiteit buiten kunst geworden. De realiteit die niet als realiteit werd gezien, als marginaal werd weggezet, is kunst geworden.

Wouter Venema, Poacherʼs Atlas VI (Satellite Eyes), 2019, gravure in papierpulp van atlassen, kleding en verschillende soorten papier, gemonteerd op zwart MDF, 40 x 30 cm 

DIT ARTIKEL IS GEPUBLICEERD IN METROPOLIS M NR 5-2019 CATALOGUE IMAGINÉ. STEUN METROPOLIS M, NEEM EEN ABONNEMENT. ALS JE NU EEN JAARABONNEMENT AFSLUIT STUREN WE JE HET NIEUWSTE NUMMER GRATIS OP. MAIL JE NAAM EN ADRES NAAR [email protected]

VOLG METROPOLIS M OP INSTAGRAM: metropolism_mag

Recente artikelen