metropolis m

Afra Eisma, ‘Feline Whispers’ in 1646, foto: Jhoeko

De corona-crisis beïnvloedt iedereen, maar dat de precieze impact ervan op persoonlijk niveau blijft verwonderen blijkt wel wanneer Eline van der Haak Afra Eisma opzoekt in haar atelier. Voor de kunstenaar bracht de crisis een vreemde mix van een avontuurlijke reis door Japan, een gedwongen sluiting van haar tentoonstelling in 1646 en een groot verlies met zich mee. 

 

Afra’s atelier in Billytown staat vol met dozen en tassen gevuld met materialen en haar werken van textiel en keramiek. Een prettige lichte ruimte, waarin veel felle kleuren mij tegelijkertijd tegemoet stralen. ‘Een georganiseerde chaos’, noemt zij het zelf. Het is een hele vreemde periode waarin zij nu verkeert, vertelt ze. Na terugkomst uit Japan is ze twee weken in quarantaine: een afgezonderde tijd die meteen werd opgevolgd door haar oma’s begrafenis. De weken van isolatie werden gedomineerd door rouw om haar dierbare oma, waardoor er weinig ruimte was om te kunnen reflecteren op de ervaringen in Japan of nieuwe ideeën te creëren. 

De reis naar Japan zelf, die zij maakte met kunstenaar Susan Kooi, is ook totaal anders verlopen dan gepland. Op de dag van hun vertrek werden de twee kunstenaars vanuit veiligheidsoverwegingen de aan hun toegezegde woning met studio, productiebudget en  geplande tentoonstelling allemaal afgezegd. Iedereen, zowel in Japan als in Nederland, adviseerde om niet meer op reis te gaan, maar mede omdat er al zoveel voorbereidingen waren getroffen, besloten zij zich toch in dit avontuur te storten. Een beslissing die goed past bij de persoonlijkheid en het kunstenaarschap van Afra. “Ik lijk wel een magneet voor het aantrekken van gekke personen en bijzondere situaties. Ik beleef vaak avonturen met mijn vrienden en dat soort situatie vormen belangrijke uitgangspunten voor mijn werk. Zo ontmoette ik in Japan een bijzondere vrouw in een hot spring, bij wie wij vervolgens in een boeddhistische tempel konden logeren. Al dit soort ervaringen vormen voor mij inspiratie, soms zijn het de kleuren, andere keren de verhalen of de energie van mensen die ik ontmoet die ik meeneem in mijn werk.” 

Hoewel de situatie in Japan soms stressvol was –er lag niks vast en het bleef onvoorspelbaar wanneer de twee weer terug konden reizen- was het ‘de beste residency ooit’. “Op allerlei verschillende plekken hebben we technieken geleerd op het gebied van textiel en keramiek. In Nederland wordt hier soms enigszins op neergekeken, maar in Japan wordt heeft het juist een hoge waarde. Intuïtief voelde ik altijd al een connectie tussen keramiek en textiel, maar in Japan begreep ik beter wat daar de oorsprong van is en waarom ze zo verweven zijn met elkaar. Alles komt daar tot stand vanuit landbouw en er wordt gewerkt met restproducten. Textiel wordt bijvoorbeeld gekleurd in keramieken potten en de resten hiervan worden weer gebruikt om glazuur te maken. Er is sprake van een door de natuur ingegeven verbinding. De esthetiek van de werken die ik daar heb gemaakt was ineens totaal anders, mede door de aardse materialen die we daar gebruikten. Dat heeft een heel andere uitkomst dan de felle kleuren die ik normaal gesproken gebruik.

[blockquote]Intuïtief voelde ik altijd al een connectie tussen keramiek en textiel, maar in Japan begreep ik beter wat daar de oorsprong van is en waarom ze zo verweven zijn met elkaar 

Wij wilden eigenlijk iets doen met de Utsuro-bune legende: een legende die refereert aan een ongeïdentificeerd object dat in 1803 aanspoelde op de Japanse kust en waaruit vervolgens een roze alien-achtige vrouw ontstond met geel haar die de taal niet sprak en keramiek en textiel bij zich had. Ook wij zijn er als ‘vreemdelingen’ naartoe gegaan en hadden ons eigen werk meegenomen. Maar tijdens ons verblijf raakten wij juist sterk verbonden met de natuur: alles werd heel aards in plaats van ‘bovenaards’. We hebben in Japan twee keer een virtual tour georganiseerd en een mooie foto-documentatie gemaakt. Ook hebben we er werken van ons achtergelaten en weggegeven.” In augustus keert Afra middels een residentie van het Mondriaan-fonds terug naar Japan, ditmaal naar de stad Arita om daar de porselein-techniek te leren. Iets waar ze enorm naar uitkijkt.

Afra Eisma, residentie in Japan

Afra Eisma en Susan Kooi, residentie in Japan

In de tentoonstelling Feline Whispers die op 14 februari opende bij 1646 zijn -toevallig of niet- ook fantasieachtige alienfiguren te zien. Ze bestaan deels ook uit menselijke elementen en lijken zo toegetreden tot een huiselijke wereld. “Ik ben geïnteresseerd in dat soort gekke fantasiefiguren en wil er meer ‘bevriend’ mee te raken. Sommigen lijken ook een beetje op vrienden van mij”, vertelt Afra. In de tentoonstelling zijn verschillende installaties van textiel en keramiek te zien, waarin steeds opnieuw een kat een rol speelt. “Larry is een fictieve kat die ik al meer dan een jaar heb. De expositie is opgedragen aan zijn leven en hoe zijn bestaan werkt. Larry is gemaakt omdat een vriend van mij graag keramiek wilde leren. Toen was het mijn idee om samen een rode kat te maken, omdat ik die altijd al had willen hebben, maar dat nooit mocht. Deze kat werd als vanzelf steeds meer levend, omdat ik hem allerlei eigenschappen toe begon te schrijven en ook steeds vaker met vrienden over hem sprak.

Mijn werk bestaat uit bijna levende entiteiten: ik slaap ermee en word ermee wakker, voer gesprekken met ze waardoor ze verder groeien en zich ontwikkelen -net zoals dat gaat met ideeën dus

Ik ben erachter gekomen dat zo’n fictief huisdier als metafoor kan functioneren voor de ideeën die we voeden en liefhebben. Dit idee is heel relevant voor mij. Mijn werk bestaat uit bijna levende entiteiten: ik slaap ermee en word ermee wakker, voer gesprekken met ze waardoor ze verder groeien en zich ontwikkelen -net zoals dat gaat met ideeën dus. In de tentoonstelling is Larry te zien op een tegeltableau en op keramische bakjes, maar de originele Larry liet ik een maand voor de opening per ongeluk vallen. In duizend stukken lag hij op de grond. Gelukkig hebben katten negen levens, en weet ik dat hij er nog acht te gaan heeft. Ik kon er dus wel om lachen. Larry is een fluïde karakter dat bij mij blijft en steeds weer een nieuwe belichaming moet krijgen.” 

In de totstandkoming van onder meer Larry speelde het contact met vrienden een belangrijke rol voor Afra. Ze is liever onder de mensen dan alleen, tenzij ze zich in haar atelier bevindt. Daar kan ze uren achter elkaar werken zonder ook maar iemand te zien, hoewel ook in dat maakproces elementen uit haar dagelijks leven en contacten met anderen blijven doorklinken. Voor de tentoonstelling in 1646 maakte gedurende zes maanden lange dagen van zo’n 12 tot 14 uur, waarbij ze bijna niemand zag. Tijdens de opening was het enorm druk en ontstond er een liefdevol samenzijn tussen de kunstenaar en de bezoekers. Er werd een liefdesdrank geschonken die iedereen mocht drinken uit keramische bakjes. Tijdens de door Afra georganiseerde ‘experimentele pizza avond’ waar mensen samen pizza’s belegden en opaten, stond het samenzijn, omgeven door Afra’s werk, centraal. Het gebeurde allemaal nog kort geleden, maar nu zijn die samenkomsten al bijna niet meer voor te stellen. De hele wereld is ontzettend snel op zijn kop komen te staan, waardoor dat wat normaal was nu ineens heel onwerkelijk overkomt. 

Afra Eisma, 'Feline Whispers' in 1646, foto: Jhoeko

Afra vertelt verder over Feline Whispers:“belangrijk uitgangspunt voor mij is generosity, ofwel generositeit of vrijgevigheid, maar ik gebruik liever de Engelse term. Ik heb het gevoel dat er in deze tijd op allerlei gebieden veel sprake is van uitsluiting. Kunst kan een verbindende factor zijn; ik wil daarom dat mensen die binnenkomen in de wereld die ik neerzet zich thuis voelen. Het is een safe space waarbinnen niets fout is. Mijn werk bestaat uit een sterke beeldtaal bestaande uit allerlei kleuren en vormen die door elkaar heen gebruikt worden. Ik hoop dat de bezoeker hierdoor zelf een narratief kan vormen. De huiselijke elementen, zoals tegels van keramiek en (wand)kleden die ik gebruik roepen het gevoel van samenkomst en gezelligheid op. Ondanks de soms ook vervreemdende elementen, ontstaat er daardoor een gevoel van thuiskomen.

Het tactiele van mijn werk is hierin ook belangrijk en spreekt mij erg aan: keramiek zou je willen likken en textiel wil je voelen. Het is fijn en mooi als mensen zich comfortabel voelen met mijn werk en zich er zelfs fysiek toe kunnen verhouden. Ik weet nog niet of mijn werk nu veranderd is door deze crisis. Ik ben ook nog niet echt geland in Nederland en snap niet dat dit nu de nieuwe realiteit is. Misschien wil ik nieuwe manieren vinden van samenkomen gaan bedenken, om het alsnog mogelijk te maken elkaars warmte te voelen: iets wat nu natuurlijk juist heel belangrijk is. Ik weet alleen nog niet precies in welke vorm. Kunst is een fysieke ervaring die je wat mij betreft echt moet ondergaan. Ik denk wel dat de warmte die mijn werk uitstraalt troost en geluk kan brengen, wat misschien wel toepasselijk is in deze situatie. Binnen de eenzaamheid kun je dan toch weer even vrolijk worden en energie krijgen. Maar we weten niet wat de toekomst brengt, en of het leven zoals we het kenden terugkomt. Misschien wordt het juist heel anders.” 

Afra Eisma in gesprek met haar oma in 'Feline Whispers' in 1646

Bijzonder aan de tentoonstelling is ook dat Afra’s familiegeschiedenis er in zekere zin een rol in speelt. In de expositieruimte heeft zij een schilderij van haar overgrootmoeder opgehangen. Dat beeld is ook te zien op de flyer van de tentoonstelling. Afra zag dit schilderij als kind altijdhangen bij haar oma, bij wie zij vaak verbleef. Haar oma was altijd samen met de kleine Afra aan het tekenen en schilderen en maakte zelf onder andere vazen van keramiek, die Afra’s overgrootmoeder dan beschilderde. Toen Afra’s oma naar een verzorgingshuis verhuisde, kreeg Afra zelf het schilderij. Het trof haar hoe het kleurgebruik ervan sterk relateert aan dat van haarzelf: iets waar zij zich niet eerder bewust van was. Ook het absurdistische karakter van het beeld komt overeen met Afra’s praktijk. Het is bijzonder om na te denken over beelden uit de kindertijd, die er gewoonweg waren, en in hoeverre deze onbewust door kunnen werken in het heden. “De tentoonstelling in 1646 droeg ik op aan mijn oma en is zodoende nu symbolisch geworden. Toen ik de ruimte aan het inrichten was, bedacht ik me steeds hoe mijn lievelingsbezoeker de ruimte zo goed mogelijk zou kunnen betreden. Ik heb haar rollator opgemeten en gezorgd voor voldoende ruimte,  zodat zij overal langs zou kunnen. De laatste keer dat ik mijn geliefde oma in leven zag was tijdens haar bezoek aan mijn tentoonstelling die zij gelukkig nog heeft kunnen zien. En ze vond het prachtig!”

1646 is momenteel gesloten, maar een virtuele tour door ‘Feline Whispers’ vind je hier: https://www.youtube.com/watch?v=Ey8FJlBJtM4

VOLG METROPOLIS M OP INSTAGRAM: METROPOLISM_MAG

Eline van der Haak

is fotograaf, filmmaker en onderzoeker

Recente artikelen