metropolis m

Karin P Iturralde Nurnberg 

De kunstacademies tellen meerdere nieuwe studentinitiatieven ter ondersteuning van de onder de lockdown zuchtende studentengemeenschappen. Maar met het vorderen van de coronacrisis treden niettemin de ongelijkheden onder de studenten onderling duidelijker aan het licht, met name die tussen NL en niet-EU studenten. Jorik Galama spreekt studenten en docenten van de HKU Master of Fine Arts in Utrecht, de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam, Dutch Art Institute (onderdeel van ArteEZ) en Academie Minerva in Groningen over nieuwe vormen van solidariteit, maar ook het schrijnende gebrek eraan. In dit tweede deel over de kunstacademie in tijden van corona (lees deel 1 HIER) ook aandacht voor de eindexamententoonstellingen die ook in dit coronajaar doorgaan maar anders dan anders.

Door aangekondigde versoepelingen van de lockdown durven enkele academies al concretere scenario’s te maken voor de eindexamententoonstelling. Tomas Adolfs, eindexamencoördinator van de Gerrit Rietveld Academie: ‘Onze prioriteit is het veilig inrichten en openen van de werkplaatsen voor eindexamenstudenten en inmiddels zijn we ook bezig met een veiligheidsprotocol voor de eindexamententoonstelling. Sommige projecten – een van de studenten diende bijvoorbeeld het plan in om een circus op te bouwen naast de academie – zullen op basis van de geldende richtlijnen moeten worden aangepast, maar we zien nog geen projecten echt in de verdrukking komen. We zetten vol in op één show voor de start van het nieuwe academische jaar, met reserveringen en vaste routes door het gebouw die de publieksstromen moeten reguleren. Daarbij kijken we vooral naar musea, die zijn in zekere zin onze proeftuin.’

Academie Minerva heeft de corona-crisis aangegrepen voor een nieuwe vorm. Jose de Lange, afstudeercoördinator Fine Art: ‘Wij gaan dit jaar een estafette-tentoonstelling organiseren waarbij we in een vaste ruimte in het academiegebouw, solo’s en combinaties van twee tot zes afgestudeerden tonen. In normale omstandigheden valt er niet te tornen aan de groepstentoonstelling, maar het zou best kunnen dat deze intieme vorm ook in de toekomst passender is voor studenten.’

Daarnaast blijken de academies bezig met een plan voor een nieuw, gedeeld platform. De Lange: ‘Tijdens het jaarlijkse overleg met de naam Crucial Tools komen alle afdelingen beeldende kunst samen om actuele zaken in de politiek en het onderwijs te bespreken. Ten gevolge van deze crisis ontstond er behoefte aan meer samenwerking, waarbij het genereren van meer exposure voor de afstuderende studenten bovenaan stond. Ondanks dat we allemaal andere tentoonstellingsvormen en data hanteren, willen we een platform maken waar lichting 2020 trots aan de wereld getoond wordt.’

[blockquote]Er onstond behoefte aan meer samenwerking, waarbij het genereren van meer exposure voor de afstuderende studenten bovenaan stond. Ondanks dat we allemaal andere tentoonstellingsvormen en data hanteren, willen we een platform maken waar lichting 2020 trots aan de wereld getoond wordt

Adolfs merkt op dat bij de stappen richting de fysieke show steeds wordt afgewogen wat het effect van een versoepeling kan zijn: ‘Elk bericht over de eindexamenshow wordt door ons pas naar buiten gebracht na meerdere gesprekken met de betrokken staf en afdelingshoofden. We zijn ons er heel erg bewust van dat ook goed nieuws, zoals het bericht dat een werkplaats plotseling weer onder strikte voorwaarden opengaat voor afstudeerders, stress kan veroorzaken bij bijvoorbeeld studenten die net thuis in een workflow zitten.’ 

Bij studenten op meerdere academies lijkt van een thuiswerk-flow inmiddels sprake te zijn. Karin P Iturralde Nurnberg, eindexamenstudent Beeldende Kunst aan de Gerrit Rietveld Academie: ‘In het begin van de corona-crisis ging ik slechts naar buiten als vrijwilliger voor Guerrilla Kitchen, een organisatie die voedselverspilling tegengaat. Hierdoor werd eten erg aanwezig. Ik ben altijd al nieuwsgierig geweest naar hoe voedsel veranderd – ik maakte hiervoor al compost. Doordat ik meer alleen binnenshuis was, bracht ik meer tijd door met deze voedselresten, gewoon voor de lol. Een van de dingen die ik ermee deed was composities maken, die ik fotografeer. Ik geniet er echter meer van om de voedselresten misplaatst in de ruimte te zien dan op foto’s.’ Shile Feng, eindexamenstudent Beeldende Kunst aan Academie Minerva: ‘Dit is de tweede keer dat ik een coronalockdown meemaak. De eerste keer was begin dit jaar in China, toen ik in mijn geboortestad aan het filmen was voor mijn afstudeerwerk. Pas na twee maanden kon ik terug naar Nederland, en ik had niet verwacht dat ik nog een keer zoiets zou meemaken. Op aandringen van mijn tutor heb ik besloten om mijn project, waarvan de presentatie afhankelijk is van interactie in een fysieke ruimte, niet op te geven of te wijzigen. Ik ben me gaan beseffen hoe bijzonder mijn afstudeerwerk kan worden; mijn film heeft door de hele pandemie heen gereisd.’

Regelmatig benoemen studenten de wens om nieuwe verbindingen aan te gaan. Max Glader, eindexamenstudent aan de Gerrit Rietveld Academie heeft radio (her) ontdekt als medium: ‘In de uitzendingen van Radio Rietveld, die ik host met drie anderen, laten we audiowerk van medestudenten horen, doen we live kruiswoordraadsels, houden we een dagprogramma over boekbinden en draaien we‘s nachts dj-sets van verschillende studenten. Radio-maken is een goede oefening voor mij in het aanwezig durven zijn in het moment en het snel kunnen formuleren van gedachten.’ Iturralde Nurnberg treedt in deze periode meer buiten de academie: ‘Toen ik het besluit had genomen om niet terug te keren naar Ecuador, realiseerde ik me hoe belangrijk de uitwisselingen met mijn vrienden en buren zijn. Daarnaast verandert de manier waarop we voor elkaar zorgen. We gaan allemaal door dezelfde ervaring en tegelijkertijd is zichtbaarder geworden waar iedereen vandaan komt. Tussen mijzelf en schoolgenoten die niet zijn teruggekeerd is daarbij een familiair gevoel ontstaan, ondanks dat we elkaar korter en meer gespreid in de tijd zijn. Ik wil graag ruimte vinden en creëren om dit gevoel van gemeenschap te blijven voelen.’

‘Als niet-EU/EER-studenten vormen we slechts een klein percentage van alle studenten, waardoor we vaak over het hoofd worden gezien en steeds moeten herhalen hoe precair onze situatie is’ 

Een ander aspect van de gevolgen van corona is de mate waarin de kwetsbare positie van sommige studenten wordt blootgelegd. Gizem Üstüner, eindexamenstudent HKU Master of Fine Arts: ‘Als niet-EU/EER-studenten vormen we slechts een klein percentage van alle studenten, waardoor we vaak over het hoofd worden gezien en steeds moeten herhalen hoe precair onze situatie is.’ Juist de niet-EU/EER-studenten hebben het lastig en hebben moeite het hoofd boven water te houden. In Utrecht speelt daarnaast dat enkele studenten hun kamer zijn uitgezet, nu sommige huisbazen snel nog wat kapitaal willen maken op de woningmarkt. Üstüner begon samen met medestudent Julie Yu een instagramaccount No More Later. Waarop zij en haar medestudenten berichten posten over hun problemen, acties en solidariteitsacties op andere academies. Carina Jansen en Charli Herrington, eveneens eindexamenstudenten HKU Master of Fine Arts, schreven een brief aan het College van Bestuur van de HKU waarin ze oproepen om een reductie van het collegegeld  (Niet-EU studenten betalen veel meer collegegeld dan de Europese ingezetenen). Dit verzoek werd echter terzijde geschoven op grond van nationale en Europese wetgeving. Herrington merkt op: ‘Het maakte me erg boos, maar ik was niet verrast door deze bureaucratisch reactie.’ Later begrepen ze dat er wel degelijk ruimte is voor instituten om zelf te beslissen over de mate waarin ze tot een reductie van het instellingscollegegeld overgaan, anders dan het wettelijk vastgestelde collegegeld waaraan niet getornd mag worden. Yu merkt op: ‘Het wreekt zich nu dat we geen internationale studentenunie hebben.’ Maar met de instagrampagina proberen ze toch gehoord te worden, met veel succes: er is veel respons op hun actie.

Instagram posts van No More Later

Een complexe vraag is hoeveel de academie voor de studenten kan betekenen. Celina Bermudez Vogensen, eindexamenstudent Beeldend Kunst Academie Minerva: ‘De financiële en mentale situatie van de studenten is naar mijn mening niet goed ter sprake gebracht. Ik verwachtte dat de docenten actiever zouden zijn in in het luisteren naar de zorgen van de studenten, dat ze vaker zouden vragen of alles wel goed met ons gaat. Daarnaast verwachtte ik niet dat ik op dit moment productief zou moeten zijn. Als het kan is dat fijn – maar als het met mentaal niet goed gaat, werkt de druk contraproductief.’ De Lange: ‘We hebben de studenten gevraagd waar ze tegenaan lopen en dat is voor ons niet altijd leuk om te horen. Maar de zorgen die hierbij zijn geuit zijn zeer terecht, dus het laatste wat je doet is dat persoonlijk opvatten. Soms stuiten we daarbij op aannames over elkaar. Waar we dat kunnen, proberen we te helpen en te ondersteunen.’ 

Op ArtEZ is er een discussie losgebrand over het collegegeld in het studiejaar 2020-2021 dat voor niet-EU/EER-studenten en Nederlandse studenten die een tweede studie willen doen, wordt verhoogd met respectievelijk 30% voor de bachelors (naar €9.700,-) en 40% voor de masters (naar €10.700). Wilf Speller, eindexamenstudent van de master Art Praxis van het Dutch Art Institute, is initiatiefnemer van de petitie Revoke the rise of non-EU tuition fees at ArtEZ. Hij vertelt: ‘Als student heb ik zelf ervaren hoeveel niet-EU/EER-studenten bijdragen aan de kwaliteit van ons programma. We zien dat ArtEZ enerzijds stelt diversiteit hoog in het vaandel te hebben, maar anderzijds, zonder daar ruchtbaarheid aan te geven, een maatregel doorvoert die juist diversiteit in de weg staat.’ Wat daarbij opvalt is dat Speller en de meeste ondertekenaars de actie niet op touw hebben gezet voor zichzelf maar uit solidariteit met volgende lichtingen: ‘ArtEZ heeft mij uitgenodigd voor een gesprek achter gesloten deuren, wat ik jammer vind, want onze brief is een collectieve uiting, ondertekend door tientallen studenten die geloven dat onze opleidingen ook na ons afstuderen toegankelijk moet blijven voor niet-EU/EER-studenten, uit verschillende inkomenslagen. We hopen dat de raad van bestuur haar besluit, in het licht van haar toewijding aan diversiteit, publiekelijk uitlegt en verdedigt.’

Het beeld van een gastvrij Nederland heeft voor sommige internationale studenten een extra knauw gekregen

Spellers actie tekent een breed gedeeld oplevend gevoel van solidariteit onder corona. Maar er zijn helaas ook andere tendensen. Het beeld van een gastvrij Nederland heeft voor sommige internationale studenten een extra knauw gekregen door ontwikkelingen buiten de academie. Feng: ‘Voor de lockdown waren we gewend om in een internationale omgeving te studeren, omringd te zijn door creatieve en open-minded mensen, maar recentelijk besefte ik dat het maar een bubbel is. Door de desinformatie van de media is vijandigheid tegen China toegenomen. Nadat ik over enkele gewelddadige incidenten tegen mensen met een Aziatisch uiterlijk had gelezen, werd ik paranoïde en probeerde ik zoveel mogelijk thuis te blijven. Om mijzelf te beschermen, droeg ik van maart tot april altijd gezichtsmaskers als ik boodschappen deed. Ik merkte daarbij vaak dat mensen opzettelijk (en soms met een afkeurend gezicht) bij me vandaan liepen. Daarom draag ik nu geen masker meer. Ik heb op dit moment minder vertrouwen over mijn mogelijkheden om te integreren in de Nederlandse samenleving. Tegelijkertijd zorgt deze spanning over mijn identiteit ervoor dat ik de politieke context beter wil begrijpen, misschien wordt het denken hierover op een gegeven moment een onderdeel van mijn artistieke praktijk.’

P.S.

Op HKU bleek niemand beschikbaar voor commentaar op het gevoerde ondersteuningsbeleid. ArtEZ geeft in een eerste reactie aan dat het besluit over de verhoging van instellingscollegegeld voor het collegejaar 2020-2021 eind juni 2018 is genomen met instemming van de medezeggenschapsraad, de directeuren en de raad van toezicht. Het besluit tot het verhogen van het instellingscollegegeld is het gevolg van een eerder verlagen van het instellingscollegegeld in 2016 voor collegejaar 2017-2018 naar 7.500 euro per collegejaar (dit was 9.368 euro voor 2016-2017) om de positie te verbeteren van met name niet-EU/EER-studenten. Dit werd gedaan in samenspraak met de directeuren en de medezeggenschapsraad met de bijbehorende opdracht aan de hoofden van de opleidingen om in een aantal jaar toe te werken naar een kostendekkend (dus goedkoper) curriculum. Na twee jaar bleek het niet haalbaar om de opleidingen tegen een lagere kostprijs zo te ontwikkelen dat er geen concessies gedaan hoefden te worden aan het kwaliteitsniveau. Het werd daarbij niet acceptabel geacht om bekostiging van andere studenten te gebruiken voor het financieren van het onderwijs van studenten die het instellingscollegegeld betalen (zoals niet-EU/EER-studenten en studenten die een tweede studie volgen). ArtEZ geeft aan dat het zich inzet voor diversiteit door onder andere te kijken naar de genderverhouding en door Nederlandse studenten aan te trekken met een migratieachtergrond. Daarnaast geeft ArtEZ aan dat de petitie op dit moment contraproductief lijkt te werken: enkele niet-EU/EER-studenten geven aan dat ze hun inschrijving bij ArtEZ heroverwegen door de opgestelde petitie.

VOLG METROPOLIS M OP INSTAGRAM: METROPOLISM_MAG

Jorik Amit Galama

is filmmaker en schrijver

Recente artikelen