metropolis m

Bob Gramsma, Riff PD #18245, 2018/19, foto Andreas Galmarini, courtesy Land Art Flevoland

Op het zwaarbevochten slagveld van de BIS, waar toonaangevende initiatieven als West Den Haag en De Appel, ondanks hun goed beoordeelde beleid van de afgelopen jaren nu met lege handen staan, adviseert de Raad voor Cultuur om komende vier jaar elk jaar 250 mille te geven aan een niet bestaand museum in Almere. Hoe kan dat?

Trots vermeldt de Raad voor Cultuur dat liefst de helft van de instellingen in de BIS (de Culturele Basis Infrastructuur waarin het rijk zijn cultuurgeld verdeelt) nieuw is. Een vernieuwingslag die mede samenhangt met het instellen van een aantal nieuwe categorieën, zoals instellingen met een ontwikkelfunctie, debat en regionale musea. Het is een keuze voor nieuw beleid ten nadele van de oude garde, de cultuurdragers die soms al decennia opkomen voor bijzondere vormen van kunst​, en ten gunste van nieuwe vormen van cultuur, zoals een BioArtLab in Eindhoven en een eveneens in die stad gelegen centrum dat zich richt op straatcultuur.(*noot)

In zijn verlangen naar nieuw beleid gaat de Raad soms wel erg ver. Als het aan hem ligt wordt het Kunstmuseum Flevoland de trotse ontvanger van 250 mille staatsteun per jaar, voor de komende vier jaar. Ik had nog nooit van het museum gehoord, wat niet zo vreemd is omdat het nog helemaal niet bestaat. Het is alleen een plan, de naam een werktitel. 

Op internet is het even zoeken naar het Kunstmuseum Flevoland. Afgelopen januari meldt Omroep Flevoland dat er een kwartiermaker is aangesteld: Denise de Boer, een econoom en kunsthistoricus die afgelopen vier jaar adjunct-directeur van het Frans Hals Museum was. Sinds 1 maart is ze aan de slag als de enige medewerker van dit museum-to-be. Aan haar de opdracht Kunstmuseum Flevoland ook daadwerkelijk te realiseren. Volgens de plannen moet het na 2024 gebouwd gaan worden. Dat is dus pas na de komende BIS-periode. 

Er is wel al een profielschets van het museum die is opgesteld na gesprekken met vertegenwoordigers uit het museale veld in 2017 en 2018. Het museum moet zich gaan richten op hedendaagse kunst, met een nadruk op ruimtelijke en multimediale kunst. Heel grote kunstwerken moeten er komen, in een gebouw dat ‘groter is dan het Stedelijk Museum in Amsterdam’.

Het museum wordt door de initiatiefnemer, de provincie Flevoland zelf, gezien als de overdekte tegenhanger van de meest bekende (en enige) collectie die de provincie momenteel rijk is: de negen land-art werken die sinds kort worden gepromoot als uniek in de wereld (iedereen kent wel het observatorium van Robert Morris en de boomkathedraal van Boezem, boven dit artikel staat een foto van de nieuwste aanwinst, een prachtig object van Bob Gramsma niet ver van Dronten).

Gedeputeerde Michiel Rijsberman is een belangrijk aanjager van het project. ‘In de grootste stad van Flevoland is nog geen museum met internationale status’, zegt hij in gesprek met Omroep Flevoland, en dat moet veranderen: ‘Ook in Almere is het nodig dat je je voorzieningen op niveau hebt.’ De provincie en de gemeente Almere willen een museum dat internationaal aanspreekt en tegelijkertijd lokaal relevant is. De provincie wil in Almere kunst uit andere musea gaan tentoonstellen. ‘Er is al contact geweest met het Tate Modern in Londen en Palais de Tokyo in Parijs.’ Volgens Rijsberman staat het Tate Modern positief tegenover samenwerking met het nieuwe museum. De eerste gesprekken zijn inmiddels gevoerd. ‘Dat leidt nog niet naar “hier heb je een mooi cadeau van ons”, maar het is wel een hele goede partner om mee samen te werken.’

Hoewel er nog niks vaststaat, nog niet eens een locatie is bepaald, meldt Rijsberman verder dat het museumgebouw een voorbeeld van spectaculaire architectuur moet gaan worden, op een plek die in het oog valt. Het is ook belangrijk dat er een treinstation in de buurt is. Als het meezit wordt er over vier jaar begonnen met de bouw.

HET EERSTE PERSONEELSLID

In het Haarlems Dagblad van 7 februari staat een interview met De Boer, de huidige directeur en sinds 1 maart de enige medewerker. Ze bekent op de vraag of ze al weet hoe het museum er uit gaat zien: ‘Zo ver ben ik niet. Dat is me veel te ver weg. Ik wil open staan voor alles. Als je de fantasie er helemaal op los laat moet je het zelfs voor mogelijk houden dat er geen gebouw komt. Maar dat zal in de praktijk wel meevallen, iets met muren en een dak zal er vast wel komen.’ Bij het artikel in het Haarlems Dagblad staat een foto van de museumdirecteur onder het water van ‘het schijnzwembad’ in Museum Voorlinden, als indicatie in welke richting ze bij haar museum met XL-kunst denkt.

Hoezeer iedereen wel ermee zal instemmen dat een stad met de omvang van Almere hoognodig meer culturele voorzieningen ontwikkelt, is het vreemd dat dit museumplan als plan gehonoreerd wordt in de BIS terwijl er nog helemaal niks is: geen gebouw, geen collectie, geen uitgewerkt programma, geen organisatie, het is in feite alleen een idee. Mag dat wel?

De Raad vindt van wel en zegt dat het museum voldoet aan de formele eisen. Maar wat zijn dat voor eisen, als je als aanvrager geen gebouw, geen collectie, geen programma en organisatie die het gaat uitvoeren hoeft te hebben? 

De toekenning komt uit de, sinds dit jaar, nieuwe categorie voor provinciale en stedelijke musea, die door de Raad in het leven geroepen is omdat hij vond dat ook deze niet-rijksmusea rijkssubsidie moeten kunnen ontvangen voor een aanvullende financiering van de publiekstaken. De minister heeft ermee ingestemd en drie miljoen ter beschikking gesteld, uit te keren aan één museum per provincie.

Dat is voor Flevoland een lastige kwestie, omdat er geen kunstmusea zijn (het Aviodrome en Museum Bataviastad in Lelystad en het PIT, politie, ambulance en brandweer museum in Almere tellen begrijpelijkerwijs niet mee). Het enige op kunstgebied dat de provincie te bieden had, Museum De Paviljoens in Almere, is alweer jaren geleden wegbezuinigd. Het is om die reden dat de collectie land-art nu door de provincie wordt opgevoerd als de grote inspiratie voor het toekomstige museum.

[blockquote]De Raad vindt dat het museum voldoet aan de formele eisen. Maar wat voor eisen zijn dat, als je als aanvrager geen gebouw, geen collectie, programma of organisatie hoeft te hebben?

Ik lees in de beschikking die online op de website van de Raad voor Cultuur te lezen valt, dat de Raad bijzonder enthousiast is over het plan dat de provincie Flevoland heeft opgesteld. ‘De Raad vindt de aanvraag van Kunstmuseum Flevoland verrassend en vernieuwend, en de plannen spreken tot de verbeelding.’ Het museum wil in de komende periode ‘opdrachten verlenen voor kunstwerken die bestemd zijn voor in het eigen gebouw. Daarnaast wil zij met tijdelijke projecten en tentoonstellingen in de openbare ruimte en in gebouwen van samenwerkingspartners, en op termijn in het eigen museum, de collectie verrijken en levend houden.’

Blijft de vraag of het niet wat voorbarig is een museum te ondersteunen dat pas over vier jaar wil gaan bouwen – of het niet beter is dit museum pas te ondersteunen als er ook echt iets staat? De Raad vindt dat geloof ik zelf ook. Het geld wordt toegekend ‘mits’ de organisatie haar activiteiten voor 2021 – 2022 concreet uitwerkt, gekoppeld aan het educatieve programma en een doelgroepenanalyse. Zij moet daarnaast eerst in grote lijnen toelichten welke activiteiten zij wil organiseren in de jaren 2023 en 2024. Én zij moet een aangepaste begroting opstellen die in lijn is met het activiteitenplan. Verder komt het geld er pas als het museum een toelichting geeft op de begroting, én het alles in overeenstemming brengt met de toepassing van de Fair Practice Code, de Governance Code Cultuur en de Code Diversiteit, en het ook nog even eerst ‘de inclusie en actiepunten voor de komende jaren formuleert’. (het staat er echt allemaal, punt voor punt)

Als je het leest kun je je je niet aan de indruk onttrekken dat de Raad hier toch andere normen hanteert dan bijvoorbeeld in de sterk competitieve categorieën van de presentatie-instellingen en ontwikkelfuncties, waarin een vaag plan als van dit kunstmuseum niet eens ter beoordeling zou zijn aangenomen. Als ik – om er een paar te noemen – West was, of De Appel, LIMA, STEIM of V2, die hun aanvraag, ondanks een jarenlang zeer gewaardeerd programma en een internationaal erkende positie in het veld, niet gehonoreerd zagen worden, zou ik er zwaar de pest over in hebben dat zij nu buiten de BIS dreigen te vallen en dit idee voor een museum uit Almere wel gesteund wordt. Terwijl in Almere pas na 2024, dus na de komende BIS-periode, gebouwd gaat worden (als er al gebouwd wordt), en de kwartiermaker pas sinds 1 maart (na indiening van de BIS-aanvraag) werkt aan plannen die kennelijk nog niet goed op papier stonden.

De provincie wil het eerste ontwerp van het te bouwen Kunstmuseum graag presenteren tijdens de aanstaande Floriade in Almere die gepland staat voor 2022, ware het niet dat begin april werd gemeld dat de gemeente de wereldtuintentoonstelling wil afblazen omdat het de financiering niet rond krijgt. Ik ben benieuwd of dit museum in deze lastige culturele omgeving ook echt gebouwd gaat worden en niet evenzeer een luchtkasteel zal blijken te zijn.

LAND ART WEEKEND

Het nieuwe museum wil zich in de komende twee jaar met name op de bestaande collectie land-art gaat richten, iets wat  al gebeurt onder de bezielende leiding van Martine van Kampen, die afgelopen jaren telkens nieuwe manieren verzint om de werken voor het voetlicht te brengen. Juist dit weekend is er weer een activiteit, het Land Art Weekend: Luuk Heezen voert een lange reeks zeer onderhoudende gesprekken (ik heb al geluisterd) met kunstenaars en andere betrokkenen over de diverse werken uit de collectie. Ze zijn te beluisteren via de eigen site van Land Art Flevoland en hun Facebook-account.

* In haar analyse van de BIS in het tweeluik op deze website schrijft Nous Faes al over deze beleidswijziging en vraagt zich af of de Raad via de BIS niet te veel op de stoel van de Cultuurfondsen gaat zitten, lees HIER en HIER.

 

VOLG METROPOLIS M OP INSTAGRAM: METROPOLISM_MAG

Domeniek Ruyters

is hoofdredacteur van Metropolis M

Recente artikelen