metropolis m

Haseeb Ahmed, ‘The Wind Egg’, 2018-2019, tentoonstelling M HKA, courtesy de kunstenaar, foto M HKA/ Christine Clincx

‘I have been busting my ass off.’ De laatste vijf jaar heeft Haseeb Ahmed naar eigen zeggen gewerkt als een gek. Tot begin januari belicht het residentieprogramma Taming the Horror Vacui bij Rib Rotterdam vanuit verschillende hoeken zijn ongebruikelijke kunstpraktijk die gericht is op de vele functies, betekenissen en registers die in de wind besloten liggen.

Ive Stevenheydens

In de teksten over je werk komen steevast een aantal kernbegrippen terug: experimenteel kunstonderzoek, technologie, politiek. Hoe passen deze termen in je oeuvre?

Haseeb Ahmed

‘In mijn kunstenaarspraktijk vind ik het erg belangrijk te werken met de instrumenten die onze industriële werkelijkheid vormgeven. De traditioneel in de kunsten aangewende media, die louter onze realiteit of die aangehaalde instrumenten uitbeelden of representeren, laat ik liever links liggen. Ik zie het als een soort van parafrase op Marx’ quote over filosofie. [‘De filosofen hebben de wereld slechts verschillend geïnterpreteerd; het komt er op aan haar te veranderen.’ IS] Ik integreer methodologieën uit andere domeinen, incluis de kennis die in die disciplines besloten ligt – de theorie én de mensen dus. Ik werk met technologie om van binnenuit een kritiek te poneren. De gebruikelijke wijze waarop kunst en wetenschap samengaan, met als doel het ontwikkelen van een innovatieve esthetiek of een nieuwe vormentaal, intrigeert me minder. Nadat sommige ideologieën aan het eind van de twintigste eeuw verweerd raakten, wordt technologische vernieuwing of innovatie als dé belangrijkste motor voor sociale vooruitgang gezien. Het heeft het traditionele linkse denken vervangen. In mijn werk incorporeer ik infrastructuur en technieken die fundamenteel maatschappelijk geïntegreerd zijn. In die mate zelfs dat we van hun bestaan nog weinig afweten. Wind en aerodynamica of windtunnels zijn daar goede voorbeelden van.’

Ive Stevenheydens

Wanneer ben je je voor technologie gaan interesseren?

Haseeb Ahmed

‘Mijn studie aan de kunstacademie in Chicago voltooide ik aan de afdeling architectuur en design, omdat ze daar state-of-the-art-faciliteiten hadden, anders dan bij beeldhouwkunst waar de tijd leek stil te staan. Mijn werk groeide in schaal: van schilderij over sculptuur naar installatie. Op dat moment begonnen massaproductie en architectuur me te interesseren. Ik wist toegang te krijgen tot het vrij exclusieve Program in Art, Culture and Technology van het MIT Boston (Massachusetts Institute of Technology) waar een collaboratieve benadering en cross-disciplinair denken ontzettend aangemoedigd werden. Onder meer Ute Meta Bauer en Joan Jonas doceerden er. Ik werkte samen met studenten van het departement aerodynamica waar ik in 2008 mijn eerste werk in een windtunnel ontwikkelde. Ik plaatste er een replica van een Perzisch zwaard in, waardoor het fenomeen van het oneindig door de lucht klieven ontstond. Het zwaard was stationair en de wind variabel, alsof dit het pauzeren van een moment betrof. De inversie tussen ruimte en object boeide me. Kan de ruimte om het zwaard heen bewegen, in plaats van het zwaard door de lucht? Buiten, in de werkelijkheid, kan dat niet, maar in de windtunnel wel degelijk. De paradoxen die dit concept opwerpt, maken de technologie tot mijn metgezel, min of meer zoals binnen het constructivisme.’

Ive Stevenheydens

Je onderzoek leidde tot een trilogie van solotentoonstellingen.

Haseeb Ahmed

‘Tijdens mijn PhD in Practice-Based Arts aan de Universiteit van Antwerpen kwam ik in contact met verschillende gelijkgestemde onderzoekers waaronder mijn ondertussen langlopende werkpartner professor Olivier Chazot, hoofd van het Aeronautics and Aerospace Department bij het von Karman Institute. Als kunstenaar kon ik bijzonder moeilijk in dit milieu binnendringen, mijn PhD ruimde de baan. Het leidde tot een drietal presentaties, eigenlijk dezelfde tentoonstelling maar dan in verschillende gedaantes, en tot de film The Wind Egg (2016). Een van de uitgangspunten was het oude geloof of de veronderstelling dat dieren en mensen door de wind kunnen worden bevrucht, net zoals bestuiving bij planten. De drie plekken verschilden enorm, al hebben het laboratorium, de galerieruimte en het museum meer overlappingen dan ik vermoedde.’

Ive Stevenheydens

Zowel het laboratorium als de galerie- of museumruimte claimen, in verschillende gradaties, een zekere neutraliteit.

Haseeb Ahmed

‘Ik wil eerst even melden dat er nooit enige vorm van fictie in mijn werk zit. Hoewel ik narratieven ontwikkel, verwijst alles naar iets concreets. En ja, het onderzoeken van de immateriële condities die het werk situeren en betekenis geven, was tevens een leidmotief in de trilogie. Veel van mijn werk is sculpturaal, maar bij von Karman moest dat geïntegreerd in de ruimtes, alsof het daar thuishoorde. Daar speelde ik dan mee door wetenschappelijke en andere objecten eruit te laten zien alsof ze voor mijn werk bestemd waren. In de voortzetting hiervan, Wird bij Harlan Levey Projects, kwamen de objecten in de witte ruimte op zichzelf te staan. Ze werden verplaatsbaar, handelswaar: ze konden gekocht en verkocht worden. De trilogie culmineerde in een tentoonstelling in M HKA waar de werken in een architecturale context terecht kwamen.’

Ive Stevenheydens

Voor mij heeft jouw werk iets religieus, zeker wanneer het verwijst naar mythologie of naar noties van het ontastbare of ongrijpbare.

Haseeb Ahmed

‘Absoluut. Ik heb een solide godsdienstige achtergrond. In de Verenigde Staten groeide ik als kind van Pakistaanse ouders op in een sterk islamitisch georiënteerd gezin. Tegelijkertijd ging ik naar een jezuïtische jongensschool. Door die ervaringen impliciet te injecteren in mijn werk, infecteren religie en technologie elkaar. Het is ook steekhoudend: beide zijn een kosmologie, beide trachten een beeld van de wereld te construeren en van onze positie daarin. Religie herkennen we als maatschappelijk, de verhalen uit het verleden helpen ons om het heden beter te kunnen begrijpen. Technologie maakt echter in die mate deel uit van onze leefwereld dat we er nog zelden bij stilstaan. Wind en lucht zijn, naast de fysieke eigenschappen, bovendien immaterieel, waardoor ze zich gemakkelijk voor metaforische en allegorische lezingen lenen.’

‘Religie en technologie injecteren elkaar in mijn werk. Beide zijn een kosmologie, beiden trachten een beeld van de wereld te construeren en van onze positie daarin’

Haseeb Ahmed, 'The Face of the Wind', 2015-2019, windtunnel, rook, laser, 3D-prints, software, Twitterbot en elektronica (detail)

Haseeb Ahmed, 'The Wind Egg', 2018-2019, tentoonstelling M HKA, courtesy de kunstenaar, foto M HKA/ Christine Clincx

Ive Stevenheydens

Je noemt Marcel Broodthaers en Guillaume Bijl als belangrijke invloeden. Wat is de rol van humor voor jou? In hoeverre moeten we je werk serieus nemen?

Haseeb Ahmed

(schaterlacht) ‘Ik hoop dat het publiek ook eens stevig kan lachen! Mijn installaties en werken presenteren zich erg serieus, als een lange lijn van sequenties. Maar waar brengt logica ons soms naartoe? Ik heb altijd het beeld van de cartoons in mijn hoofd, die Looney Tunes-afleveringen waarin Coyote achter Roadrunner zit. Op een gegeven moment rent hij over de klif en trappelen zijn pootjes nog in de vrije lucht. Enkel wanneer hij naar beneden kijkt, realiseert hij zich niet meer op de grond te staan. Dat ogenblik hoop ik in mijn werken te kunnen reproduceren, en dat is zeker een moment van humor. Hier zijn we dan. Maar hoe hebben we in godsnaam hier kunnen belanden?’ (barst opnieuw in lachen uit)

Ive Stevenheydens

Waar werk je aan bij Rib?

Haseeb Ahmed

‘Het gaat om de abstracte oorsprong van de wind en we verplaatsen die naar de natuur, de tuin van Rib, en de stedelijke context van Rotterdam. Als een van de weinige modernistische steden in Europa circuleert de wind hier op een eigenaardige manier, zoals ik dat ken uit de Verenigde Staten. De wind verbindt het individu met de stad en de wereld. We betrekken specialisten, maar ook buurtbewoners en andere groepen. Zo zullen we op excursie gaan naar het Peutz Laboratorium voor Windtechnologie in Nijmegen. Met modelbouwclubs willen we bij Rib een maquette ontwikkelen van Rotterdam. In een windtunnel bestuderen we hoe de wind rond de wolkenkrabbers en andere gebouwen beweegt. Het programma zal nog transformeren en evolueren, afhankelijk van de richting die de lezingen en workshops nemen.’

Ive Stevenheydens

In het programma lees ik dat Ralf Wetzel op bezoek komt, een econoom en clown die verbonden is aan de Vlerick Business School.

Haseeb Ahmed

‘Deze workshop belooft fantastisch te worden. Wetzel doceert managementtechnieken en financiële samenwerkingen en is vooral geïnteresseerd in hoe communicatie tussen mensen binnen de hiërarchieën op werkplekken verloopt. Hij incorporeert clowning in businessmodellen en vice versa. Piero Bisello, hoofdredacteur van Conceptual Fine Arts, produceert een publicatie die een alternatief annotatiemodel hanteert. Hij komt op regelmatige basis langs om te documenteren wat er in de ruimte gebeurt, en nodigt schrijvers uit om hieraan bij te dragen. Daarnaast brengt het Berlijnse K-Verlag in de herfst een publicatie uit over The Wind Egg-trilogie.’

Op een gegeven moment in Looney Tunes rent Roadrunner over de klif en trappelen zijn pootjes nog in de vrije lucht. Enkel wanneer hij naar beneden kijkt, realiseert hij zich niet meer op de grond te staan. Dat ogenblik hoop ik in mijn werken te kunnen reproduceren, en dat is zeker een moment van humor

Taming the Horror Vacui Installation, Stage 2: Turbulent winds, foto: Maziar Afrassiabi, maart, 2020, courtesy Rib Rotterdam

Haseeb Ahmed en Michèle Matyn werken aand ecollaboratieve “Table Top” tekening, foto Piero Bisello, februari 2020

Collaborative “Table top drawing” van Haseeb Ahmed en Michèle Matyn, februari 2020

Dowsing  experiment with Michèle Matyn for session 1 for Taming the Horror Vacui, foto: Jakob van Kinken, februari 2020

Wind in the City, wandeling met stadontwikkelaar Emiel Arends

Ive Stevenheydens

Je hebt een enorm drukke periode voor de boeg, met tal van projecten en residenties. Je neemt later dit jaar deel aan grote evenementen in Brazilië en China en produceert tegen eind mei een nieuw werk voor de groepstentoonstelling Monoculture in M HKA, samengesteld door Nav Haq*. Waar kijk je naar uit?

Haseeb Ahmed

‘Uitkijken doe ik vooral naar mijn residentie in SPA-CES, Cleveland, op anderhalf uur van mijn geboortestad. Daar wil ik in filmisch werk en performances met bevriende muzikanten de Polar Vortex onderzoeken, een wind die over de Grote Meren waait en voor strenge winters zorgt. Mijn werk evolueert in twee richtingen. Enerzijds is er een schaalvergroting en zoom ik in op globale windpatronen en de kwaliteiten van specifieke winden. Veel van deze luchtstromen bestonden lang voor de wetenschap en hebben ook volkse namen: de Mistral, de Föhn, enzovoort. Ze zijn dus verbonden met folklore. Vaak worden ze gelinkt aan psychologische effecten, zo zijn er mensen die gek worden wanneer de Mistral door Marseille jaagt. Statistisch gezien vinden er meer misdaden plaats bij winderig weer. Wat zijn de psychologische en neurologische effecten van een constante wind op iemand? Anderzijds ben ik gefascineerd door de representatie van wind in theater en film. Hoe wordt dat geproduceerd en weergegeven? Met welke intentie? In het Leuvense  productie- en mediaplatformWerktank onderzoek ik de cinematografische en theatrale reproductie van de wind en de emoties die ze bij de kijker moeten oproepen. In MindSpaces, een door de Europese Unie ondersteund project dat modellen van representatie nagaat – voornamelijk in de publieke ruimte en architectuur, wil ik dan weer ingaan op luchtstromen binnenin gebouwen. Wat voor impact hebben die op ons lichaam en onze gesteldheid? In duurzame architectuur circuleert de lucht intern, door middel van machines. Op kantoren geven de meubels gassen van solvent af, die vervolgens deel worden van de mensen die er werken. Wat voor invloed heeft dit soort architectuur op ons lichaam en op onze longen? Van de schaal van het lichaam wil ik naar het kosmische register gaan, want wind en adem werden altijd geassocieerd met creatie en vormen van vitaliteit. In Genesis wordt de wereld, nog voor het licht, door God gecreëerd, die blaast over het donkere water waarop het leven ontstaat. In 2020 werk ik ook met 3D-modelbedrijven en 3D-printen. Zaha Hadid Architects is wat dat betreft een partner. Ik weet nog niet waar dit aspect heen zal gaan, maar hopelijk resulteert het in een nieuw gebouw. Er zit voor mij dus nog heel wat muziek in de wind.’

* Vanwege de coronacrisis opent ‘Monoculture: Een recent verhaal’ eind september (25.9.2020) i.p.v. eind mei. De tentoonstelling is t/m 24.1.2021 te zien in M HKA, Antwerpen.

‘Taming the Horror Vacui’ is nog t/m 7.2021 te zien in Rib, Rotterdam. In september wordt er een enorme windtunnel geïnstalleerd en volgen nieuwe workshops

Haseeb Ahmed (1985, Toledo, Verenigde Staten, woont in Brussel) is gefascineerd door wind, die hij onder meer vanuit meteorologisch, mythisch, economisch, architecturaal/ urbanistisch en recreatief oogpunt probeert te doorgronden. Zijn onderzoek vertaalt hij naar installaties, films, performances, teksten en meer. Afgelopen jaren deelde hij zijn bevindingen in een trilogie van tentoonstellingen, achtereenvolgens bij het von Karman Institute for Fluid Dynamics in Sint-Genesius-Rode (2016), Harlan Levey Projects in Brussel (2016) en het M HKA in Antwerpen (2018). In deze reeks stond zijn Wind Egg-experiment centraal: testen die hij ondernam in samenwerking met wetenschappers en geavanceerde windtunneltechnologie. Ze werden verbonden aan veelgelaagde, poëtische denkparcoursen waarin hij mythevorming aan technische voortuitgang spiegelde. Zo wierp hij filosofische vragen op omtrent een mogelijk alternatieve reproductie van de mensheid – via de wind in plaats van met zaad.  Sinds 2006 is hij ook actief in het kader van de door hem en enkele collega-studenten opgerichte Platypus Affiliated Society van het Art Institute of Chicago. Platypus is een internationaal genootschap dat, hoewel niet politiek actief, manieren onderzoekt hoe links te herintroduceren in de dagelijkse realiteit, onder het motto ‘the left is dead, long live the left’.

DIT ARTIKEL IS GEPUBLICEERD IN METROPOLIS M NR 2-2020 FLUÏDE MONUMENTEN. STEUN METROPOLIS M, NEEM EEN ABONNEMENT. ALS JE NU EEN JAARABONNEMENT AFSLUIT STUREN WE JE HET NIEUWSTE NUMMER GRATIS OP. MAIL JE NAAM EN ADRES NAAR [email protected]

VOLG METROPOLIS M OP INSTAGRAM: METROPOLISM_MAG

Recente artikelen