metropolis m

Tony Cokes, Evil.16 (Torture.Musik), 2009-2011, video, installatiefoto BAK, basis voor actuele kunst, Utrecht, 2020, foto: Tom Janssen

Hij is een ijkpunt voor een nieuwe generatie van kritische kunstenaars: Tony Cokes, educator, kunstenaar. In zijn videos ontrollen de messcherpe maatschappijanalyses zich in een karaokestroom van citaten, opgezweept door een pakkende soundtrack. Sampling is een herpositionering, toe-eigening een hercodering. Vandaag heropent zijn omvangrijke tentoonstelling To Live As Equals bij BAK in Utrecht.  

Tony Cokes koppelt bescheidenheid aan humor in zijn voortdurende onderzoek naar de potentie van media om sociale bewegingen en politieke actie te katalyseren. Op tv-monitoren of grote led-schermen worden vette, schreefloze citaten gepresenteerd als in een theater van meningen tegen een achtergrond van monochrome kleuren die de tekst helder en precies uitlichten. Muziektracks bepalen het ritme van deze lezingen-gesprekken-composities. Terwijl je leest en luistert, naar wat doet denken aan karaoke, word je een deelnemer die betrokken is bij de tekst en de betekenis ervan.

Cokes zoekt naar verborgen transcripties, begraven notities, muziekteksten, tracks, theoretische teksten en anekdotes, en stelt zijn selecties naadloos samen. Hij weigert eenduidige betekenis en kiest voor meerstemmigheid door het naast elkaar plaatsen van bronnen. Mark Fisher, Donald Trump, Kodwo Eshun, Aretha Franklin, Killer Mike, Radiohead, Paul Revere Williams, Brian Massumi en Philip Sherburne behoren tot degenen wier gesproken of geschreven woord uit de oorspronkelijke context is gehaald en bij elkaar is gebracht. Hun namen worden pas aan het einde van het werk onthuld, in de aftiteling. De sampling is ook een herpositionering, toe-eigening en hercodering van materiaal die de betekenis ervan verstoort en verdoezelt.

Britse dubstep, punk, hiphop en techno worden vehikels van verbeelding, representatie en (her)codering van identiteiten

Tony Cokes, The Will & The Way… Fragment 1, 2019, video, installatiefoto BAK, basis voor actuele kunst, Utrecht, 2020, foto: Tom Janssen

Tony Cokes, The Will & The Way… Fragment 1, 2019, video, installatiefoto BAK, basis voor actuele kunst, Utrecht, 2020, foto: Tom Janssen

Muziek, een cruciaal element in deze werken, wordt behandeld als een vector van cultuur en betrokken bij het sociale lichaam, raciaal kapitalisme en betekenisgeving. Britse dubstep, punk, hiphop en techno worden vehikels van verbeelding, representatie en (her)codering van identiteiten. In Mikrohaus, or the black atlantic? (2006-2008) kijkt Cokes bijvoorbeeld naar hoe zwarte culturele uitingen worden ingezet bij het onderzoek naar de relatie tussen minimal techno en house in de elektronische muziek uit de vroege eenentwintigste eeuw in Detroit en Berlijn. Hij stelt daarmee vragen over wat zwart betekent in relatie tot cultuur en muziek.

Na zijn solotentoonstelling in Greene Naftali en videopresentatie in de kelder van het ZK/U in het kader van de tiende Biënnale van Berlijn in 2018 krijgt Cokes werk steeds meer aandacht. Het zegt meer over de veranderlijke aard van trends in de wereld van de hedendaagse kunst, structureel institutioneel racisme en de leiding van kunstinstellingen, dan over de praktijk van Cokes zelf, die al meer dan dertig jaar stug doorwerkt, ongeacht de aandacht voor of ontvangst van zijn werk.

Tony Cokes, Black Celebration, 1988, video, installatiefoto BAK, basis voor actuele kunst, Utrecht, 2020, foto: Tom Janssen

Tony Cokes, Black Celebration, 1988, video, installatiefoto BAK, basis voor actuele kunst, Utrecht, 2020, foto: Tom Janssen

Tony Cokes, Black Celebration, 1988, video, installatiefoto BAK, basis voor actuele kunst, Utrecht, 2020, foto: Tom Janssen

De ‘herontdekking’ van Cokes vindt plaats in een periode van politieke pressie in de Verenigde Staten, na de verkiezing van Donald Trump in 2017. Zijn kritiek op de retoriek van de staatsmacht gedestilleerd door media, zoals in Black Celebration (1988) en Fade to Black (1990), dateert echter al van voor het Trump-tijdperk en de war on terror, en gaat terug tot de late jaren tachtig. Black Celebration is één van de belangrijkste en meest gevierde werken van Cokes en bevat archiefbeelden van brandende winkels, politie-arrestaties en nieuwskoppen over rellen in Watts, Boston, Newark en Detroit in de late jaren zestig. Deze opnames worden afgewisseld met tekstfragmenten van Morrissey, Martin L. Gore van Depeche Mode, Barbara Kruger en Situationist International, overlapt door nummers van de band Skinny Puppy. In navolging van het aangrijpende citaat van Martin Luther King, ‘a riot is the language of the unheard’, illustreren deze opstanden een woede die niet anders kon worden geuit.

Black Celebration is opvallend apocalyptisch en urgent door het gebruik van nieuwsuitzendingen en noodalarmen. Het ontregelt de ogen en oren door middel van paradoxale beelden, geluiden en teksten. Zonder het te benoemen, onthult Cokes de mechanismen achter de ‘sociale dood’ in de Verenigde Staten; de stille en niet-zichtbare mechanismen en structuren die vooroordelen, raciale discriminatie, politiegeweld en economische ontwrichting vergemakkelijken. Het zwarte sociaal lichaam was en is nog steeds in opstand en herinnert ons eraan dat de geschiedenis aanwezig is, dat de geschiedenis nu plaatsvindt.

Nu onze informatiestromen worden overspoeld en verdund door (des)informatie, propaganda en agenda’s vraagt Cokes ons om anders, aandachtiger en kritischer te kijken en te luisteren

Tony Cokes: To Live as Equals, installatiefoto, BAK, basis voor actuele kunst, Utrecht, 16.10.2020 - 10.1.2021, foto: Tom Janssen

Cokes is enigszins een uitzondering in kunsthistorische termen. Zijn werk overstijgt categorisatie en raciale markers. Darby English’ standpunt tegen reducerende lezingen van kunst gemaakt door zwarte Amerikaanse kunstenaars in How to See a Work of Art in Total Darkness (2007) resoneert sterk met Cokes’ integratieve praktijk, waarvan de esthetische en sonore registers verdergaan dan (zwarte) representatie in zijn positionering van de zwarte ervaring en esthetiek.

Cokes richt zich op de macht van de media, de misdragingen van de Amerikaanse overheid, historische figuren, hedendaagse gebeurtenissen en pop- en clubcultuur. Hij brengt ons naar de oppervlakten van het denken en praktijken die normaal ondoorzichtig zijn. Nu onze informatiestromen worden overspoeld en verdund door (des)informatie, propaganda en agenda’s vraagt Cokes ons om anders, aandachtiger en kritischer te kijken en te luisteren.

DIT ARTIKEL IS GEPUBLICEERD IN METROPOLIS M NUMMER 1 – 2020 SENSORY. STEUN METROPOLIS M. NEEM EEN ABONNEMENT. ALS JE NU EEN JAARBBONNEMENT AFSLUIT, STUREN WE JE HET NIEUWSTE NUMMER GRATIS OP.

Tony Cokes, To Live as Equals, BAK, Utrecht, 16.10 t/m 10.1.2021 (vervolg van expo in voorjaar); komende week is er ook in de etalage van de voormalige bibliotheek in Utrecht een werk van Cokes te zien, coronaproof, van buitenaf

Uit het Engels vertaald door Loes van Beuningen

Bhavisha Panchia

is curator

Recente artikelen