metropolis m

Zaaloverzicht Thomas Demand ‘House of Card’ in M Leuven, foto: Dirk Pauwels

Kunstenaar Thomas Demand maakt levensgrote papieren kopieën van kamers en situaties die hij vervolgens vastlegt met zijn camera. Eenmaal gefotografeerd krijgt de ‘eenvoud van papier en karton’ een vervreemdende werking. Ive Stevenheydens spreekt hem over zijn tentoonstelling HOUSE OF CARD in M Leuven, waarin hij eigen werk en werk van andere kunstenaars, modeontwerpers en architecten samenbrengt.

Sinds de vroege jaren negentig legt de Duitse kunstenaar Thomas Demand (1964) door hem gemaakte driedimensionale maquettes van papier en karton vast met zijn camera. Fotografie doet  dus haar intrede in de laatste fase van zijn werkproces. Demand bootst de werkelijkheid vóór de lens na. Op een schaal van 1:1 produceert hij fragiele kopieën van kamers of situaties die hij online, of in boeken en magazines vindt. Naar eigen zeggen kiest hij ze uit op louter gut feeling. Vaak komen in zijn oeuvre plekken en gebeurtenissen voor die verwijzen naar een politieke of sociale ontwikkeling. Fotografie is méér dan een medium om met te werken: zij neemt ook op het conceptuele niveau van representatie een cruciale rol in. Tussen de reële situatie, het van papier en karton nagemaakte model (dat Demand na documentatie overigens vernietigt) en de foto van dat model bouwt Demand bewust een afstand in. Daardoor vervreemden zijn foto’s niet alleen; zijn werk krijgt er bovendien iets magisch door.  

Ik spreek de kunstenaar vlak voor de opening van HOUSE OF CARD: zijn solotentoonstelling in M Leuven die zowat vijftien jaar arbeid omvat en ook bijdragen bevat van Arno Brandlhuber, Martin Boyce, Caruso St John en Rirkrit Tiravanija: kunstenaars en architecten waarmee Demand de afgelopen decennia samenspande. 

Ive Stevenheydens

 Hoe bent u in contact gekomen met dit museum? Wat is de waarde of het belang voor u om hier tentoon te stellen?

Thomas Demand

 “Ik kwam hier jaren geleden per toeval even langs – ik miste mijn trein naar Londen en ik bezocht Leuven en het museum hier – en meteen zag ik dat deze ruimtes zich perfect zouden lenen voor de tentoonstelling die ik al sinds geruime tijd in mijn hoofd had. De versmelting van het nieuwe met het oude gebouw en de enorm hoge zalen waren geknipt voor mijn idee. M Leuven en de curator Valerie Verhack toonden zich meteen ontvankelijk. Ze wilden mijn kronkels graag uitvoeren, ofschoon ze nog niet wisten wat ik precies wilde realiseren en hoe complex het wel zou worden (grinnikt). En het is helemaal gelopen zoals ik het voor ogen had, ik heb geen enkel compromis hoeven doen.”

Ive Stevenheydens

Waar komt de titel HOUSE OF CARD vandaan? 

Thomas Demand

“Ik wil de bezoeker het gevoel geven dat ie de titel al ergens van gehoord heeft. Ik wil op herkenning spelen. Wellicht moet iedereen meteen denken aan de reeks House of Cards. Bij mij is het echter in het enkelvoud te doen. Ik refereer dan ook aan het spelletje van huisjes bouwen met kaarten en niet aan dat televisiespektakel. Voor mij is de titel van een krachtige beeldspraak en verwijst ze bovendien naar de vluchtigheid van mijn werk en naar de kwetsbaarheid van de materialen waarmee ik aan de slag ga. Ik houd van beeldspraak. Een tiental jaar geleden maakte ik al een tentoonstelling in het Irish Museum of Modern Art te Dublin die L’esprit d’escalier heette (in 2007, IS). De Franse uitdrukking geeft aan dat je achteraf denkt iets anders gezegd te moeten hebben, en de tentoonstelling toonde simpelweg het gebruik of belang van trappen in mijn werk.”

Ive Stevenheydens

Architectuur is volgens de perstekst een sleutelbegrip in deze tentoonstelling. Kunt u dat toelichten?

Thomas Demand

“Mijn werk bevindt zich op de grens van architectuur en kunst. Architectuur is de voetbal waar ik mee speel, zeg maar. Ik ben geen architect, maar mijn werk wordt vaak op de voet gevolgd door architecten die er iets in zien wat de kunstwereld vaak niet doet: de atmosferische kwaliteit en de ruimte, de relatie tussen het model en de realiteit, en wat daarvan verloren gaat in de vertaling ervan.” 

Tussen de reële situatie, het van papier en karton nagemaakte model (dat Demand na documentatie overigens vernietigt) en de foto van dat model bouwt Demand bewust een afstand in

Zaaloverzicht Thomas Demand 'House of Card' in M Leuven, foto: Dirk Pauwels

Zaaloverzicht Thomas Demand 'House of Card' in M Leuven, foto: Dirk Pauwels

Zaaloverzicht Thomas Demand 'House of Card' in M Leuven, foto: Dirk Pauwels

Ive Stevenheydens

U realiseert voornamelijk foto’s gebaseerd op levensgrote maquettes uit gekleurd papier en karton. Hoe kwam u op die werkwijze?  

Thomas Demand

“Ik verkaste van München naar Düsseldorf om daar aan de academie te gaan studeren. Als beeldhouwer. Mijn eerste sculpturen vond ik maar niks, en ik wilde ook geen dingen maken uit materiaal dat aan me blijft kleven, zoals brons of marmer. Ik houd enorm van de eenvoud van papier en karton. En ook van het feit dat je er eigenlijk alles mee kan doen. Ik bouwde dus zeer lichte dingen. En ik verkocht niks. Die brouwsels namen enorm veel plaats in, en mijn studentenkamertje was zo groot als twee van deze tafels waar we hier aanzitten (4 m2, IS). Eerst ging bijgevolg mijn televisie er uit, vervolgens mijn bed. Uiteindelijk kon ik mijn ontwerpen onmogelijk nog bijhouden. Op aanraden van professor Fritz Schwegler nam ik foto’s van mijn modellen voor ik ze vernietigde. Initieel dus uit praktische overwegingen, maar ook om te zien hoe mijn werk zou evolueren. Later werd deze techniek de kern van mijn praktijk zelf. Ik houd nog steeds enorm van dit proces. Het creëert afstand, maakt de dingen tegelijkertijd abstracter en meer vergankelijk.”

Ive Stevenheydens

U werkt op een schaal van 1:1. Waarom?

Thomas Demand

“Voor mij zijn kleine schaalmodellen van ongerealiseerde gebouwen of interieurs enorm moeilijk. De zaken moeten tastbaar zijn: een modeltafel moet er uit zien als een echte tafel. Zo kan ik er me ook wat bij verzinnebeelden. Wat is de relatie tussen dit, dat en dit? (wijst op een papieren servet, een boek en een pen). Als je dit klein zou maken, kan je er toch niks meer bij voorstellen?”

De zaken moeten tastbaar zijn: een modeltafel moet er uit zien als een echte tafel

Zaaloverzicht Thomas Demand 'House of Card' in M Leuven, foto: Dirk Pauwels

Zaaloverzicht Thomas Demand 'House of Card' in M Leuven, foto: Dirk Pauwels

Ive Stevenheydens

Wat is voor u een interessant subject om mee te werken? Hoe kiest u uw onderwerpen uit?

Thomas Demand

“Als ik dat zou weten, zou ik nooit meer wat doen (lacht luidop). Ik weet het dus niet! (lacht harder) Soms zie ik ergens wat en dan werkt het. Laat ik je een voorbeeld geven. Nadat Trump recent was opgenomen in het ziekenhuis hield hij op zijn kamer een persconferentietje. Je ziet hem daar zitten terwijl hij ‘werkt’: hij zet zijn handtekening onderaan een blad papier. Wie inzoomt, merkt dat daar niks opstaat. Dat is voor mij persoonlijk van een ongekende schoonheid. Hij denkt dat wij zo stom zijn dat we niet doorhebben dat hij het faket? Zulke dingen of situaties vind ik dus interessant.”

Ive Stevenheydens

 Hoe vertaalt u dit naar een werk?

Thomas Demand

“Dat weet ik niet! Ik zou hier zeker geen werk van maken, anders zou ik het je ook niet vertellen. Je moet niet over je ideeën praten zonder dat ze gerealiseerd zijn.”

Ive Stevenheydens

Trump deed u recentelijk weer van Amerika naar Duitsland verhuizen?

Thomas Demand

“Na tien jaar in Los Angeles gewoond te hebben, verkaste ik in maart naar Berlijn. Ik hou ervan om te verhuizen. Vroeger bewoog ik me elke twee jaar. Het gezonde daaraan is dat je niet alle materiële zaken met je mee kan sleuren. Het reinigt je fysiek, maar ook mentaal. Je vindt jezelf opnieuw uit, en bovendien leer je steeds nieuwe mensen kennen. En ook LA liet ik dus achter me. De laatste drie jaar waren er enorm gedomineerd door Trump. Ik kon het niet meer uitstaan. Het was als een vergif, als een huidziekte. Bij elke conversatie kwamen we weer bij die man uit. Daarnaast was tien jaar in dezelfde stad wonen voor mij ook al veel te lang.”

Ive Stevenheydens

De reeks Model Studies (2011- 2020) bekleedt hier in de tentoonstelling een voorname plaats. Daarin fotografeert u modellen van andere kunstenaars, architecten en (mode)ontwerpers onder wie John Lautner, SANAA (Kazuyo Sejima + Ryue Nishizawa), Hans Hollein en Azzedine Alaïa. Een heel andere aanpak dan het fotograferen van uw eigen maquettes dus. Eén van de meest recente werken in de tentoonstelling is Model Studies IV (2020), een omvangrijke reeks foto’s die u in de studio van de overleden modeontwerper Azzedine Alaïa nam. Hoe leerde u hem kennen en wat interesseert u aan zijn werk?

Thomas Demand

“We kwamen elkaar via via af en toe tegen, tot op een gegeven moment zijn vriend me uitnodigde voor een lunch. Alaïa werkte compleet anders dan pakweg Yves Saint Laurent. Bij hem was het allemaal te doen om de stiel, hij maakte alles met de hand. Er kwam dus helemaal geen machinerie bij kijken, hij was het archetype van de couturier-oude-stijl. Alaïa werkte onder meer samen met Dior, Laroche en Mugler voor hij zijn eigen lijn begon. Hij kocht ook kleding van andere ontwerpers, om ze in zijn atelier uit elkaar te halen en te perfectioneren. Zijn precisie, gedrevenheid en liefde voor het vak ontroeren me nog steeds. Nadat hij in 2017 overleed, vroegen Alaïa’s ex-collega’s later me zijn bureau en atelier te fotograferen, kwestie van deze herinneringen te bewaren. Zijn patronen in veelkleurig papier, zijn archief dat een zeer abstract idee vormt van wat mode is of kan zijn, vond ik veel interessanter, en daarom maakte ik daar ook veelvuldig foto’s van. Die zijn nu in de tentoonstelling voor het eerst te zien.”

Zaaloverzicht Thomas Demand 'House of Card' in M Leuven, foto: Dirk Pauwels

Zaaloverzicht Thomas Demand 'House of Card' in M Leuven, foto: Dirk Pauwels

Ive Stevenheydens

Uw werk Black Label (2009) speelt een belangrijke rol in untitled 2013 (thomas demands here) van Rirkrit Tiravanija’s, eveneens in de tentoonstelling opgenomen.

Thomas Demand

“Ik was een tijdje gastprofessor aan de academie van Kitakyushu, de voormalige hoofdstad van de staalindustrie in Japan. In het stationskwartier van de stad bevindt zich een driehoekige bar genaamd Black Label. Die is zo klein dat wanneer je een biertje bestelt, de gastvrouw om het gebouw moet lopen om dat aan de ingang te halen. Daar staat namelijk haar frigo. Een werkelijk prachtige actie en gedachte. Terug thuis reconstrueerde ik de bar in mijn studio te Berlijn. Niet veel later, toonde later in het Center for Contemporary Art Kitakyushu de foto’s van die maquette. Nog drie jaar later kreeg ik van het CCA een uitnodiging voor Rirkrik Tiravanija’s show: Thomas Demands here genaamd. Wat een verrassing! Bleek dat hij ook deze bar, die ondertussen enorm populair geworden was bij studenten, in hout namaakte en deze kopij in het kunstencentrum plaatste. Die deed toen dienst als ontmoetingsplek voor allerhande gesprekken – en uiteraard ook als bar. Hier in Leuven plaatsten we Tiravanija’s bar opnieuw en wilde ik initieel iets soortgelijks organiseren. Omwille van corona gaan we het evenwel wat kalmer aan moeten doen. Zo kunnen geïnteresseerden de publieke momenten, gesprekken en ontmoetingen online volgen.” 

Ive Stevenheydens

 Voor het Deense textielbedrijf Kvadrat ontwierp u een paviljoenencomplex (2020) dat momenteel onder constructie is, en waarvan de ontwerpen en maquette in de tentoonstelling te zien zijn. Vertrekkend vanuit het idee van de tent – een gebouw in textiel – ontwierp u drie gebouwen in de vorm van een gevouwen blad papier, een bord en een papieren hoedje. In welke zin vormde dit een nieuwe uitdaging? 

Thomas Demand

“Het is vooral voor de cliënt een uitdaging (grinnikt). De paviljoenen gaan niet erg praktisch zijn. Ze hadden evengoed een beroemde architect kunnen vragen die er iets veel economischer en efficiënter van gemaakt zou hebben. Ik werkte overigens voor de praktische kant van de zaak samen met het Britse architectenbureau Caruso St John. Het idee is dat de paviljoentjes de logica van papier volgen – ofschoon ze daar uiteraard niet uit gemaakt zijn. Ik heb alles ontworpen, tot de details van de deurklinken, de lampen en de tafels. Het is de eerste keer dat dit project te zien is in deze show, in papieren maquettes van alle details, en in het denken dat er aan vooraf ging. Zo is er een hele reeks van postkaarten tentoongesteld die ik verzamelde om het concept ‘tent’ uit te spitten. Op die manier hoop ik een helder beeld op te hangen van mijn denk- en werkproces. Ik ben bijzonder benieuwd hoe dit het er voor het eerst in het echt uit gaat zien.”

VOLG METROPOLIS M OOK OP INSTAGRAM

HOUSE OF CARD van Thomas Demand is tot 18.04.2021 te zien in M Leuven (https://www.mleuven.be/nl/content/home)

Recente artikelen